31η Ιανουαρίου (31.01.2011) Print

Στο δεύτερο μισό του προηγούμενου αιώνα, η τελευταία ημέρα του Ιανουαρίου είχε μια ιδιαίτερη σημασία σε τρεις τουλάχιστον περιπτώσεις. Γυρίζουμε πίσω και τις ιχνηλατούμε.

31η Ιανουαρίου 1968.

Σαϊγκόν. Αμερικανική πρεσβεία. 31η Ιανουαρίου 1968

Τις πρώτες πρωινές ώρες ξεσπά στο νότιο Βιετνάμ η επίθεση του Τετ. Ήταν μια καλά σχεδιασμένη, οργανωμένη και εκτελεσμένη ευρείας κλίμακας επιθετική ενέργεια που είχε σκοπό να πλήξει Αμερικανικές θέσεις, συμπαρασύροντας σε εξέγερση το λαό του Νότιου Βιετνάμ με τελικό σκοπό την επικράτηση των Βορείων.

Επιτελικά προετοιμαζόταν σε μεγάλο βάθος χρόνου. Η ιδέα ήταν απλή. Η 31η Ιανουρίου σύμφωνα με το παραδοσιακό σεληνιακό Αναμίτικο ημερολόγιο είναι η πρώτη μέρα του χρόνου. Σημαντική αργία, κατά τη διάρκεια της οποίας εκυρήσσετο διήμερη εκεχειρία ώστε να μπορέσουν οι κάτοικοι, της σπαρασσόμενης από τον εμφύλιο, χώρας να γιορτάσουν μακριά από τον εφιάλτη του πολέμου.

Από το ’67 είχαν αρχίσει οι προετοιμασίες των βορείων με αποστολή πολεμικού υλικού, τους κομισάριους να οργανώνουν προσεκτικά σε πολιτικό επίπεδο την κίνηση και τους επιτελείς να σχεδιάζουν με κάθε λεπτομέρεια. Οι Αμερικανικές αρχές είχαν ενδείξεις, τις οποίες όμως δεν αξιοποίησαν, όπως και τον Δεκέμβρη του 1941 (Perl Harbor), όπως και τον Σεπτέμβριο του 2001 (Manhattan).

Η επίθεση ξεκίνησε συντονισμένη σε 36 από τις 44 πρωτεύουσες επαρχιών, σε δεκάδες αεροδρόμια και στρατιωτικές βάσεις από ένα σύνολο 80.000 περίπου στρατού του Εθνικού μετώπου για την απελευθέρωση του νοτίου Βιετνάμ.

Η αυτοκρατορική πρωτεύουσα Χουέ, κατά τη διάρκεια των μαχών του Τετ.

Ο αιφνιδιασμός υπήρξε απόλυτος. Το σοκ μεγάλο. Ομάδα αυτοκτονίας επεχείρησε να καταλάβει το κτίριο τη πρεσβείας των Η.Π.Α. Η μάχη εμαίνετο στον περίμετρο όπως και στην ευρύτερη περιφέρεια της Σαϊγκόν. Μέχρι το πρωί οι Αμερικανικές δυνάμεις είχαν πάρει τον έλεγχο. Δεν συνέβη το ίδιο στην παλιά αυτοκρατορική πρωτεύουσα της Χουέ, όπου ο κλειστός καιρός έδωσε στρατηγικό πλεονέκτημα στις κομμουνιστικές δυνάμεις, καθώς δεν μπορούσε να δράσει η Αμερικανική αεροπορία. Με λυσσώδεις οδομαχίες, απέναντι σε τακτικό στρατό η Χουέ θα έπεφτε σε Αμερικανικά χέρια στο τέλος του Φλεβάρη. Στίγμα για τους Βόρειους οι προαποφασισμένες προγραφές, οι ομαδικές εκτελέσεις αμάχων και οι ομαδικοί τάφοι. Κόλαση πυρός και στη βάση του Κεσάν όπου παρά λίγο να συμβεί ένα σύγχρονο Άλαμο, ένα νέο Ντιε Μπιεν Φου.

Από στρατιωτικής άποψης η επίθεση του Τετ υπήρξε μια αποτυχία για τις κομμουνιστικές δυνάμεις. Κατ’ αρχήν δεν προκάλεσαν την επιδιωκόμενη εξέγερση και καθώς θυσίασαν ένα μεγάλο μέρος έμψυχου υλικού, τα αποτελέσματα που πέτυχαν ήταν αμελητέα.

Αυτό όμως που συνέβη ήταν η μεταστροφή του κλίματος στις Η.Π.Α. H υποτιθέμενη εύκολη επικράτηση που αναμενόταν στη χερσόνησο της Ινδοκίνας με τις πομπώδεις δηλώσεις του προέδρου L. B. Johnson και τις αισιόδοξες προβλέψεις του διοικητή των Αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων, στρατηγού W. C. Westmoreland δεν ανταποκρίνονταν στην πραγματικότητα.

Οι τηλεοπτικές εικόνες από τους στριμωγμένους πεζοναύτες στα χαλάσματα της Χουέ, στο μέτωπο μέσα στη Σαϊγκόν, στον περίβολο της πρεσβείας έβαλαν σε κάθε αμερικάνικο σπίτι την αμφισβήτηση. Όταν αργότερα, το περιοδικό LIFE άρχισε να δημοσιεύει τα πορτρέτα των νεαρών Αμερικανών νεκρών η κοινή γνώμη άλλαξε άρδην. Με μέσο όρο ηλικίας των στρατιωτών κάτω από τα 20 χρόνια, σε ένα πόλεμο που εξελισσόταν σε ακατάσχετη αιμορραγία, χωρίς ξεκάθαρους στόχους, πέρα από την κάπως συγκεχυμένη θεωρία του ντόμινο για την ευρύτερη νοτιοανατολική Ασία το ηθικό κομμάτι της εμπλοκής κατέρρεε!

Το Βιετνάμ, αποδεικνυόταν ένα σφαγείο και στο τέλος του Μαρτίου του ’68, δύο μόλις μήνες μετά την επίθεση του Τετ, ο Αμερικάνος πρόεδρος καλούσε την κυβέρνηση του Βορρά σε διαπραγματεύσεις. Παράλληλα δήλωνε πως: «Δεν θα επιδιώξω και δεν θα αποδεχθώ το χρίσμα του κόμματός µου για άλλη µία θητεία ως πρόεδρός σας». Ταυτόχρονα αντικαταστάθηκε και ο Westmoreland από το στρατηγό C.W. Abrams. Το μισό, σχεδόν, εκατομμύριο ενόπλων Αμερικανών, η κυριαρχία στους αιθέρες και η συντριπτική υπεροχή σε υλικά και εξοπλισμούς δεν φαίνονταν αρκετά.

Αντίθετα με την στρατιωτική αποτυχία της επίθεσης του Τετ, το πολιτικό όφελος για τους κομμουνιστές ήταν σημαντικό, γρήγορα θα οδηγούσε στην «Βιετναμοποίηση» του πολέμου και στην τελική επικράτησή τους. Η 31η Ιανουαρίου αποτέλεσε, δίχως άλλο, κομβικό σημείο.

31η Ιανουαρίου 1991

To 8o συνέδριο (1953). Μέχρι το 20ο και τελευταίο θα μεσολαβούσαν άλλα 18 χρόνια

Ρίμινι. Αυτό που είχε ξεκινήσει πριν από 70 χρόνια με ζυμώσεις και πιέσεις στο Λιβόρνο κατά τη διάρκεια του 17ου συνεδρίου του Σοσιαλιστικού κόμματος, έσβηνε ξεπερασμένο από τις συνθήκες αφού έκαμε μια μεγάλη, τη σημαντικότερη, πορεία στην Δ. Ευρώπη. Κατά τη διάρκεια εκείνου του επεισοδιακού συνεδρίου το Σαββάτο 15 Ιανουαρίου του 1921, γεννάται το Ιταλικό κομμουνιστικό κόμμα (Partito Communista Italiano), μέσα από τη διάσπαση του Σοσιαλιστικού.

Με κυρίαρχες φυσιογνωμίες, μέσα στην πορεία των χρόνων, εκείνες των Antonio Gramsci, Palmiro Togliatti και Εnrico Berlinguer το κόμμα θα επιβιώσει του καθεστώτος του Μπενίτο, του Μεγάλου Πολέμου, της σταλινοποίησης, αλλά και της σοβιετικής απεξάρτησης.

Την δεκαετία του ’70 το PCI αναδείχθηκε στο ισχυρότερο κομμουνιστικό κόμμα της Δυτικής Ευρώπης κερδίζοντας στις εκλογές του 1972 το 27,2% των ψήφων και στις εκλογές του 1976 το 34,4%. Οι επιτυχίες του στην τοπική αυτοδιοίκηση υπήρξαν σαρωτικές. Σε ορισμένες περιπτώσεις έφτασε να ελέγχει περισσότερη από τη μισή χώρα επιδεικνύοντας εξαίρετες διοικητικές ικανότητες.

Το 1976, στη Μόσχα, ο Berlinguer επιβεβαίωσε την αυτόνομη στάση του κόμματός του μπροστά σε 5.000 αντιπροσώπους κομμουνιστικών κομμάτων μιλώντας για ένα «πλουραλιστικό σύστημα». Αναφέρθηκε στην πρόθεση του PCI να οικοδομήσει «έναν σοσιαλισμό που είναι απαραίτητος και κατορθωτός μόνο στην Ιταλία».

Καρπός των σχετικών ζυμώσεων υπήρξε και το κίνημα που έγινε γνωστό ως «ευρωκομμουνισμός» το οποίο πρέσβευε την ελεύθερη εσωτερική λειτουργία των κομμάτων, την απαλλαγή τους από εξωτερικές επεμβάσεις και την προσαρμογή της πολιτικής κάθε κόμματος στις ιδιαίτερες συνθήκες της κοινωνίας όπου αυτό δρούσε.

Ταυτόχρονα επεχείρησε την μεγάλη ιδεολογική αλλά και πολιτική κίνηση τον «Ιστορικό συμβιβασμό». H πρόταση του, πρωτοφανής για την κομμουνιστική θεωρία και πρακτική, υιοθετούσε τη διεξαγωγή της πολιτικής πάλης με δημοκρατικές και συναινετικές μεθόδους όπου περιλαμβάνονταν όχι μόνο η λειτουργία του κόμματος στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού συστήματος με απόλυτο σεβασμό στους θεσμούς του. Ο «ιστορικός συμβιβασμός» προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, σφοδρές αντιδράσεις στις τάξεις του κομμουνιστικού κινήματος, του ιταλικού αλλά και του διεθνούς, που τελούσε υπό την κηδεμονία του σοβιετικού K.K.

H τελική επιδίωξη του «ιστορικού συμβιβασμού», βρήκε ωστόσο ανταπόκριση στο κόμμα των χριστιανοδημοκρατών, κυρίαρχο στην Ιταλία από το τέλος του B´ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως η απαγωγή και η εκτέλεση του προέδρου των χριστιανοδημοκρατών Aldo Moro από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες τον Μάιο του 1978, έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη ματαίωση της προσέγγισης.

Όπως φαίνεται και από την τελευταία του επιστολή, ο ίδιος ο πρώην Χριστιανοδημοκράτης πρωθυπουργός είχε κατηγορήσει ανοικτά το κόμμα του αλλά και την Αγία Έδρα ότι δεν έκαναν και πολλά για να την απελευθέρωσή του. Αυτήν την άποψη συμμεριζόταν και η οικογένειά του. Η οργή της συζύγου του (Eleonora Ciavarelli - Moro η οποία πέθανε πέρσι τον Ιούλιο σε ηλικία 94 ετών) και των δυο παιδιών του ήταν τόσο μεγάλη απέναντι στο κράτος, που αρνήθηκαν την κηδεία δημοσία δαπάνη και τις τιμές που αποδίδονται σε έναν πρώην πρωθυπουργό.

Δυο χρόνια αργότερα, το 1980, ο Berlinguer καταδίκασε απερίφραστα τη σοβιετική επέμβαση στο Αφγανιστάν και το 1981 δήλωσε ότι «η προοδευτική δύναμη της οκτωβριανής επανάστασης έχει εξαντληθεί».

Το ’84 ο ηγέτης του κομμουνιστικού κόμματος εγκατέλειψε αιφνιδιαστικά τα εγκόσμια και στις 31 του Ιανουαρίου του 1991, ημέρα Πέμπτη το PCI περνούσε κι’ αυτό στους καλένδες της ιστορίας έχοντας κλείσει τον κύκλο του. Τα πράγματα άλλαζαν ραγδαία. Σαν από φάρσα ένα ακριβώς χρόνο νωρίτερα, στις 31 Ιανουαρίου του '90 άνοιγε τις πύλες του το πρώτο McDonalds στη Μόσχα. Ο εφαρμοσμένος σοσιαλισμός κατέπιπτε και μέσα από τα ταχυφαγεία.

Στην Ιταλία το PCI ζούσε τις τελευταίες του ημέρες με γραμματέα τον Achille Occhetto. Η Αχίλλειος πτέρνα του κόμματος ήταν τελικά μεγάλος στόχος και παρά τις σημαντικές του επιτυχίες, παραμερίστηκε.

Η Ιταλία θα έμπαινε στον 21ο αιώνα με ηγέτη τον Silvio


1996

Καθώς ξεκινά η τελευταία μέρα του Ιανουαρίου του ’96 κορυφώνεται η κρίση των Ιμίων. Οι κινήσεις ενός Έλληνα δημάρχου και δύο Τούρκων δημοσιογράφων έχουν φέρει τις δύο χώρες στα πρόθυρα πολέμου. Η αποβίβαση ανδρών των Τούρκικων ειδικών δυνάμεων στην μικρή Ίμια ενεργοποιεί την απονήωση ελικοπτέρου του Ελληνικού πολεμικού ναυτικού από τη φρεγάδα «Ναυαρίνο». Οι καιρικές συνθήκες στην περιοχή είναι άθλιες. Επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες, ισχυρές βροχοπτώσεις και θυελλώδεις άνεμοι. Το ελικόπτερο δεν θα επιστρέψει ποτέ στη φρεγάδα. Τα τρία μέλη του πληρώματος, οι Έλληνες αξιωματικοί Χριστόδουλος Καραθάνασης (υποπλοίαρχος), Παναγιώτης Βλαχάκος (υποπλοίαρχος), Έκτορας Γιαλοψός (αρχικελευστής), έχασαν τις ζωές τους.

Οι αιτίες σχετικά με την πτώση του ελικοπτέρου δεν έχουν αποσαφηνιστεί. Το Ελληνικό Πολεμικό ναυτικό επισήμως διατυπώνει την άποψη της κακοκαιρίας και της απώλειας προσανατολισμού του πιλότου. Μολοντούτο οι φήμες ότι το ελικόπτερο εβλήθη είτε από πυρά Τούρκων καταδρομέων είτε από πυρά των παρακείμενων Τουρκικών σκαφών υπάρχουν έντονες.

Οι δύο χώρες έφθασαν για μια ακόμα φορά τα τελευταία χρόνια, πάρα πολύ κοντά στην ένοπλη συμπλοκή και αυτό που συνάγεται για μια ακόμα φορά, είναι πως η παρουσία της Δυτικής Αυτοκρατορίας ήταν καταλυτική. Η πρόθεσή της ξεκάθαρη. Να μην προχωρήσει η κρίση σε ένοπλη σύρραξη. Είτε με αβρότητα, είτε ωμά οι Αμερικανοί διαχειριστές της κρίσης το δήλωσαν και στις δυο πλευρές: «Αυτός που θα ρίξει τον πρώτο πυροβολισμό θα έχει προβλήματα με τις Η.Π.Α.» διεμήνυσαν χωρίς περιστροφές και προς τις δύο πλευρές, ενώ δεν άργησε να χαραχθεί και η πολιτική απεγκλωβισμού και με έξι μόνον λέξεις: “Nο ships, no troops, no flags

Λίγες ώρες αργότερα ο μόλις 13 ημερών (μη αιρετός) πρωθυπουργός της Ελλάδας, θα ευχαριστούσε από βήματος της Βουλής τον Αμερικανό πρόεδρο για την παρέμβασή του. Κίνηση πρωτοφανής για την ντόπια πολιτική σκηνή. Οκτώ χρόνια και δυο μήνες αργότερα, θα γινόταν ο μακροβιότερος Έλλην πρωθυπουργός.

Αυτό που συνάγεται μέσα από τις συνθήκες είναι πως η υπερήφανη εξωτερική πολιτική αποτελεί ένα εξαιρετικά δύσκολο έργο. Τούτο κυρίως για όσους εύκολα και χωρίς να ζυγίσουν καταστάσεις ύψωσαν εθνικιστικές κορόνες με την ασφάλεια εκείνων που όχι μόνον δεν παίρνουν αποφάσεις αλλά και εκείνων που δεν μέτρησαν πτώματα στο πεδίο μάχης, αλλά που δεν υπηρέτησαν καν θητεία σε διάρκεια ειρήνης.

Είναι και κάτι άλλο όμως που ίσως δεν μετρήσαμε εκείνη την δύσκολη νύκτα. Το πόσο έτοιμοι ήμαστε. Πόσοι πατεράδες και πόσες μανάδες ήταν έτοιμοι να θυσιάσουν τα παιδιά τους για αυτό που ευρύτερα περιέγραψαν ως «δύο βράχια». Πόσοι Έλληνες ήταν έτοιμοι να διακινδυνεύσουν τα πάντα διεκδικώντας την «εθνική κυριαρχία»

Αυτό που αποκαλούμε ως «εθνική συνείδηση» είναι σαφές ότι έχει υποχωρήσει. Από την εποχή που έφευγαν οι επίστρατοι για το Αλβανικό μέτωπο τραγουδώντας, ακόμα και από την εποχή της επιστράτευσης του ’74 τα πράγματα έχουν αλλάξει. Είχε μαλακώσει αυτός ο λαός, από την κατανάλωση, την ευζωία, την εξαγορά, την συνδιαλλαγή. Και από τότε μαλάκωσε ακόμα περισσότερο.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες η Αμερικάνικη θέση και η προτροπή «βρείτε τα μεταξύ σας» ακούγεται λογική αν ληφθούν υπ’ όψιν τα συμφέροντά της στην περιοχή εκείνη την περίοδο. Μικρή σημασία είχε, έχει ποια πλευρά καλύπτουν οι διεθνείς συμβάσεις, τα πρωτόκολλα και η κάθε έννοια δικαίου.

Η έλλειψη ηθικής όμως, βρίσκεται στην τυφλή και κουφή Ε.Ε. που παρέμεινε ένας αδιάφορος θεατής. Οι εταίροι για μια ακόμα φορά μας έδειξαν ότι αυτό που τους ενδιαφέρει περισσότερο είναι πόσο πιο πολλά μπορεί να δανειστεί, να χρεωθεί αυτός ο τόπος για να καταναλώσει όσα εκείνοι παράγουν ή διαχειρίζονται.