Είχε ήδη ξεκινήσει η προβολή, έφευγε το τελευταίο φως της μέρας, ταξίδευε στις ακόμα πιο δυτικές πολιτείες, και εκεί που Robert Redford έλεγε τις ατάκες του, στο The old man & the gun, ακούστηκαν ελληνικές συλλαβές. Κάπως απόμακρες, κομματιαστές και τραγουδιστές.

Κι όταν το αεράκι συμμάχησε και άρχισε να τις φέρνει όλες τις συλλαβές, χωρίς να κόβει καμμιά, τους άκουσα καθαρά πια. Οι στοίχοι του Εθνικού ύμνου. Κοίταξα προς τη δύση και με φόντο το τελευταίο φως πρόσεξα την γαλανόλευκη που αργά κατέβαινε από τον ιστό. Από κάτω, ίσα που φαίνονταν λίγα κεφάλια.

Οκτώβρης 2018. Σινέ Παρί, και την ίδια ώρα παίζονταν δυο έργα. Στο πανί, η τελευταία, δουλειά του R.R. ο οποίος στα 82 του είχε τα κουράγια να γυρίσει μια ακόμα ταινία και να βάλει τους τίτλους τέλους της καλλιτεχνικής του καριέρας. Και στην πραγματικότητα πάνω στο βράχο της Ακρόπολης των Αθηνών η υποστολή της Ελληνικής σημαίας.

Βέβαιο και αναμενόμενο ήταν, πως η βαθιά οικονομική ύφεση και η βαθύτερη κοινωνική κρίση που μαστίζει τον τόπο από την αυγή της τρέχουσας δεκαετίας, θα γινόταν και κινηματογραφικό θέμα.

Κάπως πρόχειρα ξεχωρίζω δυο παραγωγές. Το «Highway to Hellas» (Ραντεβού στην Ελλάδα) και το «Σ’ Αυτή τη Χώρα Κανείς δεν Ήξερε να Κλαίει».

Διαφορετικής φιλοσοφίας αλλά με αρκετά κοινά στοιχεία, πέρα από την βάση της σύγκρισης, ενίοτε και σύγκρουσης ανάμεσα σε Ευρώπη και Ελλάδα . Κατ’ αρχάς το σκηνικό, ότι δηλαδή ξετυλίγουν το στόρυ τους πάνω σε Ελληνικά νησιά, φανταστικά στη σύλληψη, αλλά στην Τήνο και στην Ικαρία στην πραγματικότητα. Ακολούθως το χάσμα που μπορεί να χωρίσει μια χώρα της κεντρικής Ευρώπης με έναν  τόπο που αναδύθηκε στο αρχιπέλαγος.

Τα θετικά για την ομορφιά και την ελευθεριότητα των θερινών κινηματογράφων αναφέρθηκαν στο πρώτο μέρος, πριν δυο μέρες. Στα απέναντι, στα αρνητικά, ας συμπεριλάβουμε τα ίδια τα θετικά, από μια άλλη μεριά ειδομένα.

Διότι αν π.χ. δεν είσαι καπνιστής και το αεράκι σου φέρνει τον καπνό του γκράντε φουμαδόρες, συστημένο κατευθείαν στα ρουθούνια σου, δεν θα σου αρέσει. Αν πάλι ο κύριος που κάθεται μπροστά σου έχει πλακωθεί στα σουβλάκια και στις μπύρες και κουνιέται τρώγωντας, πάλι δεν θα σε κάνει ευτυχισμένο. Ούτε αν βλέπεις την οθόνη πίσω από τους ατμούς του μακαρίως ατμίζοντα δυο θέσεις μπροστά σου.

Τέλος, όταν περάσει απ' έξω κάνα πιτσιρίκι με ελεύθερες τις εξατμίσεις στην σούπερ πάπια του, ή κανά καγκούρι με τίποτα σερνάμενα γιαπωνέζικα, εννοείται ότι θα σε ενοχλήσει, αλλά έτσι είναι αυτά. Αμφίβολο, τέλος το συναίσθημα, όπου στην παρακείμενη ψησταριά έχουν μαζευτεί οι οπαδοί για τα Ευρωπαϊκά προκριματικά των Ελληνικών ομάδων και όταν ο βόρειος ή ο νότιος δικέφαλος ή ο γαύρος βάλουν το τόπι στο πλεκτό και σείεται το σύμπαν, από ουρανομήκεις πανηγυρισμούς.

Τέλος πάντων έτσι είναι αυτά και πάμε στο Μέρος βού και τελευταίον, για το τι χαζέψαμε, τούτο το καλοκαίρι, το οποίο για κάποιους δεν έχει ακόμα τελειώσει.

Οι θερινοί κινηματογράφοι αποτελούν μια συνθήκη που δείχνει να χαροπαλεύει, απέναντι  στις πολυαίθουσες, οι οποίες μπορεί να επαίρονται για ανέσεις,  πολυτέλειες, ήχους χάι έντ, κλιματισμούς και τα ρέστα, αλλά δεν είναι παρά κλουβιά. Ασε που είναι ενοχλητικό, οτι οι μενονομένοι αιθουσάρχες τείνουν να σβήσουν μπροστά στα μεγάλα σχήματα. Oτι συμβαίνει δηλαδή σε όλη την κλίμακα της και ελεύθερης οικονομίας αποκαλούμενης. Για να απαντηθεί έμεσα, δηλαδή, το πόσο ελεύθερη είναι.

Οι θερινοί είναι λυτρωτικοί. Απλώνεις την αρίδα στο εμπρόσθιο άδειο κάθισμα, οι φουμαδόροι το φουντώνουν, οι πότες πίνουν, οι πεινάλες καταβροχθίζουν. Κάθεσαι όπου γουστάρεις, ρίχνεις καμιά ματιά στα γύρω μπαλκόνια. Πάνω απ' όλα  δέχεσαι και τις συνεχείς επιθέσεις από νυχτολούλουδα και  γιασεμιά. Κι όταν φεύγεις μετά τα μεσάνυχτα, στην άδεια πόλη, ή στην ήσυχη επαρχία, έχεις ακόμα τις σκέψεις της πλοκής, την ώρα που σε δροσίζει η ελευθερία του δίτροχου.

Ολα τα προαναφερθέντα ανήκουν στην όμορφη ιδιαιτερότητα του θερινού κινηματογράφου. Υπάρχουν όμως και κάποια μεονεκτήματα που θα αναφερθούν στο δεύτερο μέρος, 48 ώρες αργότερα.

Ελλάδα, λοιπόν,  όπου ακόμα επιβιώνουν Θερινές κινηματογραφικές ιστορίες. Μια σύντομη αναφορά για όσες ταινίες χάρηκα φέτος, κάτω από τον ουρανό που μπορεί να μην ήταν μονίμως έναστρος, αλλά ήταν πάντα καλοκαιρινός, αισιόδοξος, ή έστω σε έσπρωχνε να ξεχάσεις την βαναυσότητα των καιρών.

Έχει διατυπωθεί η άποψη, πως ο Paolo Sοrrentino στην  grande bellezza πάτησε πάνω στην Dolce Vita του Federico  Fellini.  Προήλθε κυρίως από τους κριτικούς, οι οποίοι διέγνωσαν πολλά κοινά σεναριακά στοιχεία στα δύο δημιουργήματα.

Γεννημένος το ’20, στο Ρίμινι, ο Fellini γύρισε το ’60, στα 40 του τη dolce vita, έχοντας ήδη δώσει τα διαπιστευτήρια του ως κορυφαίος δημιουργός, το ‘54 με το la Strada . Μισό αιώνα αργότερα γεννημένος ο Sοrrentino, το ’70 στη Νάπολη, γύρισε στα 43 του την grande bellezza, έχοντας ήδη πλάσει το αριστούργημα il divo.

Ο Fellini απέσπασε Oscar για τα κοστούμια της dolce vita το 1962, ο Sorrentino, Oscar καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας  για την grande bellezza, το 2013.

Μας ήρθαν σχεδόν ταυτόχρονα με παραπλήσιες θεματικές. Αναφέρονται σε δυο πολύ σημαντικά γεγονότα που επηρέασαν τις εξελίξεις στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, και στη συμμετοχή ενός άνδρα σε αυτά.

Τα πρώτα είναι η απεγκλώβιση 300.000  μάχιμων Βρετανών στρατιωτών από την Δουνκέρκη τον Μάιο του ’40 όπως και η αποστολή 250.000 στρατιωτών, τέσσερα χρόνια αργότερα, προς τις βόρειες Γαλλικές ακτές, στο πλαίσιο της γιγάντιας επιχείρησης overlord με στόχο τη δημιουργία δεύτερου μετώπου και την τελική ήττα της Γερμανίας.

Και στις δυο επιχειρήσεις πρωτεύοντα ρόλο είχε ο Winston Churchill, πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου. Έτσι το πρόσωπο στο οποίο εστιάζονται τόσο το Darkest Hours όσο και το Churchill είναι αυτός.

Σεναριακά, μπορεί για κάποιους αυστηρούς,  να έχει ατέλειες ή να εδράζεται πάνω σε αφελή σύλληψη. Μπορεί.

Κι αν αυτό, υποτεθεί ότι  αποτελεί ελάττωμα, είναι το μοναδικό.  Στο φινάλε έχει τη δέουσα δόση αφέλειας, που επιτάσσει κάθε παραμύθι. Και όπως κάθε παραμύθι που σέβεται την ύπαρξή του, περνάει σωρεία μηνυμάτων.

Είναι μια καταπληκτική κινηματογραφική δουλειά,  πυκνογραμμένη όσο λίγες. Απευθύνεται τόσο σε εκπαιδευμένους και καλλιεργημένους θεατές, όσο και σε εκείνους με ελάχιστες εμπειρίες. Κι αυτό συνιστά, κατ’ αρχάς, μια επιτυχία.

Έπονται οι επόμενες. Είναι μια ακριβής, λεπτομερής και πρωτίστως βαθιά εξέταση των ανθρώπινων, εν πρώτοις, αδυναμιών, επιθυμιών και ακολούθως μια ακτινογραφία της παθογένειας του Αμερικάνικου τρόπου ζωής.

Θίγονται όλα με ένα μοναδικό τρόπο. Στην κορφή ο έρωτας, βέβαια. Γενεσιουργός, στη δομή της ανθρώπινης ύπαρξης, απαραίτητο συστατικό στοιχείο της ανθρωπότητας.

Η φύση του οποίου δεν υποχωρεί μπροστά σε τίποτα. Ακόμα και στο άγνωστο. Και οι μεγαλύτερες θυσίες, οφείλουν να γίνονται στο βωμό του.

Όπως και τα μεγαλύτερα θάρρητα γεννιούνται από το βωμό του.

Έτσι μας συστήνεται η πρωταγωνίστρια στο πέμπτο, μόλις, λεπτό. Την υποδύεται έξοχα, η Francis McDermand στο πολυσχηματικό Three Billboards Outside Ebbing, Missouri.

Δεν περιμέναμε τίποτα λιγότερο από μια καλλιτέχνιδα με τέσσερις υποψηφιότητες, ένα Oscar πρώτου γυναικείου ρόλου, δεκάδες άλλων διακρίσεων, ακόλουθα όλα τούτα σημαντικών σπουδών και σοβαρότερων ερμηνειών.

Είναι μια γυναίκα χωρισμένη, που κατοικεί στην μικρή κωμόπολη του Μιζούρι, ονόματι Έμπιν. Μεσοδυτική πολιτεία με ότι συνεπάγεται αυτό. Η 16χρονη κόρη της έχει βιαστεί, δολοφονηθεί και καεί.

Έχουν παρέλθει μήνες επτά, καμιά πρόοδος δεν έχει γίνει την διαλεύκανση του εγκλήματος και τότε κάνει ένα μεγάλο συγκρουσιακό βήμα που θα τη φέρει αντιμέτωπη με το σύνολο σχεδόν της μικρής κοινωνίας.

Ο κινηματογράφος του Paolo Sorrentino είναι ποίηση με εικόνες. Είναι λυρισμός. Μας το θυμίζει και στη Νιότη. La Giovinezza στη γλώσσα του σκηνοθέτη. Που μας ήρθε μετά το Il Divo και την Τέλεια Ομορφιά. Ο Ιταλός δημιουργός χρησιμοποιεί τα ίδια εργαλεία και παράγει το ίδιο εξαίσιο αποτέλεσμα. Πατάει πάνω σε  φυσιογνωμίες ιδιαίτερες, σε ειρηνικά τοπία, διανθισμένα με διαλόγους κατά μείζονα λόγο ευφυείς, και σε λεπτές ιδέες .

Στη Νιότη αξιοποιεί μια τετράδα λαμπρών ερμηνευτών. Ο οσκαρικός Βρετανός Michael Caine, μας προσφέρει ένα ακόμα υψηλό δείγμα ηθοποιίας, ενώ ο  επίσης γεννημένος την δεκαετία του ’30 Αμερικανός Harvey Keitel στέκεται σε αντίστοιχο επίπεδο. Παρούσες και οι νεότερες γενιές με εκπροσώπους την Rachel Hannah Weisz και τον νεότατο Paul Franklin Dano ακολουθούν με εξίσου άριστες ερμηνείες. Κοντά τους και η Jane Fonda σε ένα γρήγορο αστραφτερό πέρασμα.

Κάτι που αξίζει μιας μνείας αναφορικά με τις γενιές των ηθοποιών, είναι το γεγονός ότι ο Caine δεν ολοκλήρωσε ούτε καν τις εγκύκλιες σπουδές, σε αντίθεση με την σύζυγο του  Daniel Craig, Rachel Weisz, η οποία,  ανάμεσα στα διάφορα πτυχία της είναι και απόφοιτος του Trinity Hall του Cambridge.