H Φλωρεντία & οι άγγελοι της λάσπης (13.11.2012) Print

Έτσι κάπως αυθαίρετα, θα γράψω ό,τι αν την πρώτη της ανάσα η ανθρωπότητα την πήρε στην Αττική γη, η δεύτερη ήρθε μετά από 19 αιώνες. Στην Φλωρεντία.

Δεν παραβλέπω την Φαραωική Αίγυπτο, δεν λησμονώ τους απονατολίτικους πολιτισμούς, ούτε τους Μεσοποτάμιους, δεν ξέχασα τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ασφαλώς δεν περιφρονώ το Βυζάντιο. Σαν παιδί της Μεσογείου όμως, που γεννήθηκε λίγο μετά τα μέσα του 20ού αιώνα, σαν άνθρωπος που μεγάλωσε βλέποντας καθημερινά τη Ακρόπολη των Αθηνών, όταν για πρώτη φορά περπάτησα στο δρομάκι ανάμεσα από τις δυο πτέρυγες της Galleria degli Uffizi ένοιωσα ακριβώς όπως την πρώτη φορά που συνειδητά βρέθηκα στον Παρθενώνα.


Την πυκνότητα του πολιτισμού. Στην Φλωρεντία είναι κάπως πιο επιβλητικό καθώς έχεις όλες αυτές τις μορφές δεξιά και αριστερά. Giotto, Machiavelli, Michelangelo, da Vinci, Botticelli, Caravaggio, Brunelleschi σε σημαδεύουν με τα βλέμματά τους αναδεικνύοντας μερικές από τις πιο εκλεκτές πτυχές της ανθρώπινης δραστηριότητας πάνω στον πλανήτη.

Συνεχίζοντας τις αυθαιρεσίες,

καθώς στεκόμουν όρθιος πάνω από το σημείο όπου είχαν κάψει τον Savanarola, σκέφτηκα πως οι πρόγονοί μου ήταν πιο τυχεροί. Μην έχοντας προλάβει να διαβούν τις βίαιες πύλες του μονοθεϊσμού, δεν έκαιγαν όσους θεωρούσαν απειλή για τα σεβάσμια ειωθότα τους. Μέτραγαν τα όστρακα και όσοι ανεπιθύμητοι εξεδιώκοντο. Δεν υπήρχε λόγος για περιττή βία. Από την άλλη πάλι, είχαν και τα Διονύσια, τα Παναθήναια, άφηνα στα πάθη τους δρόμους διαφυγής. Έτσι δεν χρειαζόταν να καίνε καθρέφτες, καλλυντικά, μουσικά όργανα, γυναικεία καπέλα, βιβλία αρχαίων συγγραφέων, πίνακες γλυπτά και ότι θεωρούσαν προσβλητικά όπως έκαμαν οι οπαδοί του Savanarola. Εκείνες οι φλόγες δεν άργησαν να αποκτήσουν την περιγραφή, "Φωτιά της ματαιοδοξίας" και όπως συχνά έχει αποδειχτεί, όπως της συμπεριφέρεσαι έτσι σου συμπεριφέρεται. Για την ιστορία ο λόγος. Στο ίδιο λοιπόν σημείο που έκαιγαν οι πιστοί του όλα όσα τους ενοχλούσαν, παραδόθηκε στην πυρά και ο ίδιος ο Girolamo (Ιερώνυμος) Savanarola, απόδειξη ότι οι φλογεροί του λόγοι ενάντια στην αγάπη των Φλωρεντινών για τις τέχνες, τα κηρύγματα υπέρ της εγκράτειας και η ακραία φονταμενταλιστική δραστηριότητα δεν έχει αίσιο τέλος. Ατυχώς για την ανθρωπότητα ο Μαρτίνος Λουθήρος, ο Χομεϊνί, και οι οπαδοί τους διατηρούν ακόμα, εν μέσω 21ου αιώνα, άλλες απόψεις.

Όταν όμως όταν οι πολιτισμοί παίζουν με τις φλόγες, καίγονται αδιακρίτως, πρόσωπα και θεωρίες. Το ίδιο συχνά καίγονται και οι αλήθειες. Μόλις 102 χρόνια αργότερα από το μαρτυρικό θάνατο του Ιερώνυμου μπροστά στο άγαλμα του Ποσειδώνα, οι Ρωμαίοι παρέδωσαν στις φλόγες και τον Jordano Bruno, ο οποίος κάθε άλλο παρά αθεϊστής υπήρξε, πλην όμως πίστευε πως: "υπάρχουν αναρίθμητοι ήλιοι και άπειρος αριθμός γεών που περιστρέφονται γύρω από αυτούς τους ήλιους, σαν τις επτά «γέες» [η Γη, η Σελήνη, και οι πέντε γνωστοί πλανήτες τότε: ο Ερμής, η Αφροδίτη, ο Άρης, ο Δίας, ο Κρόνος] που βλέπουμε να περιστρέφονται γύρω από τον κοντινό μας ήλιο. “

Για να επιστρέψουμε στη Φλωρεντία, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι αποτελεί ένα παράδειγμα πόλης κράτους που δεν γνώρισε το χρονικό διάστημα του φεουδαλισμού. Η εξουσία των Μεδίκων όσο και αν εξόργισε τους συντηρητικούς, ανέδειξε την Αναγέννηση. Έβγαλε την Ευρώπη από το ζοφερό Μεσαίωνα. Ήταν μια οικογένεια πλούσιων τραπεζιτών, εμπόρων. Καλλιεργημένοι, διάβαζαν από το το πρότυπο τα κείμενα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη. Όπως σημειώνουν οι J.C. Barreau G. Bigot, στο πόνημά τους, Η ιστορία του κόσμου (2008): “ Χωρίς να θέλουμε να προβούμε σε κρίσεις ηθικού περιεχομένου, μπορούμε να πούμε ότι οι σημερινοί επιχειρηματίες ελάχιστα μοιάζουν με εκείνους της Φλωρεντίας. Δεν θεωρούν ότι έχουν κοινωνικές υποχρεώσεις και γενικά είναι μάλλον απαίδευτοι. Τι κατρακύλα, από τους Μεδίκους της Φλωρεντίας στον Μεσιέ της σημερινής Γαλλίας!”


Για αυτό και όταν βρίσκεσαι στη πόλη αυτή αυτή, είναι σαν να ακολουθείς τα βήματα της Ιστορίας. Συνειδητοποιείς ότι και στην Αθήνα. Καθώς βηματίζεις στις ίδιες πέτρες που περπάτησαν ο Περικλής, ο Αριστοφάνης, ο Σοφοκλής, ο Θουκυδίδης, έτσι και στη Φλωρεντία, στη Basilica di Santa Croce, έχουν τα μνημεία τους ο Dante, o Galileo, o Foscolo, o Michelangelo.

Η πόλη γλύτωσε

από τη Ναζιστική θηριωδία, περιέργως αυτοί που άναψαν τις μεγαλύτερες φωτιές από βιβλία στον 20ο αιώνα σεβάστηκαν τη Ponte Vecchio και δεν την ανατίναξαν καθώς υποχωρούσαν σκορπώντας θάνατο και συμφορά μέχρι το μπούνκερ της Καγκελαρίας. Δεν σεβάστηκαν βέβαια τις υπόλοιπες γέφυρες του Άρνου και αρκετά άλλα μνημεία. Ελευθερώθηκε η πόλη άρχισαν να συρρέουν μαζικά οι τουρίστες να θαυμάσουν αυτή τη δεύτερη ανάσα της ανθρωπότητας. Μέχρι που φθάσαμε στις 3 Νοεμβρίου του '66, όταν άνοιξαν οι ουρανοί. Μέσα σε δυο μέρες έπεσε τόσο νερό που ισοδυναμούσε με το ένα τρίτο του ετήσιου μέσου όρου. Ο θυμωμένος Άρνος ξεχείλισε, τα νερά κατέκλυσαν όχι μόνον την πόλη της Φλωρεντίας αλλά την ευρύτερη περιοχή, κόβοντας την Ιταλική χερσόνησο στα δύο. Σε πολλά σημεία της πόλης το νερό και η λάσπη είχαν ανέβει περισσότερο από 6 μέτρα καταστρέφοντας τα πάντα. Τότε κατέφθασαν οι Άγγελοι της λάσπης. Νέοι, 20χρονα παιδιά, φοιτητές, ήρθαν από παντού, οικειοθελώς, εθελοντικώς. Βούταγαν στη λάσπη, ανέσυραν τους θησαυρούς, έσωζαν ότι μπορούσε να σωθεί, βοηθούσαν τους ξεσπιτωμένους, Πλήθος ανώνυμοι που πληρώνοντας οι ίδιοι τα εισιτήριά τους ή έφθασαν με ωτο στοπ, κρατούσαν την Αναγέννηση ζωντανή, την αδελφοσύνη υπαρκτή, την ανθρωπιά πρωταγωνίστρια. Το όφειλε όλη η ανθρωπότητα στη Φλωρεντία. Το όφειλε από την εποχή του Lorenzo de' Medici, από τότε που έσπαγε το σκοτάδι του Μεσαίωνα.


Τριάντα χρόνια αργότερα από τον πλημμύρες, το '96, ο τότε δήμαρχος της πόλης, Mario Primicerio, διατύπωσε τους τρεις βασικούς λόγους για τους οποίους γεννήθηκαν, έδρασαν οι Άγγελοι της Λάσπης : “Μια ανησυχία για τις μελλοντικές γενιές, ένα συναίσθημα της διεθνούς ενότητας και μια διάχυτη αίσθηση της αλληλεγγύης”

Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα από εκείνες τις πλημμύρες αναρωτιόμαστε γιατί όλα αυτά δεν ευθυγραμμίζονται πιο συχνά. Ίσως διότι το μήνυμα της Αναγέννησης, όπως και αυτό της κλασσικής αρχαιότητας δεν έχει φθάσει ακόμα παντού.