- «Καλά! Βρήκε εποχή; στο Πασχαλάκι το Ελληνικό να φύγει έξω; Τι άνθρωπος είναι;» σχολίασε ο βενιαμίν με μια έκφραση αηδίας στο πρόσωπό του.
Τούτο το σχόλιο αρκούσε ως αφορμή για τις επόμενες λίγες λέξεις.

Το θέμα δεν είναι αμιγώς θρησκευτικό. Εννοώ, ότι ακόμα και καθαροί, ισόρροποι  αντικληρικαλιστές νιώθουν μια γλύκα για τούτες τις ημέρες. Που δεν έχει να κάνει με το θείο δράμα ή τη θρησκευτική υπόσταση, αλλά με μια συγχορδία όπου εμπλέκονται η άνοιξη, κάποιες ήσυχες συλλαβές σε εκκλησάκι χωριού, ειλικρινή βλέμματα από πονεμένους ή αδικαίωτους ανθρώπους και κάποιος ψίθυρος πηγαίας ταπεινότητας.

Η κριτική σε ένα πρόσωπο δημόσιο, σε έναν άνθρωπο που παίρνει αποφάσεις είναι μια  υπόθεση εύκολη. Κι όσο η κριτική λαμβάνει χώρα σε εποχές μεταγενέστερες των αποφάσεων, γίνεται ακόμα πιο εύκολη, καθώς παρέχονται στους κριτικούς ολοένα και περισσότερα στοιχεία.

Τούτος ο μικρός πρόλογος έχει να κάνει με την αρνητική απήχηση που είχε η πρόσφατη τηλεοπτική συνέντευξη ενός πρώην πρωθυπουργού. Τα πυρά συγκέντρωσαν εξίσου και οι τηλεοπτικοί συνομιλητές του, που παρουσίασαν το καλαίσθητο πρόγραμμα. Δεν έχω προσωπική αντίληψη, καθώς δεν το είδα, συνεπώς δεν θα μπορούσα να εκφράσω άποψη. Διάβασα όμως, ότι αφού, ο πρώην εξέφρασε την άποψη: «φοβάμαι την καταστροφή», συμβούλευσε  να πάμε άμεσα σε εκλογές.

Υποθέτω ότι οποιοσδήποτε, πολίτης οποιασδήποτε μόρφωσης και ηλικίας τα ίδια θα έλεγε. Φαντάζομαι επίσης, ότι 13 χρόνια μετά την παράδοση της εξουσίας, με την σοφία των 81, πιά, χρόνων του, ένας καλλιεργημένος άνθρωπος, ένας καθηγητής έστω, θα έκανε μια βαθειά τομή στα πεπραγμένα. Θα επιθυμούσε ένα είδος δημόσιας εξομολόγησης, θα στάθμιζε το παρελθόν με γενναιότητα και θα είχε την τόλμη να αιτηθεί μιας δημόσιας συγνώμης, για όπου έκρινε ότι έσφαλε.

Σε ένα μονάχα απόγευμα, οι εικόνες σοβαρών τηλεοπτικών σταθμών, μας προβάλουν μια σειρά από συγκρούσεις που μαστίζουν κάθε είδους πολιτισμού.

Στη Μοσούλη, που ολοένα απομακρύνεται από τους χαρακτηρισμούς του παρελθόντος, όπως «παράδεισος» ή «μαργαριτάρι του Βορρά», η αγορά της συνοικίας Ναμπί Γιουνούς τυλίχτηκε στις φλόγες, μετά από εναέριο χτύπημα. Οι ιρακινές αρχές διεξάγουν έρευνα για τους βομβαρδισμούς της διεθνούς συμμαχίας που δρα υπό την ηγεσία των Η.Π.Α. κατά τις οποίες σκοτώθηκαν δεκάδες άμαχοι.  Ο επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στη Μέση Ανατολή, στρατηγός Τζο Βότελ, έκανε λόγο για «τρομερή τραγωδία».

H άποψη ό,τι προκειμένου να κρίνεις κάποια ειδικότητα, πρέπει να κατέχεις τουλάχιστον τα βασικά για αυτή, με βρίσκει σύμφωνο. Υπάρχει βέβαια και το ένστικτο, αλλά ο σύγχρονος άνθρωπος δείχνει να εμπιστεύεται περισσότερο τις θεσμοθετημένες γνώσεις παρά οτιδήποτε άλλο. Πράγμα λογικό.

Συνεπώς, η άποψη ενός γεωργού για το πως να γίνει μια χειρουργική επέμβαση δεν μπορεί να θωρηθεί ισχυρή, όπως ακριβώς  και η γνώμη ενός δικηγόρου για την επισκευή μιας ηλεκτρογεννήτριας.

Για τους ίδιους λόγους η ταπεινότητά μου δεν μπορεί να έχει άποψη για τις δημιουργίες σημαντικών αρχιτεκτόνων. Έτσι αν, π.χ.,  γράψω ό,τι οι σιδεριές του Santiago Calatrava στο στάδιο Σπ. Λούης και το οχυρό του Renzo Piano στην παραλιακή είναι ανοσιουργήματα θα φλερτάρω σφόδρα με την γραφικότητα. Μήπως υπάρχουν όμως; κάποια «αλλά»;

Τριγωνικά σημαιάκια δεμένα μεταξύ τους, ψηλά, εγκάρσια  πάνω από τους δρόμους. Άλλες μεγάλες κυανόλευκες κυμάτιζαν με άνεση από τον άνεμο. Μαθητές με μπλε πανταλόνια και γαλάζια πουκάμισα, μαθήτριες με μαύρες εφαρμοστές φούστες και λευκά πουκάμισα. Πλατεία Μάνδρας, Σαββάτο 25 Μαρτίου 2017.

Ο αέρας φέρνει σκόρπιες τις λέξεις από τα συνήθη λογύδρια, όπου ο πατριωτισμός τέμνεται με την θρησκευτικότητα και ο αλυτρωτισμός με την πίστη. 
Ο περίβολος του ιερού ναού Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης με κόσμο. Γονείς προσέρχονται με τα μικρά παιδιά τους ντυμένα τσολιαδάκια και Όλγες. Άλλοι περίμεναν υπομονετικά πίσω από τα σχοινιά να δουν την παρέλαση. Σύμμαχός τους ο λαμπρός ανοιξιάτικος καιρός.

Τέσσερα χρόνια υπολείπονται προκειμένου να συμπληρωθούν δύο αιώνες από το διαβόητο '21. Κάτι περισσότερο από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους, το οποίο φυσικά δεν θα υπήρχε αν δεν είχε προηγηθεί η εξέγερση.

Η 121η πρώτη επέτειος, το 1942, βρίσκει την Ελλάδα ηττημένη και υποδουλωμένη στις δυνάμεις του άξονα. Έχουν συμπληρωθεί οι έντεκα πρώτοι μήνες Κατοχής και ο φοβερός λιμός του χειμώνα. Θα σημειώσει, ανάμεσα σε άλλα, ο Γιώργος Θεοτοκάς στα περίφημα «Τετράδια ημερολογίου» του:

Εκεί γύρω στο '74, ο μικρός «άσσος φίλτρο», με περιεχόμενο δέκα σιγαρέτα, είχε επτάμιση δραχμούλες. Ήταν ένα πενηνταράκι πιο ακριβός από το αντίστοιχο «Καρελάκι». Κασετίνα αμφότερα, βέβαια. Ένα ποσό που μπορούσε να αντέξει ένας νεαρός, μη φανατικός καπνιστής όσο και μη φανατικός μαθητής του Γυμνασίου.

Τότε που η αντίδραση για την βίαιη μετριότητα των διδασκόντων, υπήρχαν και εξαιρέσεις κάποτε θα αναφερθούν, έφερνε τις μικρές παρέες σε ένα όμορφα παρακμιακό, σκοτεινό καφενέ των τερματικών του ΚΤΕΛ προκειμένου να αποφύγουν δια της μεθόδου της κοπάνας, κάποιες δυσάρεστες ώρες διδασκαλίας.

Ο τόπος, χωρίς να το ήξερε, περνούσε τους τελευταίους μήνες του Ιωαννιδικού καθεστώτος, η Λευκωσία ήταν ακόμα ενιαία και το Βερολίνο διχοτομημένο. Σήμερα είναι ανάποδα. Αν εξαιρέσεις το βραχνά του σχολείου και τα σημάδια από τον περασμένο Νοέμβρη, η ζωή πρόβαλε σαν ένα φωτεινό μονοπάτι γεμάτο υποσχέσεις και μια ισχυρή βούληση για να αλλαχθούν όλα. Ήταν και ο διαφορετικός τρόπος που παλλόταν εκείνη η νεανική καρδιά στη θέα κάποιων προσώπων.

^{Δεν ήμουν ιδιαίτερα πρόθυμος να σημειώσω κάτι για το δυστύχημα της 26ης Φεβρουαρίου στο 82ο χλμ. της Αθηνών - Λαμίας. Και σίγουρα όχι πάνω στο βράσιμο της είδησης. Κάνοντας μια κουβέντα με τον φίλτατο Ι.Δ., αναπτύσσοντας τις απόψεις μου περί του θέματος, με προέτρεψε να τις γράψω. Όπερ και εγένετο. Εκείνος τις δημοσίευσε στη στήλη «παρεμβάσεις» του χθεσινού (1η/3ου) «Έθνους», η ταπεινότητά μου τις αναρτά εδώ. Δίχως να πιστέυω ότι κομίζω γλαύκα εις Αθήνας, έχουν ως ακολούθως:}

Στα χρόνια της εικόνας, η είδηση έφθασε τάχιστα σε κάθε οθόνη τρομάζοντας και τους πιο τολμηρούς από τη βιαιότητα και το αποτέλεσμα της.
Κυριακή χαρά και σχόλη, σημαδεύτηκε από το δράμα της απώλειας τεσσάρων ανθρώπων. Κι ο επιζήσας, μορφή τραγική, θα πρέπει για το υπόλοιπο της ζωής του να βρει τρόπο να απαλλαγεί από τις εικόνες της φρίκης που έζησε. Πράγμα εξόχως αμφίβολο.

Αυτά είναι τα στοιχεία του δυστυχήματος. Οι αιτίες είναι πιο δύσκολα ανιχνεύσιμες. Δυο μόνον είναι οι ακλόνητες σταθερές. Η πρώτη είναι η ιδιαίτερα υψηλή ταχύτητα της μοιραίας Porsche, δύσκολο να την ορίσουμε με νούμερα και η δεύτερη, η άκρως άτυχη τροχιά, που της επέτρεψε να μπει ανεξέλεγκτη στο σταθμό στάθμευσης. Ότι και αν συνέβη, αν είχε συμβεί ένα μέτρο πριν, ή ένα μέτρο μετά, η τροχιά της θα ήταν εκτός πάρκιν και θα είχαμε τουλάχιστον δυο άμοιρα θύματα λιγότερα.

Με τα δεδομένα που είναι γνωστά, υπάρχει η βεβαιότητα ότι ο οδηγός του ισχυρού Γερμανικού κουπέ έχει χάσει τον έλεγχο πριν το σημείο εισόδου στο πάρκιν. Είναι πλέον επιβάτης και όχι χειριστής. Όποιος και να καθόταν από εκείνο το χρονικό σημείο και μετά πίσω από το τiμόνι της, δεν θα μπορούσε να κάνει απολύτως τίποτα. Στο καίριο ερώτημα γιατί και πως χάθηκε ο έλεγχος, η απάντηση δεν μπορεί να είναι ούτε μια, μήτε βέβαιη. Κινούμαστε πλέον με εικασίες. Το λόγο έχουν εμπειρογνώμονες με την προϋπόθεση ότι θα έχουν αρκετά στοιχεία για να φτάσουν σε ασφαλή συμπεράσματα.

Η Ελλάδα διάγει το δεύτερο χειμώνα της Κατοχής. Έχει ήδη γνωρίσει το ζόφο του προηγούμενου έτους, θρηνώντας δεκάδες χιλιάδες νεκρών από τον Μεγάλο Λιμό. Πείνα, μαύρη αγορά, εκτελεστικά αποσπάσματα και δωσίλογοι αποτελούν τα στοιχεία της καθημερινότητας στην Γερμανοκρατούμενη μαρτυρική Αθήνα στα τέλη του Φλεβάρη του '43.

Τότε, στις 27/2ου, πεθαίνει, στα 84 του, ο Κωστής Παλαμάς. Ο Γιώργος Θεοτοκάς θα σημειώσει στα περίφημα Τετράδια ημερολογίου: «Νόμιζε κανείς πως έβλεπε μπροστά του πεθαμένον μισόν αιώνα ελληνικής ζωής».

Ο Μark Μazower, στην «Ελλάδα του Χίτλερ» μας λέγει πως παρόλο που δεν είχε γίνει δημόσια αναγγελία, παρά μόνον ένα σημείωμα είχε αναρτηθεί στο βιβλιοπωλείο του Ελευθερουδάκη, την επομένη μέρα, συγκεντρώθηκε ένα τεράστιο πλήθος στο πρώτο νεκροταφείο. Όταν ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός ολοκλήρωσε ένα σύντομο πατριωτικό αποχαιρετιστήριο λόγο, ήρθε η σειρά του Άγγελου Σικελιανού.

«Χλωμός, σχεδόν σαν δαιμονισμένος» σηκώθηκε και έβγαλε από τα μύχια της ψυχής του το: