Αγέλαστος πέτρα.(13.03.2011) PDF Print E-mail

Την ταινία αυτή, του Φίλιππου Κουτσαυτή, πρόβαλε την Παρασκευή που μας πέρασε (11.3ου) το πρώτο κρατικό κανάλι.

Η ιστορία της πόλης της Ελευσίνας είναι η ιστορία του κόσμου και η δουλειά του κινηματογραφιστή είναι αριστουργηματική.

Μια από τις πέντε ιερές πόλεις της αρχαιότητας, μαζί με την Αθήνα, τους Δελφούς, την Ολυμπία και τη Δήλο, η Ελευσίνα συγκέντρωνε επί μακρόν τα βλέμματα του πολιτισμένου αρχαίου κόσμου, με τα Ελευσίνια μυστήρια.

Όπως καταθέτει και ο δημιουργός της ταινίας:

«Στα χρόνια της αρχαιότητας, χιλιάδες άνθρωποι επισκέφτηκαν την Ελευσίνα επιζητώντας την ευτυχία που τους προσέφερε η συμμετοχή στα Ελευσίνια Μυστήρια. Σε αυτά οι μύστες μάθαιναν πως μπορούσαν να ξεπεράσουν το φόβο τους για το θάνατο. Σήμερα, η ανθρωπότητα δίχως να γνωρίζει τίποτα περισσότερο για τον θάνατο, αναζητά την ευτυχία αλλού. Όσο για αυτό τον τόπο όσοι περνούν από εδώ, αποστρέφουν το βλέμμα τους.»

Η Ελευσίνα από ιερή πόλη, κύλησε στο περιεχόμενο της περιφρόνησης:

«έκανε και η Ελευσίνα στάρι», λένε όταν θέλουν να δείξουν το χαμηλό της εκτίμησης συνοδευόμενο με ειρωνεία.

 

 

Μεταπολεμικά, αναγκάστηκε σε ένα μονοπάτι άκρατης, απρόσεκτης, καταστροφικής βιομηχανικής μεταλλαγής. Ήταν ένα μοντέλο ανάπτυξης που την έφερε στο δυσάρεστο σημείο να διεκδικεί το τίτλο της πιο μολυσμένης πόλης τη Ελλάδας.

Ο μύθος όμως, ήθελε τη Θεά Δήμητρα αποκαμωμένη, μαραμένη, απογοητευμένη από το χαμό της θυγατέρας της, Περσεφόνης, να έχει εγκαταλείψει τον Όλύμπο, να περιπλανάται στον κόσμο, να περνά από την Ελευσίνα και τελικά να  κάθεται στην αγέλαστο πέτρα, κοντά στο Καλλίχορον Φρέαρ.

Κρύβοντας την θεϊκή της ταυτότητα εγκαταστάθηκε στην πόλη όπου, έπειτα από αρκετά συμβάντα, η θλίψη της μεταβλήθηκε σε οργή. Υπό το καθεστώς αυτό, πήρε την απόφαση της να μην αφήσει κανένα σπόρο να φυτρώσει πάνω στη γη. Ακολούθησαν διαβουλεύσεις με το Δια και τελικά επήλθε η συμβιβαστική λύση της επιστροφής της Περσεφόνης για οκτώ μήνες δίπλα στην Δήμητρα στον Όλυμπο και τέσσερις στον Άδη με το Πλούτωνα.

Ταυτόχρονα η θεά Δήμητρα άφησε πάλι τη γη να βλαστήσει. Είχε ήδη όμως, διδάξει στους γιους του Ελευσίνιου βασιλιά Κελεού να τελούν τα Ελευσίνια Μυστήρια τα οποία, περνώντας πια στην ιστορική περίοδο, βρήσκουμε τις ρίζες τους στην Μυκηναϊκή περίοδο. Γνώρισαν τις καλύτερες τους στιγμές το χρυσό αιώνα και έκλεισαν τον κύκλο τους το 392 μ.χ. από Χριστιανούς ιερείς οι οποίοι , προφανώς, στο πνεύμα του «αγαπάτε αλλήλους» κατέστρεψαν το ιερό και θανάτωσαν το ιερατείο στο σύνολό του.

Ο Φίλιππος Κουτσαυτής αρχίζει να φιλμογραφεί την πόλη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 έως τις παρυφές του 21ου αιώνα. Δίνει το λόγο σε ανθρώπους καθημερινούς αλλά «αδιάλλακτους και ευφυείς», σχεδόν σοφούς: «Είμαστε όλοι μουσαφιραίοι» μονολογεί ο άγνωστος μεροκαματιάρης.

Διατυπώνει απόψεις καθώς παρακολουθεί για περισσότερο από δέκα χρόνια, τα πρόσωπα, δηλαδή τους πρωταγωνιστές του μα και τη γη, δηλαδή το σκηνικό του.

Αποτυπώνει την καθημερινότητα συνδυάζοντας μια ισόρροπη νοσταλγία και μια καθαρή υπερηφάνεια.

Είναι ποιητικός, λυρικός ακροβατεί άνετα και πετυχημένα τόσο με το φακό, τις εικόνες και το χρώμα όσο και με τις λέξεις, τα νοήματα και τις πληροφορίες, χωρίς να χάνει το έλεγχο, χωρίς να κάνει φιγούρα.

Αντιγράφω από τη ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης του 2.000 οπότε και συμμετείχε.

«H Eλευσίνα είναι μια μικρή βιομηχανική πόλη, 20 χιλιόμετρα δυτικά της Aθήνας. Mε την πόλη αυτή δέθηκε από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια ο αγαπημένος μύθος των αρχαίων, ο μύθος της θεάς Δήμητρας, θεάς της γεωργίας και της ευφορίας της γης, και της κόρης της, Περσεφόνης. Eδώ όπου, σύμφωνα με το μύθο, πρωτοκαλλιεργήθηκαν τα θεία δώρα, τα δημητριακά, αναπτύχθηκαν και οι μεγαλύτερες βιομηχανίες της Eλλάδας, με καταστροφικές συνέπειες για την περιοχή και το ιερό. Kινηματογραφούμε αυτή την πόλη επί δέκα χρόνια, απ' τη μεριά του προσκυνητή. Παρακολουθούμε τα καθημερινά, ταπεινά και μεγαλειώδη. Και ανακαλύπτουμε κτερίσματα από το αρχαίο πρόσωπο, εντοιχισμένα στη σύγχρονη ζωή. H Eλευσίνα είναι δυτικά, χώρος ιερός, σημείο και όριο για να δει κανείς τόσο τον κόσμο γύρω του όσο και τον εαυτό του.»

Η Αγέλαστος Πέτρα είναι μια δουλειά, τόσο ήσυχα αποκαλυπτική, τόσο θαρραλέα και κυρίως τόσο λιτά έντεχνη που δεν σε βυθίζει την κατάθλιψη ακόμα και αν νοιώσεις ότι όλα γύρω χάνονται.

Ακόμα και αν καταλάβεις ότι οι στοίχοι του Ν. Γκάτσου δεν είναι παρά το πικρό χάδι της αλήθειας.

«…Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης

στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.»