Άλλο ένα δείγμα εξαίρετης κινηματογραφικής καταγραφής πάνω σε δύσκολο θέμα, με την έννοια ότι επιχειρεί να φωτίσει ένα κρίσιμο όσο και τραγικό γεγονός του παρελθόντος. Κάτω από αυτή τη θεώρηση, θέτει ερωτήματα, αλλά ταυτόχρονα και τις απαντήσεις περί του δημοσιογραφικού λειτουργήματος. Βρισκόμαστε στους εικοστούς θερινούς Ολυμπιακούς αγώνες, που διοργανώνονται στο Μόναχο της Δυτικής, τότε, Γερμανίας. Μόλις 17 χρόνια μετά την άνευ όρων παράδοση της Γερμανίας και τη διχοτόμησή της, αλλά και 36 καλοκαίρια ύστερα από την τελευταία προπολεμική διοργάνωση, τους ενδέκατους θερινούς Ολυμπιακούς αγώνες, πάλι στη Γερμανία στο Βερολίνο, του Αδόλφου παρόντος.

Επιθυμώντας οι διοργανωτές να ξεφύγουν από το βαρύ παρελθόν επιχειρούν να δώσουν έναν αέρα συναδέλφωσης και ειρήνης. Όλα κυλούν ομαλά μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες της 5^ης Σεπτεμβρίου όταν ένοπλοι Παλαιστίνιοι της οργάνωσης "Μαύρος Σεπτέμβρης" εισβάλλουν στους κοιτώνες της Ισραηλινής αποστολής, φονεύουν δύο μέλη, και κρατώντας άλλους εννέα ομήρους απαιτούν την απελευθέρωση 200 συμπατριωτών τους από τις Ισραηλινές φυλακές.

Το Σάββατο που μας πέρασε το τρίτο κανάλι της κρατικής τηλεόρασης, πρόβαλε σε πρεμιέρα την ταινία του Βαγγέλη Ευθυμίου «Πέντε φορές ξένος». Η διάρκειας 75 λεπτών παραγωγή χρειάστηκε δέκα έτη προκειμένου να ολοκληρωθεί, ενώ τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν σε Ελλάδα, Ουγγαρία, Αυστρία και Σουηδία. Μέσα σε αυτή την μία ώρα και δέκα πέντε λεπτά συμπυκνώνεται η ζωή του Σταύρου Κωτούλα. Γεννημένος στη Ζέρμα του δήμου Κονίτσης στις υπώρειες του Γράμμου, αναγκάστηκε παιδί να ζήσει τον πρώτο ξεριζωμό το θέρος του ’49. Έσυρε τα βήματά του μαζί με άλλα παιδιά διασχίζοντας νύχτα τα σύνορα της πατρίδας του.

Έκτοτε συνέβη αυτό που με τρεις λέξεις περιγράφει ο τίτλος. Μετά από ένα σύντομο διάστημα στην Αλβανία ακολούθησε η περίοδος της Ουγγαρίας, που μετά τα γεγονότα του 1956 φάνηκε ασήκωτη. Έτσι, μαζί με χιλιάδες Ούγγρους διέφυγε στην Αυστρία. Πέντε χρόνια αργότερα γύρισε στον τόπο του, όχι απροβλημάτιστα πάντως. Έσμιξε με την οικογένεια του αλλά η ζωή του μοιραία έγινε αφόρητη στο τέλος του Απριλίου του 1967. Διέφυγε ακόμα μια φορά, δίχως εφόδια, χωρίς σχέδιο για τη Σουηδία. Εκεί εργάστηκε, σπούδασε, δημιούργησε, παντρεύτηκε, τεκνοποίησε και κάποτε επέστρεψε στον τόπο που γεννήθηκε. Αλλά γιατί αναφέρονται όλα τούτα τέτοια μέρα;

Προσπαθώ να θυμηθώ ποια άλλη ταινία είχε τόσο βαρύ, μουντό, απαισιόδοξο μήνυμα και όμως ο θεατής να εγκαταλείπει την αίθουσα, τυλιγμένος από μια ανεξήγητη αισιοδοξία. Ας  προστεθούν στα παραπάνω, οι εξαίρετες ερμηνείες, του A. Brondy προεξάρχοντος, η κατανυκτική φωτογραφία και η μουσική επένδυση.

Στις τελευταίες δε νότες, που ακούγονται μαζί τους πρωτότυπους σε σύλληψη τίτλους του τέλους, ακούγονται οι La Bionda, από το 1978 με ένα disco κομμάτι. Εύθυμο, απλό, ρηχό, αλλά τόσο χαρούμενο που έρχεται να σφραγίσει το τέλος με μια ακατανόητη, μα τόσο καλοδεχούμενη, πια, ελαφρότητα.

Ο πρόσφατος θάνατος του Gene Hackman, που αποχαιρέτησε τα εγκόσμια πλήρης ημερών, εμπειριών και διακρίσεων μας προσέφερε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να εκτιμήσουμε την κινηματογραφική εξέλιξη, όπως τουλάχιστον εκπορεύεται από την Μέκκα του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Ο Hackman που δοκιμάστηκε και κουράστηκε πολύ για να φτάσει να γίνει αυτό που έγινε, κέρδισε το πρώτο του χρυσό αγαλματίδιο το 1971 για την ερμηνεία του ως σκληρός Νεοϋορκέζος ντεντέκτιβ ονόματι Jimmy "Popeye" Doyle. Ήταν 41 χρονών και εργάστηκε κάτω από τις οδηγίες του κατά πέντε χρόνια νεότερού του William Friedkin, στην ταινία «The French Connection», το σενάριο της οποίας αντλούσε στοιχεία από πραγματικά συμβάντα.

Λίγα λόγια για την θαυμαστή δουλειά του Λετονού Gints Zilbalodis. Με τον τίτλο Straume στην μητρική του γλώσσα, Flow στην διεθνή της καριέρα και στην Ελλάδα ως «Η γάτα που δεν φοβόταν το νερό», έρχεται να μας προσφέρει 85 λεπτά συγκίνησης, χρωμάτων, ακουσμάτων και πλήρη μηνυμάτων. Η έλλειψη λόγου που μπορεί να ακουστεί κατ΄αρχήν ως  μειονέκτημα, γρήγορα μεταμορφώνεται σε επικοινωνία άνευ όρων.

Αποτελεί την αφήγηση των περιπετειών μιας γάτας, η οποία έχει να αντιμετωπίσει τόσο την σφοδρότητα των στοιχείων της φύσης, όσο και την εχθρότητα άλλων ζώων. Ευφυής, προσεκτική, συχνά φοβισμένη, πάντα  ελαφροπατούσα, όπως οι περισσότερες γάτες, θα καταφέρει να ξεπεράσει μύριους κινδύνους, να υφάνει συμμαχίες, να ηγηθεί περίεργων σχημάτων και να επιβιώσει.

Η κινηματογραφική ή τηλεοπτική μεταφορά βιογραφιών  προσώπων που άφησαν έντονο στίγμα με την παρουσία τους στον πλανήτη, έχει κ των πραγμάτων έντονο ενδιαφέρον. Με οποιοδήποτε τρόπο ξέφυγαν από την ανωνυμία και χάραξαν την τροχιά τους. Είτε πολιτικοί, είτε καλλιτέχνες ή αθλητές. Τέτοιες μεταφορές αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη προβολή αν πρόκειται για πρόσωπα σύγχρονα, διότι έχουν ήδη λάβει μια πελώρια προβολή, αποκτώντας διαστάσεις ινδάλματος και η εικόνα τους είναι οικεία σε τεράστιο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού. Επιπροσθέτως υπάρχει πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό και τέλος απαιτείται μικρότερος κόπος από τους παραγωγούς να αποτυπώσουν το έργο τους, και λιγότερη γνώση από τους θεατές να αφομοιώσουν το αποτέλεσμα.

Το σχόλιο γίνεται με αφορμή τα έξι επεισόδια της σειράς Senna για την πλατφόρμα του νέτφλιξ και τη σύγκρισή της με την κινηματογραφική παραγωγή με τον ίδιο τίτλο και το ίδιο περιεχόμενο που κυκλοφόρησε 14 χρόνια νωρίτερα.

Συνεπαρμένος σφόδρα από τις προηγούμενες δημιουργίες του Paolo Sorentino, περίμενα κάτι ανάλογο και από την τελευταία του. Βγαίνοντας, μετά από 135 λεπτά από την αίθουσα προβολής, το ερώτημα παρέμενε: «ήταν ανάλογο;»

Ολίγον πολύπλοκος, ακραία ποιητικός, με βαθύ το Ιταλικό στοιχείο εστιασμένο ιδιαίτερα στην αγαπημένη του Νάπολη, o δημιουργός εδράζει το θέμα του στις γωνιές της πόλης και του Capri, ποντάροντας πολλά στην αναδυόμενη από τα νερά, ως σύγχρονη Αφροδίτη, μεσογειακή ομορφιά της Celeste Dalla Porta.

Αν η θεωρητική άποψη ότι, στην περίπτωση που η ανθρωπότητα είχε προχωρήσει στην εξέλιξή της χωρίς θρησκείες, θα είχε ρεύσει πολύ λιγότερο αίμα είναι ακριβής, τότε, τα ανά τον κόσμο θρησκευτικά δόγματα έχουν μεγάλη συμμετοχή σε τούτη τη βία. Από την άλλη, δεν μπορεί να γίνει γνωστό του κατά πόσο η επίδραση της κάθε θρησκείας, σε κάθε πίστη στην επίγεια ζωή και σε κάθε φόβο για την μεταθανάτια, έχουν μετριάσει την βαναυσότητα που επικρατεί σε παγκόσμια κλίμακα στα τόσες χιλιάδες χρόνια καταγεγραμμένης ιστορίας.

Όπως και να έχει, η δύναμη των θρησκειών στον παγκόσμιο πληθυσμό είναι μεγάλη και δεδομένη, αλλά αυτό που συχνά κάνει τα πράγματα να ξεφεύγουν είναι όταν η πίστη βαφτίζεται στην κολυμπήθρα του τυφλού φανατισμού. Στο πλαίσιο αυτό, η εκλογή του Ποντίφικα, του επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας, του διαδόχου του Αποστόλου Παύλου, του ηγέτη του Βατικανού και 1,3 δισεκατομμυρίων βαπτισμένων πιστών είναι μια κρίσιμη διαδικασία που επηρεάζει πάρα πολλά.

Αυτό είναι το θέμα που πραγματεύεται ο Edward Berger στην ταινία Conclave. Ο γεννημένος το 1970 στη Δ. Γερμανία από Αυστριακό πατέρα και Ελβετή μητέρα σκηνοθέτης, έγινε ευρύτερα γνωστός  το ’22 με το αντιμιλιταριστικό έπος «όλα ήσυχα στο δυτικό μέτωπο» βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Έριχ Μαρία Ρεμάρκ.

Έριξα μια ματιά σε ελληνόφωνη κριτική όπως και σε αγγλόφωνο ιστότοπο, αποφάσισα ότι με ενδιέφερε και στρογγυλοκάθισα στο μέσο της αίθουσας που είχε πληρότητα μικρότερη από 10%. Κανείς δεν ήταν κάτω από εξήντα χρονών.  Τα πρώτα 20 λεπτά ήταν τόσο ασύλληπτα βαρετά, όσο και μια απόπειρα κατάδειξης ενός σφόδρα λανθάνοντος ερωτισμού που φτιάχτηκαν πιθανότατα για να δημιουργήσουν σε μια μεγάλη κατηγορία θεατών ένα αίσθημα οίκτου. Σε κάποιους συντηρητικότερους και έναν εκνευρισμό.  Κυριαρχεί η φτώχεια. Πνευματική και λεκτική, μια στις δυο λέξεις είναι «φάκιν», και σύντομα δημιουργείται η απορία πως είναι δυνατόν να υπάρχει και όχι μόνο να επιβιώνει, αλλά να επικρατεί και να εξαπλώνεται ένας τέτοιος κόσμος.

Μεγάλο μαγαζί όπου συγκεντρώνονται πάσης φύσεως, ηλικίας, καταγωγής αρσενικών(;) προκειμένου να δεχτούν τις περιποιήσεις αντίστοιχων θηλυκών οι οποίες χαρακτηρίζονται εργάτριες του σεξ, αλλά επί της ουσίας, σεξ δεν υφίσταται. Ίσως στα νεοελληνικά ο ορισμός του καταστήματος να ήταν «μπαλαμουτάδικο», ή «χαμουρευτάδικο».

Εκεί λοιπόν η νεαρά εργαζομένη γνωρίζει πιτσιρίκο γιο Ρώσου ολιγάρχη, επέρχεται μια σχέση που φτάνει έως γάμου μέσα από μια φιλμογράφιση που φλερτάρει με ολίγον πορνό. Όλο αυτό με αλόγιστο σκόρπισμα χρημάτων, ποταμούς αλκοόλ και διαρκή κατανάλωση κάθε λογής ουσιών. Ένα κρεσέντο ακραίας ζωής που οι πρωταγωνιστές της, την βαφτίζουν διασκέδαση.

Δεν θα μπορούσε όλη αυτή η συνθήκη να έχει αίσιο τέλος, τύπου σταχτοπούτας ας πούμε. Αν και από μια μεριά δεν είχε δυσάρεστο. Κανείς δεν χάνει τη ζωή του, όλοι συνεχίζουν σε ένα πιο ταιριαστό για αυτούς μονοπάτι και τελικά σαν να γεννιέται ένα είδος συνειδητοποίησης.