Ή το πως ένα βιβλίο σε πάει ολότελα αλλού από εκεί που, πιθανόν, ήθελε ο δημιουργός του.

Από τις πρώτες σελίδες, άρχισα να το σκέφτομαι και όταν γύρισα την 383η και τελευταία, δεν είχα πια αμφιβολίες. Η διάζευξη ήταν περιττή. Αυτό το ή ανάμεσα στο Άγγελος και στο Δαίμονας δεν είχε λόγους ύπαρξης.
Το βιβλίο αποτελεί τμήμα βιογραφίας του Γιάννη Βουλπιώτη. Καλύπτει μια χρονική περίοδο 15 περίπου ετών, από τα 97, συνολικά της ζωής του. Προφανώς είναι τα πλέον ταραχώδη, περιπετειώδη, απρόβλεπτα, σημαντικά. Η συγγράψασα έχει το πλεονέκτημα αλλά ταυτόχρονα και το μειονέκτημα να είναι η θυγατέρα του ήρωα.

Η έκδοση δεν διεκδικεί λογοτεχνικές διακρίσεις, είναι γραμμένη σε ένα ύφος κοσμοπολίτικου μυθιστορήματος, έχει συνεχείς διαλόγους που δεν ξέρουμε κατά πόσο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, ενώ απουσιάζει σε αρκετά σημεία το απαραίτητο στοιχείο του χρονικού προσδιορισμού. Πλην όμως παραθέτει πλούτο στοιχείων, για πολλά γεγονότα σχετικά άγνωστα που οδήγησαν σε γνωστότερα.

Λόγω της αμφιλεγόμενης προσωπικότητας του Βουλπιώτη, το αντικείμενο της διάζευξης, έτσι σαν μια τελική αποτύπωση, είναι τι τελικά υπήρξε. Θέτοντας το, κάπως ρητορικά, η θυγατέρα του, διερωτάται: Άγγελος ή Δαίμονας;
Κατ’ αρχήν με την αποτύπωση 15 μόνον χρόνων, όπως προαναφέρθηκε, από τα 97 της ζωής του, το θέμα δεν είναι πλήρες. Συνεπώς όσο και αν η συγκεκριμένη χρονική περίοδος είναι καταλυτική δεν παύει να είναι μόνον ένα τμήμα, όχι αρκετά ικανό να κριθεί ένας άνθρωπος.

Ατυχώς για τον πρωταγωνιστή, δεν ανευρέθησαν, έστω δεν τα βρήκα εγώ, στην διάρκεια της ανάγνωσης, τα στοιχεία αγγελικού περιεχομένου. Τουναντίον βρίθει δαιμονικών. Για αυτό και ισχυρίζομαι ότι η διάζευξη δεν υφίσταται. Μολοντούτο είναι σωστή στη διάρθρωσή της, διότι ο περιγραφόμενος μπορεί να είναι
Δαίμονας αλλά όχι Διάβολος, η σωστή αντίθεση στο πρώτο συνθετικό.

Από τις πρώτες περιγραφές γίνεται σαφές ότι ο ήρωάς μας είναι αδιαμφισβήτητα ένας λαμπρός νους. Ευφυέστατος, πολυμαθής, πολύπλοκος, με διδακτορικό σε ψυχολογία και ηλεκτρονική μηχανολογία τον μεσοπόλεμο! Γερμανοτραφής. Επιδεικνύει, ασυνήθιστη εργατικότητα, παρατηρητικότητα, αποτελεσματικότητα. Δεν αργεί να κερδίσει το ενδιαφέρον του Siemens. Σύντομα γίνεται και γαμπρός του. Είναι πια μέλος σε μια από τις πιο ισχυρές Γερμανικές οικογένειες. Διαχειρίζεται εν λευκώ υψηλούς προϋπολογισμούς. Είναι κατ’ ουσίαν ανεξέλεγκτος. Αποκομίζει μυθικά ποσά.

Η υπόθεση, λίγο ή πολύ, μας είναι γνωστή. Αμερικανός εργαζόμενος, με δυνατότητα πρόσβασης στην Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (National Security Agency – NSA), αποφασίζει να αποκαλύψει τον πραγματικό ρόλο της υπηρεσίας.
Το αντικείμενο των αποκαλύψεών του, αποδεικνύει ότι οι μέθοδοι των υπηρεσιών έχουν ξεφύγει από κάθε έλεγχο, από κάθε νομικό ή θεσμικό πλαίσιο.

Μέχρι στιγμής κανένα στοιχείο ιδιοτέλειας δεν έχει προκύψει για τον Edward Snowden. Θα μπορούσε να πουλήσει ένα μικρό μόνο τμήμα όσων αρχείων είχε στην κατοχή του και να εξαφανιστεί ζώντας πλουσιοπάροχα. 

Δεν ήταν «αριστερίζων», ούτε «προοδευτικός». Δεν είχε σχέσεις με καμία αντίπαλη, της πατρίδας του, δύναμη. Λάτρης του Αμερικάνικου τρόπου ζωής και πιστός του Αμερικάνικου συντάγματος.

Έπαιξε τα πάντα κορώνα γράμματα με πολύ υψηλές πιθανότητες να σαπίσει για μερικές δεκαετίες σε κάποιο κελί. Έδειξε σπάνιες τεχνικές ικανότητες και αντίστοιχες δεξιότητες όχι μόνον στο να μπορέσει να συλλέξει τα στοιχεία, αλλά στήνοντας μια πολύπλοκη επιχείρηση να διαφύγει στο εξωτερικό, να επικοινωνήσει με ανθρώπους που δεν γνώριζε ώστε να δημοσιοποιηθεί το θέμα και ασφαλώς να διαφύγει τη σύλληψη.

Οι κινήσεις του ανέδειξαν έναν κόσμο απειλών, εκβιασμών, μια εξουσία έτοιμη να καταπατήσει τα πάντα. Ταυτόχρονα όμως αποκάλυψαν ότι υπάρχουν εφημερίδες, site, και δημοσιογράφοι αποφασισμένοι να συγκρουσθούν με ότι πιο ισχυρό υπάρχει στον πλανήτη.

Στην πρώτη γραμμή του πυρός βρέθηκε ο αρθρογράφος της Gurdian, Glen  Edward Greenwald, και η σκηνοθέτιδα  Laura Poitras που ταξίδεψαν έως το Honk Kong για να συναντήσουν τον άγνωστο σε αυτούς  Snowden.

Ακολούθησαν ο διευθυντής σύνταξης της Guardian, Alan Rusbridger και η Janine Gibson επικεφαλής της ιστοσελίδας της εφημερίδας στην Αμερική, που άντεξε στις τρομερές πιέσεις των σκληροτράχηλων πρακτόρων.

Κοντά τους, δεκάδες δημοσιογράφοι, που πλαισίωσαν την τιτάνια προσπάθεια να βγουν όλα αυτά στον αέρα.

Η αφήγηση του βιβλίου, άκρως ενδιαφέρουσα, παρακολουθεί από κοντά όλη την εξέλιξη των γεγονότων, επεξηγεί τι και πως συνέβη, γιατί έφθασε ο Snowden στα άκρα: «Το σύστημα δεν λειτουργεί. Αναγκάζεσαι να καταγγέλεις παράνομες πρακτικές σε όσους ευθύνονται περισσότερο για αυτές».

Βέβαια η συγκεκριμένη τακτική δεν είναι κάτι καινούργιο στις Η.Π.Α. Ο πρόεδρος Nixon είχε από τη δεκαετία του '70 διατάξει καταχρηστικά την παρακολούθηση συμπατριωτών του που δεν συμπαθούσε. Ήταν το περίφημο πρόγραμμα MINARET. Αποτέλεσμα αυτού του σκανδάλου ήταν η θέσπιση νόμου που αφαιρούσε το δικαίωμα παρακολούθησης Αμερικανών, εκτός αν υπήρχε ένταλμα.

Το να γράψεις λίγες σκέψεις για ένα βιβλίο, δεν τολμώ να βάλω τη λέξη κριτική, δεν είναι εύκολο. Πρέπει κατ’ αρχήν να του έχεις δώσει το χρόνο που απαιτεί, να το έχεις αντιληφθεί.
Αν μάλιστα είναι γνωστός ο συγγράψας γίνεται κάπως πολύπλοκο, και αν τυχαίνει να ανήκει στο αντίθετο φύλο, ενδεχομένως να αποκτά ένα βαθμό μεγαλύτερης δυσκολίας.

Έτσι λοιπόν αντιμετώπισα το πόνημα της Κων/νας Τασσοπούλου με μεσσηνιακή και μανιάτικη καταγωγή, κατά πως λέει στο πορτοκαλί «αυτί» του τελευταίου, μέχρι στιγμής, βιβλίου της.
Η συγγραφέας είναι αρκετά τυχερή να αντιμετωπίζει τη συγγραφή όχι απολύτως επαγγελματικά καθότι αλλιώς βιοπορίζεται. Εκεί μπαίνει στο πλάνο η ταπεινότητά μου, καθως έχει την ατυχία να με συναντά σχεδόν καθημερινώς, αφού εργαζόμαστε υπό κοινή σκέπη.

Ευτυχώς για εκείνη, αντελήφθη ταχέως κάποια θέματα και περιόρισε στα αυστηρώς υπηρεσιακά τις κουβέντες της, μαζί μου. Σε κάποια εξαίρεση αυτής της στρατηγικής της, μου παρέδωσε τις «Σταγόνες» της, με την επιθυμία να τις διαβάσω και να «γράψω κάτι».

Ο άθλιος, το είχα από το καλοκαίρι και το ταλαιπωρούσα σε παραλίες, στη δουλειά και στο σπίτι, και τίποτα. Λίγο ακόμα και δεν θα έμενε σταγόνα για σταγόνα. Θα στράγγιζαν, θα εξατμίζονταν όλες.
Κάποια στιγμή συνειδητοποιήθηκα και το διάβασα, και το γέμισα με σημειώσεις, με παραπομπές, με παρατηρήσεις. Έτσι είναι σωστό να διαβάζονται τα βιβλία.

Είναι, όπως το σημειώνει κι’ εκείνη για το φαγητό και τον έρωτα «Πρέπει να λερωθείς για να τα καταλάβεις και τα δύο» (σ.40)

Οι «Σταγόνες» λοιπόν είναι Τίνα, έτσι τη φωνάζουν στη δουλειά (αντιθέτως, εγώ προτιμώ το «Ε!» ή το «Τασοπούλου», ενίοτε και το απολύτως αστήριχτο, μέσα στη ζάλη των λέξεων, «Τασούλα»), εννοώ ότι είναι ο εαυτός της. Αν υποτεθεί δηλαδή ότι έχω καταλάβει ποια είναι.

Το γραπτό της δείχνει έναν ιδιότυπο συνδυασμό ευαισθησίας και ευφυΐας,

«όπως ο Απρίλης που καταφθάνει σε λίγες μέρες με βαλίτσες το ψέμα» (σ.54)

«Τον είπε αργοναύτη κι εκείνος, έσπασε την πρύμνη του στο βλέμμα της» (σ.83)

«Και με ένα μεταξένιο ύφασμα στα μάτια. Να μην εισβάλει, ούτε στα όνειρά του το φως» (σ.96).

Επίσης βλέπει, παρατηρεί περίεργα πράγματα, τα επεξεργάζεται ενδελεχώς.

Έχει την ευχέρεια να είναι παιδί της πόλης, να κινείται στους δρόμους της με άνεση, αλλά ταυτόχρονα,

Σε μια εποχή ιδιαιτέρως παραγωγική για αυτόν, όπως τεκμαίρεται από το έργο του, καθώς από το 2009 μας «βομβαρδίζει» σε ετήσια βάση, με εκδόσεις που απαιτούν πολύ και λεπτή δουλειά, ο Ηλίας Καφάογλου επανέρχεται με θέμα τον εποχούμενο Ελύτη. Με υπότιτλο: «Διαδρομές στην ειρήνη και στον πόλεμο» ερευνά, αναλύει τη σχέση του ποιητή με το αυτοκίνητο.

«Μα δεν υπάρχει αμφιβολία το αγαθό που λαχταράω είναι το αυτοκίνητο!» ομολογεί ευθύς εξ αρχής ο ποιητής σε συνέντευξη του στον Φάνη Κλεάνθη από το ’42.
Με ομολογημένη πια τη λαχτάρα του αναφέρεται στην προπολεμική εξερεύνηση της Ελλάδας, τότε που «τρώγαμε τα κομμάτια της με βουλιμία», τότε που η «Ελλάδα για την νεότητα μου εστάθηκε θάμβος»

Ο Καφάογλου χωρίζει το πόνημά του σε τρία κεφάλαια.
1. «Το αγαθό που λαχταράω είναι το αυτοκίνητο»,
2. «Μεταφορές έν πολέμω»
3. «Φύλλα πορείας»
Αναμενόμενο από αυτόν, να ολοκληρώνει με 18 πυκνογραμμένες σελίδες σημειώσεων άλλη μια σημαντική μαρτυρία του κόπου του.

Στο πρώτο ιχνηλατεί, τα βήματα του ποιητή και των συνοδιτών του:
«…πιονέροι, αληθινοί, μέρες και μέρες προχωρούσαμε νηστικοί και αξύριστοι, πιασμένοι από το αμάξωμα μιας ετοιμοθάνατης Σεβρολέτ» (σ.13)

Πιο κάτω (σ. 14), για την Μυτιλήνη και τα έργα του Θεόφιλου αναφέρεται:
«είχαμε πάρει ένα αυτοκίνητο και παίρναμε όλα τα χωρία. Μπαίναμε μέσα στα καφενεία, και πραγματικά, σε όλες αυτές τις διαδρομές, ανακαλύψαμε καμιά δεκαπενταριά έργα που ανήκουν στη συλλογή Εμπειρίκου.»

Στο δεύτερο, προχωρεί σε μια πολύ αναλυτική περιγραφή των συνθηκών που αντιμετώπισε η Ελλάδα, προκειμένου να μετεξελίξει τις Ένοπλες Δυνάμεις της, από ιπποκίνητες σε μηχανονίκητες, να βελτιώσει το οδικό και σιδηροδρομικό της δίκτυο και τελικά να προετοιμαστεί για την εμπλοκή της στον δεύτερο Μεγάλο πόλεμο του εικοστού αιώνα.

Ειδική, ενδιαφέρουσα μνεία γίνεται για την παρουσία και φυσικά τη συμβολή του μουλαριού. Όπως ομολογεί και ο Α. Τερζάκης (σ.33): «Με τούτο νικήθηκε μια αυτοκρατορία».

H περίπτωση του Βρετανού συγγραφέα μας έχει απασχολήσει και στο παρελθόν κυρίως με το καταπληκτικό, ατυχώς  και καταληκτικό, βιογραφικό βιβλίο του Hitch 22.

Στα μόλις 62 χρόνια της ζωής του, ταξίδεψε σε μερικά από τα πιο επικίνδυνα μέρη του πλανήτη, συνομίλησε με σημαντικούς αλλά και μοχθηρούς ηγέτες και σε κάθε περίπτωση υπήρξε πέρα από θαρραλέος ρεπόρτερ κι ένας στοχαστικός συγγραφέας.

Συνδυάζοντας τις δύο αυτές ιδιότητες τον πετυχαίνουμε σε μια έκδοση του 2001, με πρωτότυπο τίτλο The Trial of Henry Kissinger, Στην πατρίδα μας κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 2002 με  τίτλο:  Η Δίκη του Χένρι Κίσσινγκερ.

Ο Hitchens, αποκαλύπτει ευθύς εκ πρώτης στιγμής τις προθέσεις του. Είναι αμείλικτος απέναντι στον Kissinger. Συγκεντρώνει πλήθος στοιχείων και ενορχηστρώνει τις επιθέσεις του με επιχειρήματα για να καταλήξει στο συμπέρασμα: «Εκμαύλισε την αμερικάνικη δημοκρατία και επέβαλε βαρύ φόρο σε ανθρώπινες ζωές στις ασθενέστερες και πιο ευάλωτες τάξεις.» (σ.59).

Τον κατηγορεί για έξι συνολικά εγκλήματα. Αναλυτικότερα:

1.Η προμελετημένη μαζική δολοφονία άμαχου πληθυσμού στην Ινδοκίνα
2.Η προμελετημένη συνεργία σε μαζικές σφαγές και, αργότερα σε δολοφονία στο Μπαγκλαντές.
3.Ο δεκασμός μάρτυρα και ο σχεδιασμός δολοφονίας ανώτερου αξιωματούχου δημοκρατικής χώρας -της Χιλής- με την οποία οι Η.Π.Α. δεν βρίσκονταν σε εμπόλεμη κατάσταση.
4.Η προσωπική ανάμειξη σε σχέδιο δολοφονίας του αρχηγού της Κυπριακής Δημοκρατίας.
5.Η υποκίνηση και νομιμοποίηση της γενοκτονίας στο Ανατολικό Τιμόρ.
6. Η προσωπική ανάμειξη σε σχέδιο απαγωγής και δολοφονίας δημοσιογράφου ο οποίος ζει στην Ουάσινγκτον.

Η έκδοση χωρίζεται σε έντεκα κεφάλαια και δύο παραρτήματα. Το κάθε κεφάλαιο, παρουσιάζει,  αναλύει, τη δράση του Αμερικανού πολιτικού στις διάφορες δραστηριότητες του μέσα στον κόσμο και τον χρόνο.

Ξεκινά από το ’68 και ερευνά τα έργα του στην Ινδοκίνα, το Μπαγκλαντές, τη Χιλή, την Κύπρο, το ανατολικό Τιμόρ.

Ο αποκαλούμενος και «εθνικός δικαστής», έχει, ή σωστότερα είχε, τη δυνατότητα να εντυπωσιάσει, πέραν από την νομική του δεινότητα, για δυο ακόμα λόγους.
Ο πρώτος είναι ο εξαιρετικά απλός, ήρεμος, αποτελεσματικός και τελικά δίκαιος τρόπος που χειρίστηκε την σπουδαιότερη μεταπολεμική δίκη στην Ελλάδα ως πρόεδρος του Πενταμελούς Εφετείου.

Εκείνη στην οποία καταδικάστηκαν οι πρωταίτιοι του Απριλιανού πραξικοπήματος εις Θάνατον. Άλλο θέμα αν η πολιτική ηγεσία του τόπου αποφάσισε και δημοσιοποίησε την ίδια μέρα με την ανακοίνωση της απόφασης, την μετατροπή της ποινής σε ισόβια.

Ο δεύτερος είναι, ότι σε πείσμα της αυστηρότητας του λειτουργήματος του, ο Γ.Ν. ανέπτυξε και μια αξιόλογη ποιητική και λογοτεχνική δραστηριότητα.
Το παρόν σημείωμα θα ασχοληθεί με το προτελευταίο, χρονικά, δείγμα της λογοτεχνικής του δεινότητας τη «Δίκη» με πρώτη έκδοση τον Χειμώνα 90 – '91.

Είναι μια καταγραφή τόσο των γεγονότων που οδήγησαν τον συγγραφέα στην θέση του προέδρου, του Πενταμελούς. όσο και της εξέλιξης της ίδιας της δίκης, όπου με μια παράλληλη διήγηση εξιστορούνται όλα τα συμβάντα που οδήγησαν εκείνη την μοιραία νύκτα στην κατάλυση της συνταγματικής νομιμότητας  στην Ελλάδα.

Ως γεγονότα είναι λίγο πολύ γνωστά για όλους όσους είναι μεγαλύτεροι από 50 ετών, κυρίως διότι τα έχουν ζήσει. Βέβαια άλλο θέμα τα γεγονότα, άλλο η ερμηνεία τους.

Εδώ παρεμβαίνει ο λόγος του Ντεγιάννη, έτσι λιτός, περιγραφικός και όπου χρειάζεται αναλυτικός κάνει την υπόθεση κατανοητή και εύπεπτη για όσους δεν την έζησαν και θα ήθελαν να μάθουν, τα ποιος, πότε, πως και τα γιατί.

Γεννημένος τον μεσοπόλεμο (’21), ο Γερμανόφωνος Ελβετός θεατρικός συγγραφέας και πεζογράφος Friedrich Dürrenmatt, αναδείχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους εκπρόσωπους της ανανέωσης του γερμανικού θεάτρου.

Yπήρχε από τα μέσα της δεκαετίας του ’70,  στη βιβλιοθήκη μου ένα βιβλίο του, ευγενική χειρονομία συμμαθητή τινός. Τίτλος; Η βλάβη.

Το είχα διαβάσει πριν τα είκοσί μου χρόνια και θυμάμαι ότι μου είχε αρέσει. Σχεδόν σαράντα χρόνια αργότερα το ξαναδιάβασα συγκεντρώνοντας και μερικές πληροφορίες για τον δημιουργό του, ο οποίος εγκατέλειψε τα εγκόσμια το ’90, λίγο πριν τα 70ά του γενέθλια.

Έτσι, όπως μας πληροφορούν τα βιογραφικά, που διατρέχουν το διαδίκτυο, το πρώτο του έργο το δημιούργησε μόλις στα 24 του χρόνια, ενώ η πλοκή του, συχνά έχει κοινά στοιχεία με την αφήγηση του Β. Brecht, όπου η δραματική τροπή, συνδυάζεται ενίοτε με το κωμικό.

Σε αυτό το μοτίβο κινείται και η «Βλάβη». Ξεκινά ήρεμα, σε ένα φιλήσυχο χωρίο όπου ένας εμπορικός αντιπρόσωπος αναγκάζεται να διανυκτερεύσει, λόγω βλάβης του αυτοκινήτου του.  Κι εξελίσσεται, ανάμεσα σε ευρηματικούς προσδιορισμούς:

«...τεραστίων διαστάσεων, σα συναρμολογημένος από λιπαρούς όγκους» (σ. 19),

«Μοίρες πέρασαν από τα χέρια μου, γκρεμούς είδαν τα μάτια μου, μπορείτε να με πιστέψετε» (σ.23)

«...ο δρόμος από την ενοχή στη βεβαιότητα είναι, βέβαια, δύσκολος.» (σ.24)

«Όμως ποιός ησυχάζει στο κλαδί, όπου έχει τελικά αναρριχηθεί, όταν από πάνω του, προς την κορφή, ποιητικά εκφρασμένο, βρίσκονται κι άλλα κλαδιά με ακόμα ωραιότερα φρούτα;» (σ. 63)

«οι μοίρες παίζονται όλες κατά τον ίδιο τρόπο» (σ. 66)

«...είναι μόνο λίγο διεφθαρμένος, όπως αυτό συμβαίνει με πολλούς μέτριους ανθρώπους, όπως πρέπει να συμβαίνει, αλλά ακριβώς γι' αυτό πάλι δεν είναι ικανός για μεγάλη, καθαρή, υπερήφανη ενοχή» (σ.77)

Δεν είναι εύκολο να διαβάσεις Ιστορία από τον Γιάννη Σκαρίμπα. Υποθέτω ότι για τον ίδιο ήταν δυσκολότερο στο να την συγγράψει.

Αν μάλιστα την τοποθετήσουμε στο χρονικό όριο που δημιουργήθηκε τότε γίνεται ακόμα πιο απόμακρη, πιο ρηξικέλευθη, πιο σκληρή και πολύ φοβούμαι πιο ακριβής.

Ο μπάρμπα – Γιάννης, επιχειρεί μια βαθιά τομή στον τρόπο που μας ερμηνεύει, που μας μεταφέρει τα γεγονότα. Είναι σαφές ότι για να φθάσει σε όποιο συμπέρασμα, έχει κοπιάσει.

Έχει ασχοληθεί σοβαρά έχει εντρυφήσει στο έργο πλήθος ιστορικών, τις απόψεις των οποίων συχνά, πυκνά επικαλείται προκειμένου να βρει ερείσματα στην ανάπτυξη της δικής του ερμηνείας.

Επιστημόνων και ερευνητών, όπως ο Γερμανός Karl Mendelssohn Bartholdy, τον οποίον αναφέρει ως Κάρολο Μένδελσων Βαρθόλδη, ή ο (επίσης Γερμανός) Emil Ludwig, αλλά και οι «δικοί μας» Κ. Παπαρρηγόπουλος,  Διον. Κόκκινος, Τασ. Βουρνάς, Γιαν. Κορδάτος και αρκετών άλλων όχι τόσο γνωστών στον ερασιτέχνη αναγνώστη.

Επίσης εμφανίζει δεκάδες παραπομπές από συγγράμματα που αποτελούν και αυτά στηρίγματα στις τοποθετήσεις του.

Ακολουθούν λίγα δείγματα γραφής και απόψεων. Την αφήγηση του ξεκινά πολύ νωρίτερα:

«Η Βυζαντινή αυτοκρατορία δεν είχε τίποτα το περισσότερο ελληνικό από όσο ο Ρωμαϊκός πολιτισμός.»

Στέκεται θαυμαστικός απέναντι στο '21 και κάνει ευθύς εκ πρώτης στιγμής τους διαχωρισμούς του:

«...ο Πίναξ Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ωχριά μπρος στην κραυγή του ΄21. Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας του Ουάσιγκτων είναι μια ειδυλλιακή νωπογραφία προς τον Διάκο. Η δε φωταψία του Μεσολογγίου -αυτή- έκαμε να κλείσει (για να μην τυφλωθεί) τα μάτια η Ιστορία»

Γεννημένος το 1926 στο Σουφλί, ο Στέφανος Στεφάνου πέρασε, μοιραία, από την παιδική ηλικία στην εφηβεία και ακολούθως στην νεότητα, την ζοφερή περίοδο που προέκυψε η Μεταξική δικτατορία, ο πόλεμος, η Κατοχή και φυσικά ο Εμφύλιος.

Κάνοντας τις επιλογές του ή οδηγούμενος σε αυτές, βίωσε τη δημιουργία, την επικράτηση και τη διατήρηση του εμφυλιακού κλίματος. Πέρασε τα περισσότερα χρόνια της νιότης του σε κρατητήρια, φυλακές και απόμακρα σημεία εκτοπισμού. Παρέμεινε πιστός στις πολιτικές του πεποιθήσεις παρά το κόστος που κατέβαλε και τελικά επιβίωσε.

Πλησιάζοντας τα 90 κατέγραψε με τη βοήθεια της Χριστίνας Αλεξοπούλου, (η οποία γεννήθηκε κάτι περισσότερο από μισό αιώνα αργότερα), το χρονολόγιο της πολυεπίπεδης και ταραχώδους ζωής του.

Το κάνει με μετριοφροσύνη, με ηρεμία αλλά αποφασιστικά και με αναφορά εκπληκτικών λεπτομερειών. Σε όλους όσοι δεν έζησαν εκείνα τα χρόνια, αλλά θέλουν να ακούσουν, να μάθουν, να καταλάβουν τι έχει συμβεί, το πόνημα του αποτελεί ένα σημαντικότατο βοήθημα.

Μέσα από την εξιστόρηση των προσωπικών βιωμάτων μας μεταφέρει το κλίμα όλης εκείνης της περιόδου, από  το '41 έως το '71, μας βοηθά να κατανοήσουμε τις συνθήκες και να αντιληφθούμε το πόσο δύσκολο ήταν τελικά να αποφευχθεί ότι συνέβη

Παρά το γεγονός ότι υπηρέτησε με πίστη και συνέπεια την ιδεολογία του, κάνει την καθαρή κριτική του και μας μεταφέρει άριστα τόσο το κλίμα στις οργανώσεις του κόμματος όσο και τους μηχανισμούς ελέγχου.