Διχασμένος όχι για το αποτέλεσμα, αλλά για τον τρόπο που προσέγγισε το θέμα του, σκεφτόμουν το δημιούργημα του Kenneth Branagha. Με το σενάριο γραμμένο από την Ιστορία, σε έναν τόπο που έχει υποφέρει τα πάνδεινα επί μακρόν, ο καλλιτέχνης ξετυλίγει τις παιδικές του μνήμες σε μια κάπως αυτοβιογραφική αφήγηση.

Ο διχασμός ή καλύτερα η διχογνωμία  προκύπτει από την άνεσή του, να μπαινοβγαίνει από την ειδυλλιακή περιγραφή της ήρεμης γειτονιάς στη σφοδρή θρησκευτική – πολιτική σύγκρουση, από τον μαυρόασπρο λυρισμό στο σκληρό ρεπορτάζ της καθημερινότητας, από τη γλύκα της ενωμένης οικογένειας στις δυσάρεστες εντάσεις της, και τέλος, από το φάσμα της φτώχειας και του φόβου στη ζωή με αξιοπρέπεια.

Ο Porfirio Rubirosa γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου του 1909. Δυο μέρες μετά το Σταύρο Νιάρχο. Σε αντίθεση με τον Έλληνα βαθύπλουτο τον οποίον  ο ανταγωνιστής του Αριστοτέλης Ωνάσης αποκαλούσε «Μυλωνά», λόγω της αρχικής ενασχόλησής του  με την οικογενειακή επιχείρηση αλευρόμυλων, ο Porfirio αποχώρησε από τα εγκόσμια τριανταένα  χρόνια πριν τον Νιάρχο.

Τέτοιες μέρες του Γενάρη του 1965, στα 56ετής τότε Porfirio Rubirosa, αποχωρώντας από ένα ολονύκτιο γλέντι στο παρισινό κλαμπ Jimmy’s, έχασε τον έλεγχο της γκρι 250 GΤ που οδηγούσε και προσέκρουσε σε μια αγριοκαστανιά του δάσους της Βουλώνης. Έχασε τη ζωή του επί τόπου.

Ο Οκτώβριος και οι τρεις γενιές των Παπανδρέου συνευρέθησαν σε σημαντικές εξελίξεις στην γεμάτη αναταράξεις πολιτική σκηνή της Ελλάδας.

Σαν να είχαν μια ιδιαίτερη σχέση.  Ιδού και η πλοκή της.

Το 1959 είναι μια από τις πολλές ασυνήθιστες και δύσκολες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Το τέλος του  Εμφύλιου είναι μόλις μια δεκαετία πίσω. Οι πληγές του είναι νωπές και χαίνουσες. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής κερδίζει τη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση ως πολιτικός αρχηγός, μα την μεγάλη έκπληξη κάνει η Ε.Δ.Α., καθώς αγγίζοντας το 25% γίνεται αξιωματική αντιπολίτευση, πρώτη φορά για σχηματισμό με ξεκάθαρα Αριστερή ιδεολογία.

Toν Φεβρουάριο υπογράφονται οι συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου δημιουργώντας, με αντικείμενο το Κυπριακό, άλλο ένα ρήγμα ανάμεσα σε συμπολίτευση και αντιπολίτευση, ενώ εξελίσσεται δικαστικά η υπόθεση Μέρτεν ταράσσοντας την πολιτική ζωή έτι περαιτέρω, σε μια εποχή όπου η κατεστραμμένη Ελλάδα έχει υπό διαπραγμάτευση αρκετά θέματα με την ισχυρή Δυτική Γερμανία. Είναι από τα οξύμωρα της ιστορίας πως μια χώρα που ανήκε στην παράταξη των  νικητών καταβάλλοντας βαρύτατο πολεμικό τίμημα, υποχρεώθηκε σε μια χώρα που προκάλεσε τη σύρραξη και συνθηκολόγησε άνευ όρων.

Τέτοιες μέρες πριν 76 χρόνια βρισκόταν σε εξέλιξη η εξέγερση της Βαρσοβίας. Αύγουστος του ’44 με τους Σοβιετικούς να βρίσκονται  κοντά στα ανατολικά προάστια της Πολωνικής πρωτεύουσας και τους Γερμανούς να ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν την πόλη καταστρέφοντας τις γέφυρες που ένωναν τις όχθες του Βιστούλα.

Σχεδόν πέντε χρόνια νωρίτερα η Πολωνία ήταν το πρώτο ολοκληρωτικό  θύμα της παραφροσύνης του Αδόλφου, καθώς σηματοδότησε  την έναρξη μιας σύγκρουσης που έμελλε να γίνει παγκόσμια, ήταν επίσης   το μοιραίο αποτέλεσμα του συμφώνου Ρίμπεντροπ – Μολότωφ, ενώ η Βαρσοβία έμελλε να γινόταν η πρώτη πρωτεύουσα που κατακτούσαν οι Γερμανοί.

Από τότε που, ως πιτσιρικάς, ξεφύλλιζα τις σελίδες της ιστορίας του, κατά Raymond Carties, δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, θεωρώντας ότι όλα εκείνα ήταν πάρα πολύ μακρινά,  στριμωγμένα σε μια απόμακρη γωνιά της Ιστορίας, ενώ ήταν μόλις 27χρόνια νωρίτερα, μου είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση η δριμύτητα των μηχανοκίνητων μεραρχιών της Βέρμαχτ, ο ορισμός του κεραυνοβόλου πόλεμου και οι δυστυχισμένοι Πολωνοί που προσπαθούσαν με τις τελευταίες επελάσεις του ιππικού στην ιστορία, να υπερασπισθούν πατρίδα και αξιοπρέπειά.

Ανακάλυψα τον ποιητή Καββαδία αργά, μετά τον θάνατό του, ταυτόχρονα σχεδόν με το γεγονός που έκανε ευρύτερα γνωστή την καλλιτεχνική του παρουσία. Την μελοποίησή του Σταυρού του Νότου. Δεν ανήκα σε ναυτική οικογένεια, τη θάλασσα την αντιμετώπιζα ως καλοκαιρινή χαρά και μόνον, ενώ οι πηχυαίοι τίτλοι των εφημερίδων μετά το ναυάγιο του «Ηράκλειον», χρονιάρες μέρες του ΄66, δεν ήταν και ότι πιο ευχάριστο, στη ματιά ενός εννιάχρονου.

Θέλω να πω, ότι δεν ανήκα στον κόσμο που πρόβαλε ο Καββαδίας, μολοντούτο σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ξεκοκάλισα συναρπασμένος, βαθιά συγκινημένος, οτιδήποτε είχε εκδώσει, όπως, υποθέτω, χιλιάδες άλλοι. Ο Νίκος Καββαδίας εγκαταστάθηκε σε ένα, πολύ υψηλό αξίωμα μέσα στη συνείδησή μου, ενώ ταυτόχρονα ένοιωθα τύψεις που άργησα να ανακαλύψω τον πλούτο που δημιούργησε.

Στον αντίποδα, σχεδόν, ο Γιώργος Σεφέρης, ήταν ένας σοβαρός και δυσπρόσιτος κύριος, με την αχλή του πρώτου, και για δεκαέξι χρόνια, μόνου Έλληνα νομπελίστα, με έργο που απαιτούσε περισσότερα γνωστικά εργαλεία για να αντιληφθείς, καθώς και ενός επαγγελματικού προσανατολισμού απόμακρου στο ευρύ κοινό.

Από εκείνες τις μέρες του Νοέμβρη, που σε καταβάλλουν. Υγρασία με ισχυρή την απειλή της βροχής. Ο  Νοτιάς να πυκνώνει τα σύννεφα. Ορατότητα μικρή και γκρίζα. Μονόδρομοι στενοί, εκεί που άλλοτε κυριαρχούσαν τα περβόλια. Στο απέναντι μπαλκονάκι, διακρίνεται μια ηλικιωμένη. Διαγώνια τα Τουρκομάουντενς με κοσμικές κατοικίες καρφωμένες μέχρι την κορυφογραμμή τους.

Μόνος σε 90 τετραγωνικά. Μέχρι την προηγούμενη εβδομάδα, τα κατοικούσε η κα Καίτη. Μετά μετώκησεν εις άγνωστον διεύθυνσιν. Άγνωστον για κάθε ζωντανό πλάσμα. Στα 94 της. Κι όπως λένε οι δικοί της, με πλήρη διαύγεια. Οι δικοί της, που έθεσαν και το ερώτημα κοιτώντας τις βιβλιοθήκες:

Ο θάνατος του Αλέκου Παναγούλη, τις πρώτες πρωινές ώρες της πρωτομαγιάς του ’76, επίσημα χαρακτηρίστηκε ως τροχαίο δυστύχημα. Ωστόσο υπήρξαν θεωρίες περί εγκληματικής πράξης και πολιτικής δολοφονίας, προκειμένου στοιχεία που είχε στην κατοχή του ο εκλιπών, σχετικά με την εμπλοκή πολιτικών στο στρατιωτικό καθεστώς αλλά και για τα όργανα ασφαλείας της χούντας να μην δουν το φως της δημοσιότητας.

Ο Παναγούλης ήταν 37 ετών και από τα 28 έως τα 34 του βρισκόταν είτε στην παρανομία είτε φυλακισμένος. Η αντιστασιακή του δράση, η απόπειρα δολοφονίας του δικτάτορα Γ. Παπαδόπουλου την 13η Αυγούστου του ’68, η σύλληψή του, η αντοχή που επέδειξε στα βασανιστήρια που υπέστη ανακρινόμενος,  η καταδίκη του σε θάνατο και η άρνησή του να αιτηθεί χάριτος, τον είχαν μετατρέψει σε σύμβολο.

Η 14η Φεβρουαρίου του 1899 ήταν μέρα Τρίτη. Η Αθήνα πενθούσε, καθώς οδηγούσε στην τελευταία του κατοικία, στο πρώτο νεκροταφείο της πόλης, τον εθνικό ευεργέτη της. Τον Ανδρέα Συγγρό. Η τελετή έγινε παρουσία του βασιλέως Γεωργίου Α’, με τον οποίον ο εκλιπών είχε στενή σχέση, αλλά και με όλα τα ανώτατα στρώματα της αστικής τάξης.

Γεννημένος στην Πόλη τον Οκτώβριο του 1830, δευτερότοκος γιος του Χιώτη γιατρού Δομένικου Τσιγγρού και της Μονδινής Νομικού, ο Α.Σ. έμελλε να μείνει ως τις μέρες μας, έναν αιώνα και είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του ως μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Στον  ιστορικό ζυγό, θα προστεθούν τόσο οι μεγάλες δωρεές, για ορφανοτροφεία, νοσοκομεία, θέατρα, σχολεία, φυλακές, κτήματα, όσο και όλα εκείνα που έκαναν τον Τύπο της εποχής να τον χαρακτηρίσουν  μηχανορράφο, λωποδύτη φιλάνθρωπο, «χρυσοκάνθαρο», «Λαυριοφάγο».

Το 1964, ο Βασίλης Μάρος γυρίζει ένα μαυρόασπρο ντοκυμαντέρ πάνω σε σενάριο του Βρετανού David Holden. Συγγραφέας, ραδιοφωνικός παραγωγός και επικεφαλής των ανταποκριτών του εξωτερικού της εφημερίδας The Sunday Times, ειδικευμένος στα θέματα της Μέσης Ανατολής, ο Holden, ανέλαβε και την αφήγηση στη μητρική του γλώσσα.

Ελληνική επαρχία, άνοιξη του 1964.

Το ντοκυμαντέρ έχει τον πετυχημένο και διττό τίτλο «Η Ελλάδα χωρίς κολώνες» και μετά από 48 περίπου λεπτά, με πολύ ενδιαφέροντα πλάνα, όπου μας παρουσιάζουν μια Ελλάδα απούσα σήμερα, οι τελευταίες εικόνες έρχονται μαζί με κάπως θλιμμένες πενιές από ένα μπουζούκι και το εξής σχόλιο: