Ε! αυτό το πράμα με τα 30 μύρια των τουριστών που θα καταφθάσουν στην πατρίδα μας φέτος, το οποίον πανηγύρισε ο πρωθυπουργεύων, αγγίζει τα όρια της θλιβερής τρέλας. Διότι υπάρχει κι' η χιουμοριστική, η ανατρεπτική, φυσικά και  η καλοδεχούμενη τρέλα.
Η λιγότερο ελκυστική όλων, είναι η θλιβερή. Απαραίτητη κι αυτή ορισμένες στιγμές, για να υπογραμμίσουμε κάτι, μα όχι για να πανηγυρίσουμε, όσο κι΄αν ήμαστε για τα πανηγύρια.

Δεν επιχειρώ κανενός είδους πολιτικής κριτικής για τον πρωθυπουργεύοντα, υπάρχουν άλλοι  ειδικευμένοι ως προς τούτο, με κάθε είδους κίνητρα. Εξ άλλου, όταν η αδούλωτη Ελλάς έπαιρνε, επί σειρά ετών, λάθος αποφάσεις σχετικά με την διαχείριση του τουριστικού θέματος, ο νυν πρωθυπουργεύων ήτο άμοιρος των αποφάσεων και προφανώς αγνοούσε την μελλοντική, επαγγελματικά πολιτική του απασχόληση και ανέλιξη.

Έχοντας κλείσει με τρόπο άδοξο, όσο και κατακριτέο, σχεδόν οποιοδήποτε άλλο είδος παραγωγής, ιθύνοντες και μη, έχουν σκύψει με απαράμιλλη αφοσίωση στην αποκαλούμενη και ως «βαριά μας βιομηχανία», τον Τουρισμό. Έτσι, πέρα από τους εφιάλτες της Περσεφόνης, οι προβλέψεις του Μάνου Χατζιδάκι περί λαού γκαρσονιών και ρουματζήδων, ατυχώς επαληθεύονται.

Σχεδόν ταυτόχρονα, το '76, ο Στρατής Τσίρκας, στη «Χαμένη Άνοιξη» το τοποθετεί  ακόμα πιο άμεσα, ακόμα πιο στενά συνδεδεμένο με πολιτικές επιλογές. Το θυμίζω:

Μια ακολουθία έξι διαφημίσεων, που δημοσιεύτηκαν στην ετήσια έκδοση της Ηellenews, το ετήσιο αλμανάκ του Ελληνικού Τουρισμού για το έτος 1967, έχει πολλά να μας πει.

Όπως: Κραταιές βιομηχανίες που δεν υπάρχουν πια. Ακτοπλοϊκές γραμμές που έσβησαν μέσα σε θλιβερές συνθήκες. Ξενοδοχειακά συγκροτήματα που χάθηκαν μέσα στον εκσυγχρονισμό. Τράπεζες που απορροφήθηκαν όταν η οικονομία μας έπαψε να είναι εθνική και προϊόντα που κάποτε έδιναν πνοή, μα τώρα ολοένα και χάνουν έδαφος.

Εξι ρεκλάμες, έξι μικρές ιστορίες, με έξι σημαντικά επιχειρηματικά σχήματα σε βάθος μισού αιώνα.Έξι μεγάλες αποδείξεις για το πόσο άλλαξε ένας τόπος, πόσο μεταλλάχτηκε ένας λαός

Τυπωμένη από τον Δεκέμβρη του ’66,  η αγγλόφωνη ετήσια έκδοση της Hellenews LTD με τίτλο «Τourism in Greece – 1967». Ήταν η έβδομη, κατά σειρά, καθώς η πρώτη είχε κυκλοφορήσει το ’61. Σκοπός της ιδιωτικής αυτής πρωτοβουλίας, να υπενθυμίσω ότι η Hellenews ήταν εταιρεία που ανάμεσα στις άλλες δραστηριότητες της, εξέδιδε την οικονομική εφημερίδα «Εξπρές» και το αυτοκινητικό περιοδικό «autο – ΕΞΠΡΕΣ», ήταν η προβολή του Ελληνικού Τουρισμού.

Η έκδοση απευθυνόταν τόσο στους επαγγελματίες του χώρου, που την χρησιμοποιούσαν ως εργαλείο, όσο και στους αλλοδαπούς επισκέπτες για τους οποίους αποτελούσε ένα σημαντικό βοήθημα.

Το έγχρωμο εξώφυλλο κοσμούσε η παρουσία μιας λιγνής, νόστιμης μελαχρινής, πάνω σε ψαρόβαρκα. Μια καθ’ όλα μίνιμαλ, αντικομφορμιστική εικόνα, που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την σύγχρονη παρέλαση της ευτελούς πολυτέλειας.
Στο ίδιο ύφος, περιστρέφονται και οι υπόλοιπες 218 μαυρόασπρες σελίδες, διακοσμημένες ενίοτε από το πενάκι και την ευαισθησία του Μίνωα Αργυράκη.

Στις επτά αποστολές στο εξωτερικό που έχουμε μέσα στον Φλεβάρη, οι έξι είναι στην Ιβηρική χερσόνησο. Από αυτές η μία στη Λισαβόνα και πέντε στην Ισπανία. Τέσσερις από τις Ισπανικές στην Βαρκελώνη.

Η παρατήρηση έχει να κάνει με κάποια στοιχεία που συνάδουν με τις ανησυχίες μερίδας των κατοίκων της πρωτεύουσας της Καταλωνίας (περισσότερα επ' αυτού,  εδώ). Όπως και να έχει, το αποκαλυπτικά νέο Civic μας ξαναπήγε στην Βαρκελώνη.

Φτάνοντας στο «Ελευθέριος Βενιζέλος», σκεφτόμουν πόσο διάστικτη είναι η καθημερινότητα, από προσφορές της εποχής και των καιρών που διάγουμε. Όπως π.χ. η «εβδομάδα ερωτευμένων στο Αεροδρόμιο με προσφορές για Parking & Αγορές!» που κατέφθασε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, ή ακόμα οι παραινέσεις στα ψευδοχωρίσματα του ανακαινιζόμενου αεροδρόμιου της Ελληνικής πρωτεύουσας: «Δημιουργούμε για εσάς μια νέα εμπειρία αγορών», με την Ελληνική μάλιστα να έπεται της Αγγλικής.

Το θέμα του Τουρισμού είναι σύνθετο. Μερικοί το αντιμετωπίζουν ως χρυσοφόρο φλέβα, άλλοι στηρίζουν πάνω του κρατικές οικονομίες. Υπάρχουν και εκείνοι που διατηρούν επιφυλάξεις. Στην χώρα μας την μαζικότητά του την απέκτησε μεταπολεμικά.

Για να εξυπηρετηθούν όλοι όσοι προτιμούσαν την Ελλάδα για διακοπές , αλλά ακόμα και για τον εσωτερικό τουρισμό, η ύπαρξη ξενοδοχειακών μονάδων ήταν απαραίτητη. Κι όσο μεγάλωνε το πλήθος των τουριστών τόσο μεγάλωνε και η ανάγκη κλινών.

^{Απεικόνιση, καλλιτεχνική, της διαμόρφωσης του σανατορίου της Πάρνηθας σε ξενοδοχειακή μονάδα}

Έτσι αφενός μεν πλήθαιναν, αφετέρου δε γιγαντώθηκαν οι ξενοδοχειακές μονάδες. Αυτό ήταν η μία τάση. Η άλλη ήταν το περιτύλιγμα. Όπως και οι μεζονέτες που ήταν αδιανόητο να ήταν μη πολυτελείς, έτσι και τα ξενοδοχεία έπρεπε να κολυμπούν στο γκλάμουρους, παραδοσιακή άλλωστε αξία του ημεδαπού συστήματος, από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους.
Είναι απορίας άξιον πως η επόμενη γενιά από εκείνη που πήγαινε στο μεροκάματο με γάιδαρο, νιώθει μια αποστροφή αν το hotel δεν διαθέτει Spa.
Το αντίθετο της πολυτέλειας και ειδικά αυτής, της αμφιλεγόμενης αισθητικής πολυτέλειας, που φιλονικεί με το βλαχομπαρόκ για την πρωτοκαθεδρία, δεν είναι η μιζέρια, η φτώχεια, η κακομοιριά. Είναι το λιτό, φωτεινό, Ελληνικό μέτρο.

Ακολουθούν μια σειρά από εικόνες ξενοδοχείων, που φιλοδόξησαν να προσφέρουν φιλοξενία μιας άλλης εποχής, ή φλερτάρισαν κάποια στιγμή με την ιδεολογία του γκλάμουρους, ή πίστεψαν ότι το μεγάλο είναι απαραίτητα ωραίο. Αλλά τώρα δεν είναι παρά ενοχλητικά ερείπια, αποδείξεις λανθασμένων κινήσεων, ή αλλαγής των καιρών και των συνηθειών, ή θύματα μιας αμφιλεγόμενης ανάπτυξης.

Σκίτσο  φιλοτεχνημένο, πιθανότατα, από τον Μίνωα Αργυράκη, αλιευμένο από την ετήσια αγγλόφωνη έκδοση της Hellenews του ΄66, με τίτλο Tourism in Greece. Στο ίδιο έντυπο φιλοξενούνται και άλλα σκίτσα, τα οποία όμως, φέρουν  την υπογραφή του. Τούτο όχι, εξ ού και η εικασία.

Στο συγκεκριμένο ο Ερμής, μην ξεχνιόμαστε όχι ο λόγιος, αλλά ο κερδώος, με το σήμα του δολαρίου στο ραβδί, αλαφροπερπατά σκορπώντας χαρτονομίσματα. Μια πολύ πρώτη άποψη για το παραγωγικό του Τουρισμού.

Πενήντα χρόνια μετά από εκείνη την έκδοση, το πράγμα είναι αρκετά πιο σύνθετο. Σε προσωπικό επίπεδο, ήταν και κατά φαινόμενα θα παραμείνει κάτι που με απασχολεί. Έχουν κατά καιρούς γραφτεί αρκετά, επί του θέματος, εδώ, σε αυτόν τον ιστότοπο. Όλα, μακριά, πολύ μακριά από αυτά, τα «η βαριά βιομηχανία μας» και «η ατμομηχανή της ελληνικής οικονομίας» κλπ.

Άλλη μια αφορμή, ώστε να επανέλθει το θέμα, δόθηκε με τις πανηγυρικές δηλώσεις του διευθύνοντα συμβούλου της εταιρείας που ανέλαβε την εκμετάλλευση του τέως αεροδρομίου του Ελληνικού. Κάτω από την ομπρέλα της, υφίσταται μια παγκόσμια επενδυτική ομάδα αποτελούμενη από εταιρείες από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Κίνα και τον όμιλο Λάτση.

Περιχαρής, λοιπόν, ο διευθύνων σύμβουλος μας επληροφόρησε πως ένα εκατομμύριο τουρίστες επιπλέον θα έρχονται στην Αττική μα πως προϋπόθεση είναι να ολοκληρωθεί με επιτυχία ο διεθνής διαγωνισμός για τη δημιουργία Καζίνο και μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας στην περιοχή.

Ένα ακόμα εκτός Ελληνικού μέτρου έργο, έρχεται να προστεθεί στα όσα αλλάζουν δραστικά τον χαρακτήρα του τόπου.