Σκέψεις για τις λέξεις

Μια λέξη είναι σαν  σκανδάλη.

Όταν πιέζεται, απελευθερώνει μια πελώρια αφθονία σκέψεων.

Ειδικά σε γλώσσες πλούσιες, όπως η ελληνική.

Ακολουθούμε αυτή την περιπέτεια, ανιχνεύοντας κάθε φορά μια λέξη.



Χαμένη άνοιξη - (Τρίτη 14 Απριλίου 2020)

Ευχόμενος να μην παρεξηγηθώ από τους αναγνώστες του Στρατή Τσίρκα, για τον δανεισμένο μεν ταιριαστό δε λόγω ημερών και συνθηκών τίτλο, ένα μικρό φωτογραφικό σημείωμα για μια εποχή που περνούμε με δυσκολία, με αρκετές απειλές και άδηλη εξέλιξη.

Ακολουθούν δώδεκα εικόνες, από την χλωρίδα που δείχνει αδιάφορη για τα πάθη της ανθρωπότητας και πολύ καλά κάνει, έτσι για να μην λησμονήσουμε την ιεροτελεστία της εποχής, που ότι και να συμβαίνει, μπουμπούκι στο μπουμπουκι, επανέρχεται.

Read more...
 
Γειτονία – (Σαββάτο 7 Μαρτίου 2019)

Η έννοια της γειτονίας έχει πολλαπλώς απασχολήσει την ανθρώπινη σκέψη και πρακτική από την αρχαιότητα:  «Οξύτερον οι γείτονες βλέπουσι των αλωπεκέων», έως τις μέρες μας: «Να αγαπάς τον γείτονα όπως τον εαυτό σου. Αλλά μην γκρεμίσεις τον φράχτη».


Ο καλός γείτονας είναι κάτι ανάμεσα σε ευτυχία και σε ευλογία, πράγμα εκ των πραγμάτων δυσεύρετο και ο κακός κυμαίνεται ανάμεσα στην τρέλα και τον εκνευρισμό, πράγμα εξαιρετικά δυσάρεστο.  Ανάμεσα σε τούτα τα άκρα, υπάρχει μια μεγάλη γκρίζα ζώνη, όπου το πνεύμα του: «μακριά και αγαπημένοι», αναμειγνύεται άλλοτε με δόσεις συγκατάβασης, άλλοτε με καλοσύνη ή υστεροβουλία, κάποτε με ζήλεια ή θαυμασμό, και ανάλογα τη δοσολογία, βγάζει και την τελική μορφή της σχέσης.

Read more...
 
Κράτος & Κυβέρνηση – (Τετάρτη 27 Νοεμβρίου 2019)

Σε μια ιδανική μορφή το κράτος δεν θα ήταν ο προστάτης των αδυνάμων, διότι δεν θα υπήρχαν αδύναμοι. Στις μέρες που ζούμε,  το κράτος μας επίσης δεν είναι προστάτης των αδυνάμων. Αλλά υπάρχουν αδύναμοι. Για την ακρίβεια το ίδιο το κράτος παράγει αδύναμους. Άνεργους, άστεγους, άτολμους, άρρωστους και τόσους άλλους με άλφα στερητικό.

Ακόμα και αν αποφύγουμε τα ρητά εκείνου του παππούλη που αναστάτωσε την πλάση, αυτού του παλιοΓερμανού με την επιβλητική γενειάδα που τον ζούσε ο εργοστασιάρχης Ένγκελς, εκείνων δηλαδή, που πάντρεψαν την διαλεκτική με τον υλισμό και έκαναν ανω  - κάτω τον πλανήτη, στο ίδιο συμπέρασμα θα φτάσουμε.

«Το Κράτος είναι η εκτελεστική επιτροπή της άρχουσας τάξης». Τι είπε ο στόμας του; Και καλά αυτός, ήτο παλιοκομούνι. Ο Λίο Τολστόι όμως, ο γίγαντας της λογοτεχνίας, αυτός ο βαθύς ανιχνευτής ψυχών και μέγας γενειοφόρος, τι το ήθελε αυτό;  Το: «Κυβέρνηση είναι μια παρέα ανθρώπων που παρενοχλούν τους υπόλοιπους».

Read more...
 
Μέρα που ‘ναι – (Τρίτη 1η Μαΐου 2018)

Μέρα που ‘ναι γιορτινή και επαναστατική, ή έστω με κάποιο επαναστατικό παρελθόν, δυο λόγια για την μεταμόρφωση που φύση σχεδιάζει με πιστότητα, ποιος ξέρει από πότε, πάνω σε αυτόν τον πλανήτη.


Στο βόρειο ημισφαίριο τουλάχιστον. Χιλιανοί και Αργεντίνοι, Αυστραλοί και Τασμανοί, Νοτιαφρικάνοι  Μαδαγασκάριοι, και λοιποί θα έχουν άλλες ιστορίες, ή μάλλον τις ίδιες ιστορίες, αλλά τους συμβαίνουν έξι μήνες αργότερα. Ή έξι μήνες νωρίτερα.

Read more...
 
Λύπη - (Σαββάτο 25 Νοεμβρίου 2017)

Μιλούσα, χθες τηλεφωνικά,  με πρόσωπο που εκτιμώ κι από όσο καταλαβαίνω, αυτό, είναι αμοιβαίο. Το γοητευτικό της υπόθεσης είναι, ότι η σχέση μας δεν έχει ούτε χρονικό βάθος, ούτε πλατφόρμα κοινών εμπειριών. Εννοώ ότι δεν έχουμε συνυπάρξει ως συμμαθητές, συμφοιτητές, σειρούλες στο στράτευμα, συνάδελφοι, ή γείτονες. Τίποτα. Ήμαστε απλώς συνομήλικοι και οι ζωές μας τμήθηκαν, τυχαία, πριν τρία χρόνια. Έκτοτε έχουμε ανταλλάξει απόψεις και εκτίμηση.


Το εξίσου καλό είναι ότι κανείς δεν προσπάθησε να αξιοποιήσει αυτή τη σχέση. Δεν γνωρίζω που κατοικεί, δεν ξέρει που είναι το σπίτι μου. Μοιραστήκαμε ένα μόλις κοινό τραπέζι και αυτό επαγγελματικό, μαζί με άλλους έξι συνδαιτυμόνες. Η χθεσινή κουβέντα λοιπόν, ήρθε για ένα τρίτο πρόσωπο, που κανείς μας δεν συμπαθούσε. Αιτία, ήταν ο θεσμικός  ρόλος του σε κάτι  που μας αφορούσε. Ήταν, είναι ο λόγος που κάποια πράγματα που αγαπούσαμε πήγαιναν στραβά. Μου είπε λοιπόν ότι αναγκάστηκε να τον συναντήσει, ότι ήταν γερασμένος, ότι δεν ήταν καλά στην  υγεία του, και όλα αυτά  του έβγαλαν ένα συναίσθημα λύπης.

Έχω νιώσει ακριβώς έτσι, έντονα μάλιστα, για άλλα πρόσωπα που τους έδωσα χώρο να μου απαυτώσουν μερικές πολύ αγαπημένες γωνιές της ζωής μου. Ατυχώς το πράγμα επεκτάθηκε και η μόλυνση πέρασε και σε πιο ζωτικά σημεία της. Μετά από δεκαετίες όπου καμιά δικαιοσύνη δεν αποδόθηκε, οι συνθήκες με φέρνουν στο ίδιο συναίσθημα. Της λύπης. Μπροστά σε αυτά τα γερασμένα, ταλαίπωρα ανθρώπινα ερείπια νιώθω λύπη. Υπάρχουν διάφορες περιπτώσεις. Όπως:

Read more...
 
Τράπεζες – (Τετάρτη 30 Ιανουαρίου 2016)

Στην δεκαετία του '60, δεν γνωρίζω για αργότερα ή για νωρίτερα, οι μαθητές των Δημοτικών είχαν λιώσει πολλά μολύβια ώστε να γράφουν εκθέσεις με τίτλο: «Τα αγαθά της αποταμιεύσεως». Κάθε 31η Οκτωβρίου, αυτό, που ήταν η παγκόσμια μέρα της Αποταμίευσης. Και δώστου κουμπαράδες και γουρουνάκια και τα εργατικά μυρμήγκια και τους τεμπέληδες τραγουδιάρηδες τζίτζικες, να κοσμούν τις παραστάσεις των νεοεισαχθέντων στο σχολικό κουβάρι και στο ανηφόρι της ζωής.

Ήταν το σμίλευμα μιας συνείδησης και πιο πίσω, στο φόντο, ήταν η Τράπεζα. Το ίδρυμα που σου φυλάει τις καταθέσεις, που σου δίνει κάτι για αυτές, που στην ανάγκη σου, πάνω, σε δανειοδοτεί. Για να σπείρεις το χωράφι σου, για να βοηθήσεις το μαγαζί σου, να φτιάξεις το σπίτι σου. Έτσι καταλαβαίναμε.

Oι τράπεζες στεγάζονται σε επιβλητικά ή σε μοδάτα κτίρια. Εκεί εργάζονται τραπεζικοί. Διοικούνται από τους τραπεζίτες. Κι όπως έχουν γνωμοδοτήσει πιο ανοιχτομάτηδες από μας: «Ο τραπεζίτης, είναι ένας τύπος που σας δανείζει την ομπρέλα του όταν ο ήλιος λάμπει, αλλά τη θέλει πίσω, το λεπτό που αρχίζει να βρέχει».
Κάποιος άλλος το είδε ακόμα πιο επιθετικά: «Ο καλός τραπεζίτης είναι σαν το καλό τσάι. Μπορεί να εκτιμηθεί μόνον  μέσα στο καυτό νερό».
Ακόμα πιο  αιχμηρός στο θέμα εμφανίζεται ο Bertolt Brecht καθώς διερωτάται: «Τι είναι η ληστεία μιας τράπεζας, μπροστά στην ίδρυσή της;»

Όποια και να είναι η απάντηση, απ΄ όσα μας λένε οι Ιστορικοί, οι Τράπεζες, με την ευρύτερη έννοια του όρου υπήρχαν, παρείχαν υπηρεσίες παλαιόθεν. Στην ερώτηση πόσο παλαιόθεν, η απάντηση είναι ότι

Read more...
 
Επιστολή – (Κυριακή 17 Μαίου 2015)

Σε μια μέρα, έλαβα δυο «γράμματα». Να μια λέξη σχεδόν ξεχασμένη. Γράμμα - επιστολή.
Οι μόνοι, σχεδόν, φάκελοι που φθάνουν στα σπίτια είναι λογαριασμοί. Λογαριασμοί, ειδοποιητήρια, προσφορές. Απαιτήσεις, γενικώς. Πράγματα τυποποιημένα, επίμονα, ψυχρά, μα και αδιάφορα, όταν δεν είναι ενοχλητικά.

Η κλασική επιστολογραφία: «το αυτό επιθυμώ δι΄ υμάς» έχει εκλείψει. Ο 21ος αιώνας, ήρθε φουριόζος με τα e-mail, με την ψηφιακή τεχνολογία του, προσφέροντας την δυνατότητα, της αποστολής ενός μικρού ή μεγάλου κειμένου, μιας εικόνας, ενός μουσικού αρχείου, στην άλλη άκρη της γής, σε δευτερόλεπτα, αλλά αφαίρεσε στο σύνολό της, την νοσταλγία του αληθινού ταχυδρομείου. Όπως ακριβώς και η ψηφιακή τεχνολογία αφαίρεσε το μαγικό τρόπο που αναδυόταν μια μαυρόσπρη εικόνα πάνω στο φωτογραφικό χαρτί, βυθισμένο στα χημικά.


Με το email δεν μπορεί το κορίτσι να στείλει στον αγαπημένο της φαντάρο, ένα ρυζόχαρτο ποτισμένο στο άρωμα που την περιβάλει, ούτε το αποτύπωμα των κραγιοναρισμένων χειλιών της.

Προκειμένου να διαβάσεις το «γράμμα», δεν έχεις ανάγκη από ηλεκτρικό, από Η.Υ., από έξυπνο κινητό. Ακούς τον ήχο του φακέλου που σκίζεται, το ξεδίπλωμα του χαρτιού και διαβάζεις το ιδιόχειρο κείμενο του αποστολέα.
Ήταν και εκείνη η προσμονή, ήρθε; Όχι ακόμα. Ίσως αύριο. Κι’ άνοιγες γεμάτος περιέργεια το κουτί του ταχυδρομείου. Πόσα γράμματα δεν έκαναν, τόσους ανθρώπους να κλάψουν; Είτε από χαρά, είτε από πίκρα.

Δεν προπαγανδίζω την ανωτερότητα των γραμμάτων. Θυμάμαι μοναχά το ξεχασμένο, αυτό, καθεστώς. Το γραφικό χαρακτήρα, που ήξερες σε ποιόν ανήκε, τις σφραγίδες του ταχυδρομείου, τα γραμματόσημα, το χρώμα του φακέλου. Ήταν ένα είδος τέχνης. Όλη αυτή η σύνθεση.

Read more...
 
Ελπίδα – (Τετάρτη 7 Ιανουαρίου 2015)

Έχοντας, παρά μια εβδομάδα, τρία χρόνια να προσθέσω κείμενο σε τούτη την ενότητα, συνυπολογίζοντας τις προσμονές που υπάρχουν με την έλευση του νέου έτους αλλά και τις επικείμενες εθνικές εκλογές, σκέφθηκα ότι η λέξη ελπίδα, φαντάζει επίκαιρη όσο ποτέ.

Κυρίως διότι όπως το διετύπωσε ο Θαλής ο Μιλήσιος: «Τι κοινότατον; Ελπίς. Και γαρ οις άλλο μηδέν, αύτη παρέστη». (Τι το πιο συνηθισμένο; Η ελπίδα. Ακόμα και όλα έχουν χαθεί, αυτή μένει).

Εικοσι και έξι αιώνες αργότερα ο Φρειδερίκος Νίτσε το είδε ολότελα διαφορετικά: «Η ελπίδα είναι το χειρότερο κακό, γιατί παρατείνει τα βάσανα των ανθρώπων.»

Κάπου ανάμεσα , χρονικά, ο Δάντης, με την επιγραφή στην είσοδο της κόλασης, από τη «Θεία Κωμωδία», δεν άφησε πολλά περιθώτια αισιοδοξίας: «Αφήστε κάθε ελπίδα, εσείς που μπαίνετε»

Πέρα από τις θρησκευτικού περιεχομένου απειλές, της μετά θάνατον ζωής, δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι η ελπίδα κρατάει ανοικτές τις υποθέσεις και πριν το μοιραίο! Ως εκ τούτου ο Βοναπάρτης συνέλαβε αμέσως ότι οι ηγέτες δεν είναι, παρά έμποροι ελπίδας. Μέχρι τις 25 τρέχοντος, σε αυτόν τον τόπο η προσφορά της ελπίδας θα πάρει τις μεγαλύτερες τιμές της. Πιθανότατα χωρίς αντίκρυσμα, αλλά αυτή θα είναι μια άλλη ιστορία.

Read more...
 
Χρήμα (15.01.2012)

Στη δύνη της ύφεσης, στον τρόμο του αύριο που έχει περιπέσει η ελληνική κοινωνία τα τελευταία δύο χρόνια, αυτό που όλοι επιδιώκουν είναι το χρήμα.

Το κυνηγά ο δημόσιος τομέας ώστε να θρέψει το μόρφωμα που τόσες δεκαετίες δημιουργεί, το επιδιώκουν οι τράπεζες για να δικαιώσουν την ύπαρξή τους, το ποθεί το χρηματιστήριο για να συνεχίσει να ρολάρει η θεωρία του λαϊκού καπιταλισμού και το έχουν ανάγκη οι πολίτες ώστε να επιζήσουν.

Το χρήμα βέβαια, ανέκαθεν υπήρξε στόχος, κίνητρο, έπαθλο, αγαθό και κατάρα μαζί. Σχεδόν το ίδιο και η απουσία του. “Στην έλλειψή του χρήματος εστιάζεται η ρίζα όλων των κακών” κατέληξε ο G.B. Shaw.

Μεγάλη συζήτηση πάντα μπορεί να γίνει για το ποιός έχει τα χρήματα.

Μια θεοκρατική άποψη για αυτό το θέμα έχει η D. Parker:

Αν θες να μάθεις τι άποψη έχει ο Θεός για το χρήμα, πρόσεξε σε ποιους τα έδωσε”.

 

Το χρήμα υπάρχει παντού; Μια απάντηση δίνει ο R. Graves ισχυριζόμενος πως:

Read more...
 
Ψέμα (22.10.2011)

Είναι βαρύ το φορτίο της λέξης ψέμα και μηδενική η ανοχή της κοινωνίας απέναντι του. Ακόμα περισσότερο στους φορείς του. Είναι μια συνθήκη που σχεδόν όλοι φροντίζουν να γίνει αντιληπτή από τις πρώτες στιγμές της συνειδητής ζωής. Μολοντούτο υπήρχε, υπάρχει και κατά πως φαίνεται θα υπάρχει σαν ένα δομικό στοιχείο του ατελούς ανθρώπου, σαν μια ένδειξη του πολιτισμού του.

Ο Σοφοκλής είχε ισχυριστεί πως: «Κανένα ψέμα δεν αντέχει στο χρόνο», ενώ 25 αιώνες αργότερα στον ίδιο χώρο με την ίδια γλώσσα, ο θυμόσοφος λαός διατυπώνει το γνωμικό πως «ο κλέφτης και ο ψεύτης το πρώτο χρόνο χαίρονται». Βεβαίως η πρόσφατη πολιτική μας ιστορία δεν συνάδει απολύτως, αλλά όπως αναφέρει και μια αραβική παροιμία: «Προσέξτε! Κάποιοι ψεύτες λένε τις αλήθειες».

Read more...