Στην ελληνική ιστορία η τρίτη Σεπτεμβρίου (του 1843) είναι σημαντική ημερομηνία. Τι πρώτες ώρες εκείνης της μέρας εκδηλώθηκε κίνημα και από το καθεστώς της απόλυτης μοναρχίας (μετά και τις εκλογές του Οκτωβρίου και Νοεμβρίου) το νεοσύστατο ελληνικό κράτος πέρασε στο πολίτευμα στης συνταγματικής μοναρχίας.

Πρωτεργάτης του κινήματος ήταν ο Μακρυγιάννης, ο οποίος από το 1840 είχε ιδρύσει μυστική οργάνωση με αυτό το σκοπό. Οπλαρχηγοί, πολιτικοί, στρατιωτικοί συντάχθηκαν, η οργάνωση μεγάλωνε καθώς μυήθηκαν έμπιστα άτομα. Ο ίδιος ο Μακρυγιάννης ήταν τόσο αποφασισμένος, ώστε τις πρώτες στιγμές της εκδήλωσης του κινήματος, απομονωμένος στην κατοικία του από τη Χωροφυλακή συνέταξε τη διαθήκή του.

Μόνον που ο εκ Δωρίδος πολέμαρχος δεν έμελλε να αποβιώσει εκείνη τη νύχτα. Στρατιωτικό απόσπασμα τον απεγκλώβισε και μαζί με τον Α. Μεταξά, τον συνταγματάρχη Καλλέργη και 2.000 οπλίτες απαίτησαν από τον Όθωνα, σύνταγμα. Πολίτες και στρατιώτες ενώθηκαν δεν άφησαν περιθώρια στον μονάρχη, ο οποίος αργά το μεσημέρι αναγκάστηκε να αποδεχτεί τα γεγονότα. Ήταν μια εξέλιξη μεγάλης σπουδαιότητας κυρίως διότι συνένωσε κάθε συνιστώσα, διότι εξέφραζε ένα δίκαιο πλατύ αίτημα, και βέβαια διότι πέτυχε.

Εκατοτριαταέναν «Σεπτέμβρηδες» αργότερα, τις πρώτες εβδομάδες της Μεταπολίτευσης, πάλι στις τρεις Σεπτεμβρίου, ένα νέο κίνημα δημοσίευσε την ιδεολογική του πλατφόρμα, την ιδρυτική του διακήρυξη ξεκινώντας την πορεία του στην ταραχώδη πολιτική ζωή του τόπου. Σε επτά έτη, παρέλαβε την εξουσία, την οποία διαχειρίστηκε για 20 χρόνια από το ’81 και εντεύθεν, τα μισά περίπου από αυτά, χωρίς την πατερναλιστική μορφή του ιδρυτή του.

Σήμερα, σαράντα και ένα χρόνια αργότερα από εκείνη την τρίτη του Σεπτέμβρη, η οποία παρεμπιπτόντως ήταν και Τρίτη, με την πολυτέλεια της γνώσης του τι έχει μεσολαβήσει, αφουγκραζόμαστε το μήνυμά της, προβάλλοντάς το, αναπόφευκτα, στο σήμερα. Ανάμεσα σε άλλα λοιπόν, εκείνη η διακήρυξη, σμιλεμένη με τέχνη και κόπο ανέφερε τα άκρως συγκινητικά: