Δυο ολότελα διαφορετικές προσωπικότητες αποχώρησαν από τα εγκόσμια μέσα στον φετινό Φεβρουάριο. Διαφορετική εθνικότητα, ηλικία, καταγωγή, επάγγελμα, φύλο, γένος, γλώσσα κι όμως τους συνέδεσε ένα κοινό στοιχείο μέσα στη ζωή τους αλλά και η διαφορά ωρών που εγκατέλειψαν τον μάταιο κόσμο μας.

Ήταν η Lee Bouvier και ο Bruno Granz. Η πρώτη γεννημένη στην Ν. Υόρκη τον Μάρτιο του ’33, ο δεύτερος στη Ζυρίχη επίσης  Μάρτιο του ’41. Το κοινό τους γνώρισμα ήταν ότι για κάποιους μήνες ασκούσαν την ίδια δραστηριότητα. Του ηθοποιού. H Lee γρήγορα απομακρύνθηκε από αυτή την ιδιότητα, ο Bruno αποδείχτηκε η πιο αναγνωρίσιμη μορφή Γερμανόφωνου ηθοποιού. Ωστόσο, στην υπόλοιπη ζωή τους υποδύθηκαν ολοκληρωτικά διαφορετικούς ρόλους.

Την επόμενο απόγευμα του φετινού Σουηδικού ράλυ, έτυχε να δω μια Σουηδική κινηματογραφική παραγωγή. Kέντρισε το ενδιαφέρον μου και ταυτόχρονα ανακάλεσε από την μνήμη περιστατικό για την μενταλιτέ αυτού του Σκανδιναβικού λαού. Έτσι πλέχτηκαν όλα μαζί, σε ένα διαφορετικό, βόρειο σύνολο.

Όπου η ταινία με τίτλο "A Man Called Ove", πραγματεύεται την συμπεριφορά ενός ηλικιωμένου Σουηδού που εν πρώτοις εμφανίζεται σφόδρα αντιπαθής.

Καθώς ξετυλίγεται όμως το παρελθόν του, που προβάλλεται μέσα στο παρόν, αφενός κατανοούμε τα αίτια της συμπεριφοράς του, αφετέρου έρχεται το ίδιο περιβάλλον, ο ίδιος περίγυρος που τον κάνει αντιπαθή, να τον μαλακώσει.

Ως σενάριο είναι κάπως αισιόδοξα αφελές, με την λογική ότι εμπειρίες μιας ολόκληρης ζωής δύσκολα αναιρούνται.

Ιδεολογίες που υπηρετήθηκαν πιστά για δεκαετίες δεν είναι εύκολο να ανατραπούν.

Ειδικά αν έχουν να κάνουν με έναν, έστω, καθαρό πατριωτισμό, που ενίοτε αγγίζει κάποιον ευγενή εθνικισμό, ή ακόμα μια συστολή απέναντι στην ομοφυλοφιλία που μπορεί, ακραία, να μεταφραστεί και ως ομοφοβία.

Να θυμηθούμε και μια παράλληλη σύλληψη, το Gran Torino του C. Eastwood μια αμερικανική βερσιόν, πάνω στο ίδιο περίπου πλαίσιο.

O Ove με την καθολική βοήθεια αλλά και την έντονη, συχνά παρεμβατική, παρουσία των ανθρώπων της γειτονιάς του, μεταβάλλεται.

O Κινηματογράφος ως ιστορικό εργαλείο, στην υπηρεσία της Τέχνης αλλά και της έρευνας. Δυο παραγωγές που μας προσφέρουν δυο διαφορετικές προσεγγίσεις, για δυο διαφορετικά θέματα από την ίδια χρονική περίοδο.

Ο κοινός χρόνος, συνδυάζεται πάνω στην ίδια βάση. Στο ναζιστικό καθεστώς που για μια δωδεκαετία στοίχισε τα πάνδεινα στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Αυτή η ταινία του 50χρονου Adam McKay ο οποίος μας είχε αφήσει το στίγμα του, μεταξύ άλλων και με το the big short, έρχεται να προστεθεί στον μακρύ καταγγελτικό λόγο των Αμερικανών καλλιτεχνών.

Κι’ αν υποτεθεί ότι ο Orson Welles άνοιξε το χορό to '41 με τον πολίτη Kane, καθώς η παγκόσμια παρεμβατικότητα, για να τεθεί έτσι διακριτικά, των Η.Π.Α. μετά τον Β΄ Π.Π.  πολλαπλασιάστηκε, μετά δε το 9/11 εκτροχιάστηκε, υπήρξαν αρκετοί εκλεκτοί δημιουργοί που ασχολήθηκαν με την ανηθικότητα και την ωμότητα του θέματος.

^{-Dick Cheney -                                                                                                   - Christian Bale-}

Σημαντικός εκφραστής τούτης της τάσης ήταν ο Oliver Stone, o οποίος μετά την 15μηνη θητεία του στην πρώτη γραμμή του πυρός στο Βιετ Ναμ και με δυο παράσημα ανδρείας στο στήθος του, στάθμισε αλλιώς τις εμπειρίες του. Έτσι μετά το Platoon και το Born on the fourth of July, γυρίζει τα προεδρικά  J.F.K. (’91), Nixon (’95), W ('08), ενώ το ’12 μας παρουσιάζει την δεκάωρη άποψη του για την Αμερικάνικη Ιστορία, από τον Β΄ Π.Π. και εντεύθεν.

Όπου στο κρύο βράδυ εκείνης της Πέμπτης σημειώθηκε νέο ρεκόρ. Ένας και μοναδικός θεατής, της πρώτης παράστασης στην αίθουσα της Havana. Η ταπεινότητά μου.

Ενδιαφέρουσες πάντα οι αφηγήσεις αληθινών συμβάντων, έστω και αν οι συντελεστές προσθέτουν ή αφαιρούν συστατικά για να κάνουν το προϊόν πιο ελκυστικό. Εξίσου συναρπαστικές και οι φιξιόν  ιστορίες που πλάθονται μέσα σε πραγματικά γεγονότα και θα μπορούσαν να είναι παρεμφερώς αληθείς.

Ακόμα ένα αριστούργημα από τους αδελφούς Coen με όλα τα γνωστά υλικά. Μοναδικά τοπία, ανθρωπιά βουτηγμένη στην απανθρωπιά, βία, ευγένεια μαζί με βαρβαρότητα και βέβαια, παρά το γεγονός ότι ο γυμνασμένος θεατής είναι εξασκημένος στο απρόσμενο των αφηγήσεων τους, πάντα θα υπάρχει κάτι απρόβλεπτο. Άλλο ένα στοιχείο γοητείας, αυτό. Συνήθως απαισιόδοξο, αλλά κάνει το στόρυ ακόμα πιο ανένταχτο.

Κατέφθασε λοιπόν, στο φετινό, 75ο φεστιβάλ της Βενετίας, έγινε η πρεμιέρα της μπαλάντας, την 31η Αυγούστου και αποχώρησε με το βραβείο Golden Osella καλύτερου σεναρίου. Δυόμιση μήνες αργότερα η ταινία κυκλοφόρησε.

Η παραγωγή είναι μια συλλογή, από έξι αυτοτελείς ιστορίες που παρουσιάζονται σαν το ξεφύλλισμα ενός παλιού, εικονογραφημένου βιβλίου με τίτλο: «Η μπαλάντα του Μπάστερ Σκράγκς και άλλες ιστορίες από τα Αμερικάνικα σύνορα».

Ξεκινά, μουσικά, χορευτικά και με ατόφιο πιστολίδι, ένα ρεσιτάλ από τον ντυμένο στα λευκά πιστολέρο - καλλιτέχνη (Tim Blake Nelson), που υποδύεται τον  Buster Scruggs. Το μήνυμα είναι, ότι κανείς δεν στέκεται για πάντα στην κορφή. Απρόσμενο τέλος για το πως τα σπιρούνια μεταμορφώνονται σε φτερά και η ζωή σε παρελθόν, από τον μαυροντυμένο κήρυκα του θανάτου (Willie Watson).

Δέκα χρόνια μετά την κινηματογραφική αποτύπωση του Gomorra του Roberto Saviano, ο Matteo Garrone, επανέρχεται και εξιστορεί μια ακόμα αληθινή ιστορία που έλαβε χώρα πριν 30 χρόνια, το 1988. Στα 50 του πια, μπορεί να διεκδικήσει, μαζί με τον Paolo Sorrentino, τον τίτλο του αφηγητή ενός τμήματος της σύγχρονης Ιταλικής συνείδησης. Μαζί με αυτό, μας προσφέρει άλλη μια απόδειξη ότι βία και ηλιθιότητα είναι αδέλφια.

Πρωταγωνιστές των γεγονότων είναι ο Μαρσέλο και ο Σιμόνε. Ο πρώτος είναι ένας συμπαθής, ασταθής, αδύναμος, όχι άμοιρος παρανομιών, αλλά ευαίσθητος χαρακτήρας που βιοπορίζεται φροντίζοντας σκυλιά. Ο δεύτερος δεν είναι παρά ένας βίαιος, εξαρτημένος από την κοκαΐνη, κτηνώδους δύναμης, παντελούς άγνοιας, πρώην πυγμάχος.

Ο δεύτερος χειραγωγεί τον πρώτο σε ακραίο βαθμό και καταλαβαίνεις από την πρώτη στιγμή ότι η υπόθεση μόνον προς το χειρότερο, μπορεί να βαδίσει. Όπερ και συμβαίνει. Ο Μαρσέλο φυλακίζεται, ο Σιμόνε πλουτίζει, όλα τούτα βουτηγμένα στη βία, μέχρι που φτάνουμε στο φινάλε με ένα κρεσέντο βίας σε ένα περιβάλλον, όπου απουσιάζει οποιοδήποτε άλλη μορφή επικοινωνίας.

Γεννήτρια της βίας είναι η φτώχια. Οι συνθήκες ζωής που αποτυπώνονται είναι περίπου βέβαιο, ότι θα σπρώξουν αργά ή γρήγορα πολλούς στο έγκλημα. Είναι τόση η αδυναμία να ζήσουν μια κανονική ζωή, ώστε και οι φιλήσυχοι λοιποί κάτοικοι, σκέφτονται τον φόνο, για να γλυτώσουν από τα δεινά του φοβερού Σιμόνε.

H κινηματογραφική αποτύπωση του παρελθόντος, είναι μια χρήσιμη και ενδιαφέρουσα δραστηριότητα. Είναι, επίσης, ένας πιο ευχάριστος, και σαφώς πιο εύκολος τρόπος να διδαχτεί το παρελθόν.

Ταυτόχρονα ο εξωραϊσμός ή η αλλαγή δεδομένων προς τέρψη της κινηματογραφικής Τέχνης και προσέλκυσης του κοινού, είναι το αρνητικό στοιχείο. Δυο παραγωγές με ιστορικό περιεχόμενο κυκλοφόρησαν πρόσφατα.

Η μία πραγματεύεται την πορεία του συγκροτήματος Queen, επικεντρωμένη στο δημοφιλέστερο μέλος τους και τραγουδιστή Freddy Mercury, ή  Farrokh Bulsara, όπως ήταν το αληθινό όνομα, του γεννημένου στην Ζανζιβάρη καλλιτέχνη.

Η άλλη ερευνά την αλλόκοτη κλοπή 124 εκθεμάτων, ανυπολόγιστης αξίας από το Εθνικό ανθρωπολογικό μουσείο της πόλης του Μεξικό, την νύχτα των Χριστουγέννων, του 1985.

Ξυπόλητο Τάγμα – Πόθος – Το τρίτο έγκλημα, στα Ελληνικά και  από την Αθήνα του 1953, στην λουτρόπολη Acre του Ισραήλ το 2017, μα και στο Τόκυο και στο Χοκάιντο την ίδια χρονιά, όπου τρείς κινηματογραφιστές, υπηρετούν την Τέχνη αρκετά μακριά από συνηθισμένες φόρμες, αλλά συναντιούνται ψηλά, στον αστερισμό της ποιότητας.

Από τύχη τις παρακολούθησα, τρία διαδοχικά βράδια, με την παραπάνω σειρά. Ελληνικός νεορεαλισμός, Ισραηλίτικο δοκίμιο πάνω στον έρωτα και Ιαπωνικό δικαστικό δράμα συνθέτουν τρείς ξεχωριστές προτάσεις.