Ρεσιτάλ ηθοποιίας από τον Ralph Fiennes, που με μια άνευ προηγουμένου ευχέρεια, εκφέρει έναν λόγο με άψογη άρθρωση, χειμαρρώδη, ευφυή, γεμάτο από υπονοούμενα, σπινθηροβόλες ατάκες, ενίοτε και βιτριολικό χιούμορ. Εντυπωσιακός από την αρχή, εκεί που με περισσή μάλλον υποκρισία λέει ένα τρυφερότατο: «Ι love You» προς την υπέργηρη Κόμισσα (αγνώριστη η Tilda Swinton) και το αμέσως επόμενο δευτερόλεπτο δίνει κοφτά, αυστηρά την εντολή αναχώρησης στα Γερμανικά με φωνή στεντόρεια και σωστή προφορά του «ρο»: «Abfahren».  Έως τέλους, παραμένει έτσι, ευθυτενής και άκαμπτος, απολύτως υπηρεσιακός, ετοιμόλογος με ένα ακατανίκητο Βρετανικό φλέγμα.

Μαζί του ένας γαλαξίας κινηματογραφικών αστέρων σε σύντομες μεν αλλά γεμάτες ερμηνείες. Διακρίνουμε έτσι τους: Murray Abraham,  Edward Norton, Mathieu Amalric, Adrien Brody, William Dafoe, Jeff Goldblum, Jude Law, Tilda Swinton, Harvey Keitel, Tom Wilkinson, Bill Murray, Owen Wilson.
Εξέχουσα θέση σε αυτό τη διανομή και ασφαλώς ειδικής αναφοράς αξίζει ο Tony Revolori, αυτός ο μικρός το δέμας  18χρονος Αμερικανός, με καταγωγή από τη Γουατεμάλα με τα εκφραστικά μάτια του, που ανταποκρίνεται πλήρως στο ρόλο του.

Οδηγώντας σε δρόμους και λεωφόρους του λεκανοπέδιου, δεν πολυσκέφτεσαι τις αλλαγές που συμβαίνουν ή τέλος πάντων στην δύνη της καθημερινότητας, δεν σε απασχολούν ιδιαίτερα.
Όταν για κάποιο λόγο σκεφτείς το παρελθόν,  διαπιστώνεις το μέγεθος, ενίοτε και τη ταχύτητα των αλλαγών.
Γράφω όλα τούτα, διότι, καθώς το καλοκαίρι που πέρασε με έφερε με μια σχετική άνεση χρόνου σε τρεις οδικές αρτηρίες του λεκανοπεδίου, συνειδητοποίησα, αντίστοιχα, τρεις απώλειες.

Με τη λέξη απώλειες περιγράφω το κλείσιμο μιας κινηματογραφικής αίθουσας. Διότι πως αλλιώς, με ποια άλλη λέξη μπορείς να περιγράψεις την μετατροπή ενός χώρου από κινηματογράφο σε κάτι άλλο;.

Έπειτα, είναι και  κάτι επιπλέον που υπογραμμίζει την σημασία της λέξης «απώλεια». Οι αλλαγές στο εμπορικό κομμάτι. Τα συγκροτήματα με τις πολλές αίθουσες, οι αριθμημένες θέσεις, η απουσία ζωγραφιστής αφίσας στη μαρκίζα. Αυτό το νεοτεριζέ που είναι τόσο απρόσωπο, τόσο αδιάφορο. Φιλοδοξώ να επανέλθω κάποτε ξεχωριστά και αναλυτικά σε αυτό.

Προς το παρόν, διάλεξα τρεις αίθουσες που με συντρόφεψαν σε τρεις διαφορετικές δεκαετίες. Είχαν μάλιστα ένα σημαντικό κοινό στοιχείο. Λειτουργούσαν τόσο το χειμώνα όσο και το καλοκαίρι.

Χρονολογικά λοιπόν, προηγείται το

Λίγες λέξεις για την τελευταία δουλειά του Martin Scorsese, το Le Capital του δικού μας Κώστα Γαβρά και τον αιφνίδιο θάνατο του οσκαρικού Philip Seymour Hoffman.

Ως θεατής δεν μπορείς να πεις όχι στον Scorsese. Δεν το έλεγες το '76 με το Taxi Driver, θα το πεις το '13 με το The Wolf of Wall St; Δεν γίνεται. Πρώτα το όνομα. Wolf. Λύκος. Ο φίλος μου ο ποιμένας από το Πωγώνι, σπατάλησε πριν λίγους χειμώνες ένα απόγευμα, ώστε να μου εξηγήσει τα της συμπεριφοράς του λύκου. Το πόσο μεθοδικός, στρατηγικός, άπληστος και τιμωρητικός είναι, ή έστω συμπεριφέρεται. Τo πόσο υπομονετικός και καταστροφικός μπορεί να γίνει, το πόσο πανικό μπορεί να σπείρει στο κοπάδι. Το έχει ζήσει το θέμα. Το γνωρίζει. Εκείνος λοιπόν που σκέφτηκε τον τίτλο, τον ταίριαξε άρτια, απολύτως με το περιεχόμενο της παραγωγής.

The Rum Diary (Ελληνικός τίτλος: Μεθυσμένο ημερολόγιο). Γραμμένο ως νουβέλα το 1959 από τον 22χρονο, τότε,  Hunter S. Thompson παρέμενε αναξιοποίητο έως το ’98. Το ανακάλυψε o Johnny Depp τυχαία, σε κάποια από τις πολλές κούτες που υπήρχαν στο υπόγειο του Thompson. Εκδόθηκε λοιπόν το ΄98 και ακολούθως γυρίστηκε ταινία το 2009, τέσσερα χρόνια από τότε που ο δημιουργός του, εγκατέλειψε τον μάταιο κόσμο μας. Tο 2011, βγήκε στις αίθουσες.

Το σχετικά αυτοβιογραφικό σενάριο, ξετυλίγεται στο Πουέρτο Ρίκο των τελών της δεκαετίας του 50. Εστιάζουμε στο όνομα του νησιού: Puerto Rico δηλαδή πλούσιο λιμάνι. Επιμειξίες πολιτισμών, φυλών, γλωσσών, θρησκειών, δοξασιών, επιθυμιών. Στο πλαίσιο των ιδιότυπων σχέσεων του νησιού με τις Η.Π.Α., Αμερικανοί επιχειρηματίες οραματίζονται την «αξιοποίηση» του. Ονειρεύονται ξενοδοχεία τέρατα, λεωφόρους, πάρκιν 2000 θέσεων εκεί που κυριαρχούν ονειρεμένες παραλίες και τροπικά δάση. Αντιμετωπίζουν το νησί περίπου σαν ιδιοκτησία τους, ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό την τοπική εξουσία και επιθυμώντας να σιγουρέψουν το παιχνίδι τους, επιχειρούν συνεργασίες με τον τοπικό Τύπο. Εκεί εμφανίζεται ο ήρωάς μας.

Αποκαμωμένος από τους ρυθμούς της Ν. Υόρκης, έρχεται στο νησί για μια ζωή διαφορετική. Ξεκινά ως συντάκτης εφημερίδας, αρχίζει να μαθαίνει πρόσωπα και πράγματα μέχρι που συναντά τους συμπατριώτες του, οι οποίοι, βουτηγμένοι στον αντικομμουνισμό, τον ρατσισμό, τον συντηρητισμό, ισχυροί και με χρήμα δεν υπολογίζουν και πολλά. Του προτείνουν την συναλλαγή. Το δίλημμα είναι μεγάλο και όπως όλη η ζωή εκεί, κολυμπάει στο αλκοόλ. Σύντομα έρχεται επί σκηνής και η γυναίκα. Στιλιζαρισμένα εντυπωσιακή στην αρχή, απλούστερα γοητευτική στη συνέχεια δρα σαν καταλύτης.

Αμερικάνικος νότος. Dallas Texas. Μέσα δεκαετίας του '80. Άλλο σύμπαν. Ένα τμήμα, μεγάλο καθώς φαίνεται, της εργατικής τάξης ζεί διαφορετικά, σχεδόν εξωθεσμικά. Απαίδευτοι, ασταθείς, ακροβατούν σε μια ζωή που εύκολα χαρακτηρίζεται περιθωριακή. Καπνίζουν ασταμάτητα, καταναλώνουν πολύ αλκοόλ, εισπνέουν κοκαίνη, αντιμετωπίζουν το σεξ ως άθλημα και συγκεντρώνουν τα περισσότερα χαρακτηριστικά των αρσενικών του Νότου.

Μέχρι που έρχεται η στιγμή της αλήθειας. Ο ήρωάς μας μαθαίνει ότι του απομένουν μόλις 30 μέρες ζωής έχοντας προσβληθεί και ασθενήσει από τον ιό ΗΙV.

Μετά το πρώτο σοκ, η μεταμόρφωση αρχίζει. Ο κύκλος του τον απορρίπτει με τρόπο άθλιο, ενώ ταυτόχρονα αναγκάζεται να βουτήξει στον κόσμο που συχαινόταν, αποστρεφόταν ή απλά αγνοούσε. Αρχίζει να συναναστρέφεται με ομοφυλόφιλους, ανακαλύπτει τις βιβλιοθήκες, την μελέτη, την έρευνα, ξεφεύγει από τις δεισιδαιμονίες και τις προκαταλήψεις και κάνοντας τολμηρά και αναπάντεχα εμπνευσμένα βήματα κερδίζει χρόνο. Πολύ χρόνο. Οι επιστημονικές εκτιμήσεις για το μέλλον του ανατρέπονται.

Ανεβαίνει συνέχεια επίπεδα αρχίζει να κατανοεί τόσο το ιατρικό όσο και το πολιτικό σύστημα, αρχίζει να το ξεγελά, να το ξεπερνά, αλλά και το ίδιο σύστημα αρχίζει να τον καταδιώκει.

Δείχνει μια ιδιαίτερη ψυχική αντοχή και μια αδάμαστη επιθυμία όχι μόνον για να επιζήσει, αλλά να δημιουργήσει, να κερδίσει να επικρατήσει, να βοηθήσει. Στήνει μια επιχείρηση εκμεταλλευόμενος τα νομικά κενά, βάλλεται πανταχόθεν αλλά αντέχει.

Στην σπουδαία αυτή πορεία, διδάσκεται, κάνει σημαντικά βήματα αυτογνωσίας και εξερευνά θέματα που δεν ήξερε καν ότι υπάρχουν. Με δυο λέξεις: μεταμορφώνεται, ολοκληρώνεται.

Η κινηματογραφική απόδοση πραγματικών γεγονότων, κρύβει κινδύνους. Η δραματουργία που επιδιώκει, αν όχι επιβάλει, η κινηματογραφική βιομηχανία, ο χορός των εκατομμυρίων που στοιχίζουν οι παραγωγές και το προσδόκιμο των κερδών επιτάσσουν τις νόρμες τους. Ως εκ τούτου, φοβάμαι την αλλοίωση των πραγματικών συμβάντων στο βωμό του box office. Αυτό σαν πρώτη τοποθέτηση.

Ο λόγος για το American hustle (Οδηγός διαπλοκής στις ελληνικές αίθουσες), που στοίχισε περίπου 45 εκ. δολάρια και έχει ξεπεράσει τα 155 σε εισπράξεις. Πρόκειται για την καταγραφή, μιας αμερικάνικης ιστορίας από το τέλος της δεκαετίας του '70, για άλλη μια ηθογραφία του τόπου και των ανθρώπων.

Εστιάζει στη ροπή, στην μανιώδη επιδίωξη κάποιων για γρήγορο πλουτισμό βασισμένο σε κομπίνες. Απότοκο των συνθηκών ζωής και ανάπτυξης στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, που μπορεί να έχει ισχυρές και πολλές δικαιολογίες, όπως οι μεγάλες ανισότητες, η έλλειψη ουσιαστικής παιδείας, η απουσία ή και η υπερβολική παρουσία νόμων και ασφαλώς η κυριαρχία της νοοτροπίας του: «όλα ή τίποτα». Ένα είδος αρρώστιας είναι αυτό. Το έχουμε συναντήσει και σε ομοειδείς (σχεδόν) παραγωγές, όπως το Casino, το Blow, ή το American Gangster.

Δεν είναι μόνον η διαφθορά, ή καλύτερα η αδυναμία να ορισθεί το ηθικό, δεν είναι η απληστία, είναι η ζωή που δομείται πάνω σε μια πλατφόρμα ψέματος. Κανείς δεν ξέρει αν αυτό που ακούει, ζει, είναι αληθινό ή κομμάτι ενός άλλου «κόλπου». Οι πρωταγωνιστές δεν είναι σε θέση να ελέγξουν ούτε τη γνησιότητα των δικών τους συναισθημάτων. Ούτε καν τη γνησιότητα των ερωτικών τους ορμών. Κινούνται σε έναν ολότελα ασαφή χώρο, με πλήρη απουσία ερεισμάτων.

Η κινηματογραφική μελλοντολογία υπήρξε πάντα ένα αγαπημένο κομμάτι των δημιουργών. Είναι και ένας τόπος όπου πολλά επιτρέπονται και γίνεται αποδεκτή κάθε πρακτική. Στις σοβαρές παραγωγές, συνήθως καλύπτεται από το πέπλο της απαισιοδοξίας αλλά ακόμα πιο συχνά υπάρχουν παράθυρα αισιοδοξίας τα οποία καλούμεθα να διευρύνουμε κυρίως, για να περιορίσουμε σήμερα, το κακό, το άσχημο, το απάνθρωπο του μέλλοντος. Αυτό είναι και το κυρίαρχο μήνυμα των περισσότερων κινηματογραφιστών. Ας είμαστε σήμερα περισσότερο, δίκαιοι, έντιμοι, άνθρωποι διότι όλα θα δοκιμαστούν σε υπερθετικό βαθμό, αύριο.

Στο κλίμα αυτό κινείται και το Elysium που πραγματεύεται τη ζωή στη Γη το έτος 2.154, δηλαδή «μόλις» 140 χρόνια μπροστά. Ο σκηνοθέτης δεν μας είναι άγνωστος. Τέσσερα χρόνια νωρίτερα μας είχε απασχολήσει με το District 9. Είναι ο Νοτιοαφρικανός Neill Blomkamp, ο οποίος έχει γράψει και το σενάριο. Δεν είναι τυχαίος ο συνδυασμός της καταγωγής του και η κινηματογραφική του θεματολογία. Οι κοινωνικές παραστάσεις του και η θεματική του είναι συγγενείς. Λογικό.

Έτσι, τέσσερα χρόνια μετά το District 9 επανέρχεται, με ένα, ίσως, κοντινό θέμα και με μια παρεμφερή καταγραφή.

Η υδρόγειος έχει καταντήσει ένα πελώριο δοχείο απορριμάτων. Ότι ζει και κινείται πάνω της είναι σκουπίδι. Χωρίς μέλλον, καταδικασμένο στην μόλυνση, στις ασθένειες, στο περιθώριο. Οι συνθήκες είναι εφιαλτικές. Η εργασία έχει μεταβληθεί σε μισθωτή σκλαβιά, η εξουσία στηρίζεται στην τυφλή υπακοή που εφαρμόζουν τυπολατρικά και βίαια μηχανικές κατασκευές, περιθώρια για αντίδραση δεν υπάρχουν. Κόλαση. Προχριστιανικά θα το λέγαμε Τάρταρα, όπως τουλάχιστον θα το περιέγραφε η πάμπλουτη Ελληνική μυθολογία. Και στον αντίποδα (πάντα προχριστιανικά) τι βρίσκεται; Τα Ηλύσια Πεδία. Εlysium λοιπόν, που σαν μια φωτεινή, καθαρή, παραδείσια ρόδα περιστρέφεται στον ουρανό της Γης. Εκεί ζουν οι ολίγιστοι τυχεροί. Χωρίς ασθένειες, χωρίς βία και πολέμους, βουτηγμένοι στον πλούτο, στη χλιδή, στο ευ ζην.

Η παραβολή είναι σαφής. Ό διαχωρισμός του κόσμου σε γκέτο λίγων πλουσίων και αναρίθμητων φτωχών. Είναι μια ιστορική αλήθεια αλλά και μια προειδοποίηση ότι όσο πιο μεγάλη είναι η διαφορά, τόσο πιο επικίνδυνη καθίσταται.

Κατάφερα, επιτέλους, να δω το Rush. Την ταινία του Ron Howard, του σημαντικού κοκκινοτρίχη κινηματογραφιστή από την Οκλαχόμα που έχει σκηνοθετήσει πολύ ενδιαφέρουσες παραγωγές όπως τα: Cocoon, Apollo 13, Ransom, A beautiful mind, Frost/Nixon κ.α.

Είναι, ως γνωστόν, μια καταγραφή της αγωνιστικής αντιπαλότητας του Βρετανού James Hunt και του Αυστριακού Niki Lauda. Ο σκηνοθέτης αρέσκεται σε αφηγήσεις αληθινών γεγονότων τις οποίες μετατρέπει μάλιστα και σε σπουδαίες κινηματογραφικές επιτυχίες τόσο σε καλλιτεχνικό επίπεδο όσο και στο εμπορικό. Στο Rush, ξεκινά από τις αρχές τις δεκαετίας του ’70 με τις μικρές κατηγορίες όπου πρωτοσυναντάμε τους δυο πρωταγωνιστές και κορυφώνεται στο πρωτάθλημα του ’76, που το κατακτά ο Bρετανός, σφήνα στους δύο πρώτους τίτλους του Αυστριακού (’75 & ’77), με την Scuderia.

Πρόκειται για δυο ολότελα διαφορετικούς χαρακτήρες τους οποίους η ταινία δείχνει να έχουν δυο μόνον κοινά στοιχεία. Να μετέχουν των ίδιων αγώνων και να είναι πολύ καλοί, τολμηροί, γρήγοροι χειριστές.

Ο Lauda είναι ένα μυαλό θετικό, υπολογίζει τα πάντα, εγκρατής, κλειστός, εργατικός, αποτελεσματικός. Τα πάντα στη ζωή του είναι ελεγχόμενα, όλα είναι νούμερα προϋπολογισμένα. Σπανίως φθάνει και σε συναισθηματικά αποτελέσματα, όταν π.χ. στη χαρά του γάμου του, εκφράζει την άποψη ότι η ευτυχία είναι εχθρός. Με συχνά υπερβολική αλλά πάντα τεκμηριωμένη αυτοπεποίθηση, από τα πολύ πρώτα βήματα της ζωής και της καριέρας του. Θρησκεία του έχει, τους κανόνες, την πειθαρχία.

Η πρώτη ατάκα της ταινίας; “Χορεύει περίφημα αυτή κυρία” Την εκφέρει η Άννα Συνοδινού, (Μαντώ) για την Μάρω Κοντού (Τζένη). Ασφαλώς και χόρευε περίφημα, καθότι η 23χρονη τότε Κοντού είχε ολοκληρώσει των κύκλο σπουδών της στο χορό. Με μια ομορφιά ακραιφνώς Ελληνική, μύτη περήφανη, μαλλιά τραβηγμένα πίσω και κίνηση πλαστική, λικνίζεται γύρω από τις νότες, κλέβοντας χαμογελαστά βλέμματα και εντυπώσεις. Όλα τούτα, σε ένα περιβάλλον αστικό, πλούσιο ειδικά συγκρινόμενο με το μέτρο της εποχής, Ευρωπαϊκό σε ακούσματα σε ντυσίματα και σε λούσα. Ο Δυτικός τρόπος ζωής έχει εισχωρήσει βαθιά στην μεταπολεμική Ελλάδα, για όσους τουλάχιστον, αφού τον ποθήσουν, μπορούν οικονομικά να τον αντέξουν.

“Μπορώ να μπω;” ακούγεται λίγο αργότερα, η φωνή του Γιώργου Παππά (Δημήτρης), που υπακούοντας στο ηθικό κώδικα της εποχής ζητά άδεια από τη σύζυγό του, Μαντώ, να περάσει στο υπνοδωμάτιό τους.

Η πλοκή αυτής της ταινίας του Ντίνου Δημόπουλου είναι μια, ή καλύτερα δύο ιστορίες αγάπης. Η παρελθούσα που όλοι την λογίζουν ως πεθαμένη, αλλά από μια συγκυρία της τύχης ανασταίνεται και η τρέχουσα, που τελικά αντέχει υποστηριζόμενη κυρίως από τη λογική.