Βασισμένη στην ομώνυμη νουβέλα του Erich Maria Remarque, ο συμπατριώτης του Edward Berger έρχεται 104 χρονιά μετά το πέρας του Μεγάλου Πολέμου και 93 ύστερα από την κυκλοφορία της νουβέλας, να προσθέσει ένα αντιμιλιταριστικό κινηματογραφικό έπος.

Μπορεί κάποιος να ισχυριστεί ότι υπάρχουν στιγμές και πλάνα που μιμείται τη λατρεία του Terrene Malick για τη μεγαλειώδη απεικόνιση της φύσης (Bablands & A Hidden Life). Μπορεί επίσης να τεθεί ότι έλκεται από την ωμότητα και την αμεσότητα της καταγραφής της βίας στο πεδίο της μάχης που έχει προηγηθεί από τον Steven Spielberg (Saving private Ryan), ή ακόμα το συνδυασμό αυτών των τόσο διαφορετικών συνθηκών, της γαλήνης της φύσης από την μια και της αδυσώπητης βίας της μάχης από την άλλη, που επιχειρεί και επιτυγχάνει επίσης o T. Malick (Red Thin Line & Α New World).

Αριστούργημα. Αυτή είναι η απάντηση αν το ερώτημα ήταν μια λέξη μοναχά, που να χαρακτηρίζει την «ταινία» μικρού μήκους κινουμένων σχεδίων «Aπό το μπαλκόνι». Είναι ευχής έργον που η τρέχουσα τεχνολογία προσφέρει όλα αυτά τα εφόδια προκειμένου προικισμένοι δημιουργοί και ταλαντούχοι ερμηνευτές να βρίσκουν ευκολότερα τρόπο να εκφραστούν.

Τρείς συνεχείς φορές με καθήλωσαν τα έντεκα καθαρά λεπτά, αυτού του ιδιοφυούς δημιουργήματος. Οι συντελεστές ακροβάτησαν με επιτυχία πάνω σε ένα συνδυασμό ευγένειας – αγένειας, γλυκού – πικρού, φτηνού – ακριβού. Κι όλα αυτά σε ένα οξύ λαϊκό πλαίσιο, εντεταγμένο στην σφόδρα δοκιμαζόμενη, και οικονομικά, μικροκοινωνία της γειτονιάς.

Πολύ κοντά (μου) έπεσαν. Το χέρι του θεού του Paolo Sorrentino, Η εξουσία του σκύλου της Jane Campion, ο θάνατος του Peter  Bogdanovich και η απώλεια του Sidney Poitier.

Μέσα σε τέσσερις μέρες όλα, με την προαναφερθείσα σειρά.

Ο Terence Malick ως δημιουργός, δεν είναι ούτε ευχάριστος, ούτε εύκολος. Ποτέ δεν ήταν. Από τo 1973 που δημιούργησε το Badlands  μέχρι τα 76 του το 2019 όταν γύρισε το «A Hidden Life - Μια κρυφή Ζωή». Ήταν και παραμένει ένας καθηγητής φιλοσοφίας, σεναριογράφος, αρθρογράφος και σκηνοθέτης που γυρίζει ξεχωριστές κινηματογραφικές παραγωγές.

Δεν θα περάσεις καλά τις τρεις ώρες που θα αφουγκραστείς τη δουλειά του. Θα σκεφτείς ότι περνάς ακόμα μια επίπονη διαδικασία ώστε να γίνεις καλύτερος άνθρωπος. Αν τα καταφέρεις. Έτσι λειτουργεί και το «Μια κρυφή ζωή». Σε αντίθεση με τον τίτλο, τίποτα δεν είναι κρυμμένο από τα περιεχόμενα της ταινίας. Ο Malick με το ύφος που τον έκανε γνωστό στο κινηματογραφικό πάνθεο ξεσκεπάζει, μαεστρικά όλη το γινόμενο που σπρώχνει την ανθρωπότητα στον παραλογισμό της βίας. Γινόμενο, διότι τέτοιες συνθήκες γεννιούνται μόνο από πολλαπλασιασμούς.

Ε ναι! το είδα. Δεν κρύβομαι. Δεν παρασύρθηκα ούτε από τις διθυραμβικές απόψεις των επαγγελματιών κριτικών, ούτε από τις απορρίψεις των θεατών. Το είδα διότι είχα τρεις ώρες για πέταμα, πράγμα πολύ ενθαρρυντικό στη ζωή ενός ανθρώπου. Το είδα επίσης σε αγαπημένο θερινό κινηματογράφο, άλλο θέμα ότι οι συνθήκες δεν ήταν καλοκαιρινές, παρά το γεγονός ότι λίγες ώρες νωρίτερα οι τζίτζικες ηχούσαν. Αλλά όπως έχει επισημανθεί και άλλες φορές εδώ, θερινός να είναι και τίποτα άλλο.

Τζέιμς Μποντ πήγα να δω. Όπως άλλες εικοσιτόσες φορές στο παρελθόν. Ήξερα τι με περίμενε. Καταιγιστική δράση, εντυπωσιακά κορίτσια, ηρωισμούς, πιστολίδι, κακούς αθρώποι, μερικές δεκάδες πτώματα, εξαιρετικά τοπία,  και οπωσδήποτε κάποια χρηστομάθεια με ένα χάπυ έντ. Αυτό ήταν το πακέτο. Και κάπως έτσι παραμένει. Αν εξαιρεθεί η θυσία του νταμπλ όου σέβεν στο τέλος, που παρά το γεγονός ότι έχει δεχτεί σωρεία βολίδων, επιβιώνει και μεταφέρει το ύστατο μήνυμα αγάπης και αφοσίωσης, λίγο πριν εξαϋλωθεί από ομοβροντία βομβών.

Σε κάθε περίπτωση ο πράκτορας αναφορά, δεν είναι αυτός που έχουμε συνηθίσει. Έχει αποτραβηχτεί από την ενεργό δράση, έχει λησμονήσει την ακατανίκητη ροπή του στο γυναικείο φύλο, στο τέλος ανακαλύπτει την πατρότητα, ενώ ταυτόχρονα αποκαλύπτει την άγνωστη ευαίσθητη πλευρά του. Βεβαίως συνεχίζει να καταναλώνει ποταμούς από αλκοόλ παραμένοντας πάντα νηφάλιος, και δεν έχει χάσει τίποτα από την ταχύτητα, την ορμή, την ευθυκρισία μα και από την ικανότητά του να επιβιώνει από καταστροφές.

Εξ’ απαλών ονύχων η 7η τέχνη επεξεργαζόταν την ανθρώπινη φύση. Ήρθε σαν μια τεχνολογική εξέλιξη του θεάτρου, το οποίο γεννήθηκε κατά πως μας τα αφηγούνται οι ιστορικοί, στα τέλη της αρχαϊκής περιόδου ας πούμε πέντε αιώνες προ Χριστού, εδώ σε αυτόν τον τόπο και εν πολλοίς έβαλε από τότε τις ρίζες, τον κορμό και τα φυλλώματα της παγκόσμια κινηματογραφικής θεματολογίας.

Τα πάθη, οι έρωτες, οι πολεμικές συμπλοκές, οι εξουσίες, όλη η βεντάλια της ανθρώπινης  συμπεριφοράς αναδεικνύονται και στον κινηματογράφο. Ο πρόλογος τούτος απαραίτητος για ένα μικρό σημείωμα πάνω στις ταινίες «Suntan» (2016) και «Η μπαλάντα της τρύπιας καρδιάς» (2020).

Ο κινηματογράφος, ως γνωστόν, δέχεται τις πιέσεις του Netfix αλλά και από άλλες  παρόμοιες πλατφόρμες.  Η δήλωση του Martin Scorsese που προέτρεψε πριν δυο χρόνια  το κοινό να μην δει τον «Ιρλανδό» στο κινητό, είναι ενδεικτική των απόψεων των παραδοσιακών κινηματογραφιστών.

Άλλο πράγμα το πανί, και άλλο η τηλεόραση, το home cinema, το μόνιτορ του υπολογιστή, το i pad, η οθόνη του κινητού. Στο πρώτο βλέπεις κινηματογράφο. Στα υπόλοιπα κάτι άλλο. Στα υπόλοιπα  βεβαίως, δεν υποχρεούσαι να ακούς τα σαγόνια του διπλανού να συνθλίβει πατατάκια, να ρουφά  αναψυκτικό, δεν μυρίζεις τον καπνό του μπροστινού ή τα κρεμμύδια από τα τυλιχτά του πισινού και δεν μετέχεις στο σύνολο των συχνά ανόητων σχολίων που ακούγονται. Από την άλλη όμως, δεν μπορούμε να μην αναρωτηθούμε αν υφίσταται πιο όμορφη, ολοκληρωμένη μορφή ψυχαγωγίας, ψυχαγωγίας και ουχί διασκέδασης, από τη δεύτερη, κατά το ήμισυ μεταμεσονύκτια, παράσταση θερινού κινηματογράφου, με ελάχιστο πλήθος θεατών, κατά τη διάρκεια μιας γλυκιάς ήσυχης καλοκαιρινής νύχτας.

Η τελευταία, μέχρι στιγμής, ταινία του ακούραστου Clint Eastwood, το ντοκυμαντέρ για το βίο του Michael Schumacher που αναρτήθηκε στο Netflix και τα «Μαθήματα Περσικών» αποτελούν μια πολύ καλή ευκαιρία για παρατηρήσεις.

Όσο η συλλογή και η αξιολόγηση μηνυμάτων των μυστικών κρατικών υπηρεσιών είναι αντικείμενο εργασίας ανθρώπων, θα υπάρχει η ελπίδα ότι κάποιος από αυτούς συνδυάζοντας πολιτική ευαισθησία  και αντίληψη μα κυρίως θάρρος, θα μας προσφέρει την ευκαιρία να μάθουμε πράγματα, που οι κυβερνήσεις θα ήθελαν να κρατήσουν κρυφά.

Από την πλευρά τους τα κυβερνητικά σχήματα, προφυλάσσονται με πολύ αυστηρά πρωτόκολλα ασφαλείας, καθώς και με αντίστοιχης αυστηρότητας συμβάσεις με τους απασχολούμενους, οι οποίοι στο σύνολό τους προφανώς πέρα από τις ικανότητές τους, επιλέγονται και με γνώμονα τις πεποιθήσεις τους.

Αν δεν υπήρχαν οι Daniel Ellsberg,  Frank Serpico, Mark Felt, Chelsea Manning, Edward Snowden και δεκάδες άλλοι θαρραλέοι πολίτες, ο κόσμος μας θα ήταν πιο σκοτεινός και οι εξουσίες πιο ανεξέλεγκτες.

Έτσι λειτούργησε και η Kathrine Gun τον Γενάρη του 2003, όταν στα 29 της χρόνια, ως εργαζόμενη στις κεντρικές κυβερνητικές  υπηρεσίες επικοινωνιών (Government Communications Headquarters), έγινε αποδέκτης ενός ηλεκτρονικού μηνύματος από την Εθνική Υπηρεσία των Η.Π.Α. (National Security Agency), σύμφωνα με το οποίο δίνονταν εντολές παγίδευσης και εκβιασμού σε έξι εκπροσώπους, αντιστοίχων κρατών στον Ο.Η.Ε. (Αγκόλας, Βουλγαρίας, Καμερούν, Χιλής, Γουινέας, Πακιστάν), προκειμένου να ψηφίσουν υπέρ της πολεμικής εμπλοκής στο Ιράκ.

Το 1957 ο Sophia Loren είναι 23 ετών, έχει όμως συμμετάσχει σε περισσότερες από τριάντα κινηματογραφικές παραγωγές, και το καλοκαίρι του ’57, έρχεται στον τόπο μας για τα γυρίσματα του boy on a dolphin. Το παιδί και το δελφίνι όπως τιτλοφορήθηκε στην Ελληνική.

Το 2020, στα 86 της, πρωταγωνιστεί στην παραγωγή La vita davanti a sé που γυρίζεται από το γιό της, Edoardo Ponti στην αγαπημένη της Νάπολη. Η ταινία διανέμεται από την ψηφιακή πλατφόρμα Netflix. Tα 63 χρόνια που μεσολάβησαν, άλλαξαν τα πάντα εκτός από τη συγκίνηση που προκαλεί ο κινηματογράφος σε όσους τουλάχιστον είναι πρόθυμοι για κάτι τέτοιο.