Ο συγγραφέας ανήκει σε μια γενιά που γεννήθηκε έντεκα χρόνια μετά τον Νοέμβριο του ’73. Εικοσιδύο χρόνια αργότερα, αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας του Καποδιστριακού ξεκινώντας μια θαυμαστή ακαδημαϊκή καριέρα. Από το 2015 ζει και εργάζεται στο Βερολίνο.

Τον Οκτώβριο του 2019, κυκλοφορεί η έκδοση «Όλη νύχτα εδώ», μια ογκώδης εργασία που αποτελείται από 84 προφορικές μαρτυρίες προσώπων που είχαν εμπλοκή, συμμετοχή στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η έρευνα, απομαγνητοφώνηση, συγγραφή επιμέλεια ξεκίνησε το 2010 και ολοκληρώθηκε, όπως επισημαίνει ο συγγραφέας με μακρά ενδιάμεσα διαλείμματα, που οι εγγενείς δυσκολίες αλλά και οι ρυθμοί της ζωής επέβαλαν, μέσα στο 2019.

Για να ξεκινήσουμε με μια πρώτη εκτίμηση, το έργο του, είναι ανεκτίμητο. Ένας, σχετικά, συνειδητοποιημένος αναγνώστης, γρήγορα φτάνει στο συμπέρασμα ότι υπάρχει πολύ κόπος και αντίστοιχη έρευνα. Εντύπωση προκαλεί ότι μόλις ένας στους τέσσερις, που ερωτήθηκαν, αποφάσισε να καταθέσει την μαρτυρία του. Στο πλούσιο, μολοντούτο, πάνελ των 84, βρίσκουμε πολλές ιδιότητες. Προφανώς κυριαρχεί το φοιτητικό στοιχείο, καθότι ήταν ο πυρήνας και η βάση των γεγονότων, αλλά συναντούμε και στρατιωτικούς, οικοδόμους, ιδιωτικούς υπαλλήλους, εργάτες, στρατιώτες, κινηματογραφιστές, ψυχιάτρους κλπ.

Στα 58 του  χρόνια, λίγους μήνες πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια, κυκλοφορεί η τελευταία συγγραφική δουλειά, του Ι.Κ., γνωστού κυρίως για τον «Πατούχα» του. Βρισκόμαστε στα 1919 και η Ελλάδα ζεί το όνειρό της. Στην Ξάνθη, στην Σμύρνη, στην Πέργαμο κυματίζει η γαλανόλευκη

Καθώς αποτελεί το κύκνειο συγγραφικό του άσμα, έχει απομακρυνθεί από την καθαρεύουσα και χρησιμοποιεί τη Δημοτική γλώσσα διανθισμένη με την Κρητική διάλεκτο. Το περιεχόμενο, αλλά και ο τρόπος που ξεδιπλώνει την πλοκή του, είναι ιδιαιτέρως τολμηρά για την εποχή, θίγοντας θέματα ταμπού.

Κινείται ηθογραφικά και λαογραφικά, μεταφέροντας εικόνες, ήθη, έθιμα, σε μια χρονική περιοχή όπου υπάρχει ακόμα τουρκική παρουσία στο νησί και η αντίστοιχη αντίθεση με το Ελληνικό στοιχείο. Ο συγγραφέας έζησε όλη τη χρονική περίοδο από την πρώτη Κρητική επανάσταση, έως την ένωση με την Ελλάδα και τη λαμπρή πορεία της ολοκλήρωσης υπό την ηγεσία του συντοπίτη του πρωθυπουργού.

Στην πρώτη αγάπη το σκηνικό είναι τοποθετημένο στον 19ο αιώνα, με τις, καθόλου, αμελητέες  δεισιδαιμονίες της εποχής και τις όποιες  σκιές αφήνει η εκκλησιαστική εξουσία. Η Ιατρική είναι μια επιστήμη εν πολλοίς άγνωστη και οι κάτοικοι βασίζονται σε γιατροσόφια και μαντζούνια.

Επιπλέον, η Κρήτη δεν είναι μόνον ένας τόπος περηφάνειας και ντομπροσύνης. Γιατί μπορεί οι ριζίτες στην ορεινή τους απομόνωση να φιλοσοφούν και να διερωτώνται  αν οι κατωχωρίτες έχουν ψυχή, αλλά δεν παύει να είναι ένας τόπος σμιλεμένος με πόνο και σκληράδα. Άλλη μια απόδειξη απ’ αυτών, παρέχεται και από τους χαρακτήρες του Ν. Καζαντζάκη στο βίο και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά.

Ευγενική χειρονομία μετ’ αφιερώσεως, από φίλο και γνώστη, ένεκα επαγγελματικού προσανατολισμού, των θεμάτων στα οποία αναφέρεται ο συγγραφέας. Ποινικολόγος γαρ. Kαι τι έχουμε εδώ; Ένα δοκίμιο που ακροπατεί πάνω σε λεπτές έννοιες, μέσα σε δύσκολες εποχές. Δοκιμάζονται οι έννοιες του δικαίου, η απονομή δικαιοσύνης, η συνταγματικότητα, η ηθική και οι κανόνες λειτουργίας του κράτους.

Mε ορίτζινιαλ τίτλο « Terror. Εine Τheaterstuck und eine Rede», (Τρόμος. Μια θεατρική πράξη και μια ομιλία), ο συγγραφέας στήνει την πλοκή του μέσα σε μια δικαστική αίθουσα.  Ο συγγραφέας, ο οποίος είναι νομικός, είναι Γερμανός, με καταγωγή από ευγενική οικογένεια, εξ ού και το von ανάμεσα στο μικρό όνομα και το επώνυμο.

Το «Γερμανός» δημιουργεί ήδη μια αρνητική προσέγγιση, κι αν το ψάξουμε λίγο, θα πάμε ακόμα πιο βαθιά. Δισέγγονος του Heinrich Hoffmann, φωτογράφου του Αδόλφου, πολιτικού και εκδότη, μέλος του κόμματος, και εξ ευωνύμων του Φύρερ. Με τέσσερα χρόνια καταδίκη για παράνομο πλουτισμό κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Η συνέχεια είναι ακόμα πιο μαύρη. Εγγονός του Baldur von Schirach, ο οποίος είχε παντρευτεί την Henriette, θυγατέρα του Heinrich Hoffmann. O Baldur λοιπόν ήταν επικεφαλής νεολαίας του κόμματος από το ’31 έως το ΄40, δίπλα στον Αδόλφο, σε όλη την ταραχώδη πορεία προς την  εξουσία, και κυβερνήτης της, «υπό ένωση» (Anschluss) Αυστρίας, από το ’40 έως την πτώση του τρίτου Ράιχ.

Είναι από τις περιπτώσεις όπου ο δημιουργός δεν έχει σαφή εντύπωση τι επίδραση, τι είδους αντίκτυπο έχει το πόνημά του. Ο συγγραφέας, όλως ξεχωριστή προσωπικότητα στην εποχή του, απεβίωσε πριν τυπωθεί η «κερένια κούκλα» του. Είχε προδημοσιευτεί σε συνέχειες από τον Τύπο της εποχής.

Στα 44 του χρόνια, το 1911, εγκατέλειψε τα εγκόσμια ο Κ.Χ., χάνοντας εντυπωσιακά ιστορικά γεγονότα, όπως την Ελλάδα των πέντε θαλασσών και δυο ηπείρων, αλλά και δραματικές εξελίξεις, όπως την Μικρασιατική καταστροφή, τους δυο Πολέμους, την Κατοχή, τον Εμφύλιο κλπ.

Πολύμορφος, πολύγλωσσος, πολυπράγμων, με διεθνή καριέρα και ακτινοβολία, θιασώτης της δημοτικής γλώσσας, σε μια εποχή με ισχυρές αγκυλώσεις,  στιγματισμένος με σοβαρό ατύχημα από την βρεφική του ηλικία.

Αρκετά μακριά από την εικόνα του ωραίου ανδρικού πρώτυπου, αλλά άκρως γοητευτική περσόνα, μα και αμφιλεγόμενος, στήνει την πλοκή της κερένιας κούκλας σε αθηναϊκή γειτονία των αρχών του 20ού αιώνα, με στοιχεία και όρους αρχαίας τραγωδίας.

Τότε που ο φωτισμός γινόταν με γκάζι, που στην Κυψέλη και στην Πατησίων τα περβόλια που καλλιεργούνταν ήταν περισσότερα από τις κατοικίες, σε μια πόλη χωρίς αυτοκίνητα, με ανοικτούς χώρους, λιβάδια, μποστάνια και αέρα.

Αυτή είναι η εξωτική πλευρά. Η πόλη των ανθρώπων όμως διαφέρει.

Με τον εύστοχο υπότιτλο, Προσωπική μυθιστορία, ο Α.Δ. μας προσφέρει μια ογκωδέστατη τοποθέτηση για τη σχέση του με την πολιτική, την αριστερά, τις ιδεολογίες σε μια δύσκολη και κρίσιμη καμπή της νεοελληνικής ιστορίας.

Γεννημένος το '53, το στρατιωτικό πραξικόπημα τον βρίσκει λίγες εβδομάδες πριν τα 14 του χρόνια. Η νέα κατάσταση καθώς και η περιπέτεια της αδελφής του με το καθεστώς, ενεργοποίησαν αισθητήρια και ένστικτα, τα οποία τον έφεραν κατ' αρχάς σε μια πρόωρη πολιτική συνειδητοποίηση, και ακολούθως σε μια ενεργή αντιστασιακή στάση.

Ο αναγνώστης, καλό θα είναι να αποβάλει ότι ξέρει για τον συγγραφέα και οφείλει να διαβάσει τις 1056 πυκνογραμμένες σελίδες, λησμονώντας κάθε πληροφορία που μπορεί να έχει για αυτόν.

Και τούτο διότι ο Α.Δ. είναι ένα άτομο, με έντονη παρουσία, έχοντας απασχολήσει ακόμα και με ιδιαιτέρως προσωπικά θέματα την δημοσιότητα. Πολλοί, συνεπώς, που έχουν διαμορφώσει μιαν ιδέα για την προσωπικότητα του, θα κρίνουν την έκδοση μέσα από αυτήν την αντίληψή τους και ίσως κρίνουν λάθος.

Τελευταίο, προς το παρόν, ίχνος, αυτής της δημόσιας εικόνας είναι η τοποθέτησή του, για το ψήφισμα  του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου περί της «Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης για τα θύματα όλων των ολοκληρωτικών και αυταρχικών καθεστώτων».

Τοποθετήθηκε δημόσια, ωσαύτως και αυτόκλητα, υποστηρίζοντας φανατικά τους έλληνες ευρωβουλευτές, (δυο στο σύνολο των 21) που ψήφισαν υπέρ και επιτέθηκε με ιδιαίτερη σφοδρότητα σε όσους καταψήφισαν και σε όσους απείχαν ή ψήφισαν λευκό.

«Έχεις υπ' όψιν σου το Γκιακ του Δημ. Παπαμάρκου»; ρώτησε ο Τι Έιτς. Κι επειδή δεν το είχα, την επόμενη μέρα μου το ενεχείρισε, χαρίζοντάς το. Φρόντισε, μάλιστα, να μου αναγνώσει ένα μικρό τμήμα, το οποίο αμέσως κέντρισε το ενδιαφέρον μου.

Πρωτότυπο εξώφυλλο,  ενδιαφέρον τίτλος, με επεξήγηση τι σημαίνει Γκιακ (αίμα, δεσμός συγγένειας που προκύπτει από κοινή καταγωγή, συγγένεια αξ αίματος, φόνος που γίνεται για λόγους εκδίκησης, φυλή - όλα στα αρβανίτικα), και προφανώς στοιχείο επιτυχίας ότι η συγκεκριμένη έκδοση ήταν η ΙΑ', ενδέκατη για να το εκφράσουμε αριθμητικά.

Παρηγορητικό που μια τόσο διάφορη ιδέα, δομημένη τόσο ξεχωριστά, συγκεντρώνει την αγάπη του αναγνωστικού κοινού, σημάδι ότι πέρα από φέισμπουκ, ίνστα και τιβί υπάρχει και μια άλλου είδους ζωή. Σε μια χρονική περίοδο που η ελληνική γλώσσα διολισθαίνει σε μια πορεία εκπτωτική, έρχεται ο Δημ. Παπαμάρκου και ζωντανεύει λέξεις, εκφράσεις, νοήματα ξεχασμένα.  Κι αν οι λέξεις είναι τα υλικά, δομεί τα διηγήματά του με ανθρωπιά, με βάθος και φαντασία, φτάνοντας σε ένα πολύ συγκινητικό αποτέλεσμα.

Ο συγγραφέας στήνει το σκηνικό του στην αμέσως επόμενη χρονική περίοδο, της μικρασιατικής καταστροφής. Αυτή την μεγάλη πληγή, που έπεται ενός εθνικού διχασμού και προηγείται του πολέμου, της Κατοχής και του Εμφύλιου σπαραγμού. Πυκνή πολύ πυκνή, και περισσότερο τραυματική η πρώτη πεντηκονταετία του 20ου αιώνα, για τον τόπο.

Οι αφηγήσεις του σπαραξικάρδιες, οι πρωταγωνιστές του άνθρωποι της καθημερινότητας που οι συνθήκες τους μετατρέπουν σε ήρωες ή σε φονιάδες, σε ανυποχώρητους μπροστά στα αξεπέραστα  διλήμματα, που έρχονται απρόσκλητα. Αρωγός σε σε αυτές τις συνθήκες η φτώχεια, κάθε είδους φτώχεια, οι δεισιδαιμονίες, οι βαριές σκιές της θρησκειάς και, ασφαλώς, οι αδικίες.

Για κάποιους που έχουν παρακολουθήσει στενά, με ενδιαφέρον και ανοικτά την κορύφωση του δράματος στη γείτονα χώρα, η έκδοση του διακεκριμένου δημοσιογράφου  αποτελεί μια ακόμα χρήσιμη συμβολή, ακόμα και αν αμπαλάρετε με το περιτύλιγμα της μυθιστοριογραφίας.

Κατ΄ αρχάς οφείλουμε να αναγνωρίσουμε την μακρά και υψηλή πορεία στο δημιουργό. Ο An. F. δεν είναι κάποιος τυχαίος. Επί δεκαετίες ουσιαστικό στέλεχος της Corriere della Sera, με πλουσιότατες παραστάσεις ως επαγγελματίας, έχοντας συνομιλήσει με τον Αραφάτ, τον Σαρόν, τον Καντάφι, τον Χουσεΐν, τον Μπασάρ Ελ Ασσαντ, τον Μουμπάρακ. Με πάμπολλες αποστολές και βαθιά γνώση της πολιτικής και των πολιτικών, εντός και εκτός Ιταλίας.

Το αφήγημά του είναι πολυπρόσωπο, πολυεπίπεδο, πολυεθνικό και μεταφέρει τα της απαγωγής και δολοφονίας του Χρηστιανοδημοκράτη ηγέτη σε μια άλλη διάσταση. Αυτό όμως που μας προξενεί το ενδιαφέρον είναι η θέση του, ό,τι ο  Μόρο εν πρώτοις ελευθερώθηκε από τα δεσμά του και αργότερα εκτελέστηκε, με εξωγενή των Ερυθρών Ταξιαρχιών παρέμβαση.

Ο ίδιος σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Antonio Sanfrancesco του Ιταλικού σάιτ illibraio.it, δήλωσε: «Δεν είμαι φανατικός των θεωριών συνωμοσίας, αλλά ποτέ δεν είμαι ικανοποιημένος με τις επίσημες δηλώσεις. Δεν είμαι αφελής, ξέρω η καθαρή αλήθεια είναι μια χίμαιρα. Η εξάλειψη των ψεμάτων, ωστόσο, είναι ένα πρώτο βήμα προς την αλήθεια ».

«Εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατών ελευθερώθηκε και σκοτώθηκε αργότερα. Δύο μήνες, από την απαγωγή έως την εύρεση της σορού, είναι πολλοί. Η πλειοψηφία των Ερυθρών Ταξιαρχιών ήθελε να απελευθερώσει τον Μόρο, μια μειοψηφία, μολυσμένη από τη γαλλική σχολή Υπερίωνα (Kyrie στο βιβλίο) ήθελε το αντίθετο. Είμαι πεπεισμένος για αυτό και μερικοί δικαστές μου το έχουν επιβεβαιώσει.

Γεννημένη στα Αμπελάκια Θεσσαλίας, η συγγραφέας, έρχεται το 1975, δεκαπέντε χρόνια μετά την πρώτη λογοτεχνική της εμφάνιση, να αφηγηθεί μια ιστορία, που ακροβατεί ανάμεσα στο πραγματικό και το φανταστικό. Μια πλοκή, συρραφή από γεγονότα που πιθανότατα έζησε ή άκουσε από τους αρχαιότερους.

Κεντρικό πρόσωπο, ηρωίδα της, μια γυναίκα που σηκώνει μεγάλους και βαρείς σταυρούς σ’ όλη της την γήινη τροχιά. Σημειώνει στην εισαγωγή της: «..ας είναι μια αναφορά στη γυναίκα του παρελθόντος, στη μάνα μας, στη θείτσα μας, στη γιαγιά μας που μέσα από χίλια παραδρόμια μας έφεραν μέχρις εδώ, εμάς γυναίκες του 1975, μελετητές ή ιέρειες ή το περισσότερο αρνητές της μοίρας τους».

Θα κλείσει δε, το εισαγωγικό της σημείωμα γράφοντας: «Ακόμα, αν κάποιες οικογένειες του χωριού αναγνωρίσουν τη μυστική ιστορία τους, ας ξέρουν πως μέσα μου υπήρξε πιο μυστική απ’ τους ίδιους, κι αν κάπου δουν πως δεν αγγίζω μ’ όση ιερότητα θάπρεπε τα πράγματα, εκεί ας με συγχωρέσουν. Δεν έχω δικαιολογία».­

Το πόνημά της αποτελεί μια καταγραφή της επαρχίας. Της επαρχίας του μόχθου, της αγωνίας, της φτώχιας. Κι’ από κοντά της δεισιδαιμονίας, της βίας και της σκληρότητας.

Η εικόνα που συνάγει ένας σύγχρονος πολίτης των αστικών κέντρων, που σήμερα επισκέπτεται την Ελληνική επαρχία ως ταξιδιώτης, είναι ολότελα διαφορετική, από τις συνθήκες που επικρατούσαν τα πρώτα μετεμφυλιακά χρόνια. Ειδικά για όσους ήταν υποχρεωμένοι να επιζήσουν, να παλέψουν για τον επιούσιο.

Πρωτομηνιά. Τράπεζα. Το χαρτάκι προτεραιότητας γράφει 10:28 π.μ. & μέσος χρόνος αναμονής 28 λεπτά. Φέρει το νο 095. Μια ματιά στο φωτεινό ταμπλώ μαρτυρά πως εξυπηρετεί το 062. Πρώτη εκτίμηση: Αποκλείεται δυο teller να εξυπηρετήσουν 33 πελάτες σε 28 λεπτά. Ο αλγόριθμος, ή οτιδήποτε άλλο υπολογίζει το χρόνο αναμονής έχει πέσει έξω.

Κάθισμα σε επιτελικό σημείο ώστε να είναι ορατά τα ταμεία και οι περιμένοντες. Από το σακίδιο εξάγεται ο Αδιάφορος του M. Proust, σελίδες μικρού μεγέθους 69 μαζί με το μικρό, ζουμερό, εικονογραφημένο βιογραφικό του συγγραφέα.

Στο μπιλιετάκι προτεραιότητας αναγράφει με κεφαλαία: ΜΗ ΜΕΝΕΤΕ ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ! ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΘΕΙΤΕ ΣΤΑ ΑΤΜ & ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ EASY PAY ΑΜΕΣΑ. Ακούγεται ολίγον ειρωνικό καθότι το ένα από τα δύο μηχανήματα ήταν εκτός λειτουργίας και η ουρά στο άλλο αγωνιζόταν να κρατηθεί σε μονοψήφιο νούμερο. Όλοι όρθιοι στωικά αναμένοντες.

Μιλώντας όμως για νούμερα να και ένας εβδομηκοντούτης με πολύ προσεγμένο κορμί και ακόμα πιο προσεγμένη προσπάθεια ανάδειξής του. Πορτοκαλί αθλητικό παπούτσι, κολλητό φανελάκι με τους ώμους έξω, και επιδερμίδα  εγγύς στο χρώμα του Ray Charles, αν και μέλος της λευκής φυλής. Σορτς, μπέιζμπολ καπέλο, φορεμένο ανάποδα. Ευθυτενής πολύ άνετος. Περιφερόταν αγέρωχα ως σύμβολο αειθαλούς, επιτυχούς ναρκισσισμού.

Πίσω στον αδιάφορο του Marcel που περιγράφει την περιπέτεια της πανέμορφης χήρας Μαντλέν: «Αν η ομορφιά της ήταν οπλισμένη για να τον νικήσει, άλλο τόσο οπλισμένο ήταν και το πνεύμα της για τον κρίνει. Ήταν έτοιμη να κόψει σαν πικρό λουλούδι τη χαρά να τον βρίσκει κατώτερο και γελοία δυσανάλογο με τον έρωτα που ένιωθε για κείνον.»

Από δίπλα όμως, ακούγεται ο ήχος κλήσης κινητού. Ο μεσήλικας ιδιοκτήτης του, ρουφά μια γουλιά από το περιεχόμενο της πλαστικής συσκευασίας, εις επήκοον σχεδόν όλων: