Είναι το δεύτερο βιβλίο του Π.Τ. που διαβάζω, ευγενής προσφορά και αυτό εκ μητρός. Στο πρώτο (Η καλοσύνη των ξένων) μας  φιλοξενεί, στο προσωπικό, στο πολύ ιδιαίτερο παρελθόν του.

Στο «Ήμουν και εγώ εκεί» , το οποίο αποτελείται από δύο ενότητες, μας περιγράφει την περιπέτεια της εμπλοκής του με την Πολιτική. H πρώτη που αποτελεί την εισαγωγή, καταλαμβάνει το ένα πέμπτο της έκδοσης. Εδώ, μας δίνει μερικές, εκ των έσω, χρήσιμες πληροφορίες, για να αντιληφθούμε, εμείς οι μη μετέχοντες των πολιτικών διεργασιών, πως τρέφεται και κινείται το τέρας της Πολιτικής, αλλά και το θηρίο της εξουσίας.

Το υπόλοιπο τμήμα καταλαμβάνεται από 72 πολιτικά κείμενα, γραμμένα από τον Απρίλιο του ’12 έως τον Ιανουάριο του ’16. Ο συγγραφέας διηγείται τα της εμπλοκής του, τις προεκλογικές αγωνίες: «Εαν βγούμε πρώτοι, θα καταγγείλουμε νοθεία» ήταν το καλαμπούρι μας προς εσωτερική κατανάλωση» (σ. 35).

Μας θυμίζει γλαφυρά, είναι η αλήθεια, την εμφάνιση, για πρώτη και τελευταία φορά, κατά πως υπογραμμίζει του ενιαίου και αρραγούς αντιφασιστικού μετώπου στο Χυτήριο τον Οκτώβριο του '12: «Από άκρου εις άκρον του συνταγματικού τόξου, από τον νεοδημοκράτη αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τζαβάρα έως την Λιάνα Κανέλη του Κ.Κ.Ε» (σ.45)

Ευθύς εκ πρώτων σελίδων στήνει στα τρία μέτρα τον Αλέξη. Και το κάνει με τρόπο ολίγον μοχθηρό (δεν γινόταν κι αλλιώς), μα πολύ όμορφο:

Μελετητής, διδάσκαλος Πολιτικής Ιστορίας, με βλέμμα νηφάλιο, μας δίνει ευθύς αμέσως (σ.14) το πνεύμα της έκδοσης ο συγγραφέας: «Το ζητούμενο είναι η κατανόηση, η εξήγηση, η ερμηνεία. Όχι η εξύμνηση, ούτε η καταγγελία.»

Ξεκινά την αφήγησή του, χωρίς να κρύψει την «παρέκλλισή» του στο ποιοτικό της Βενιζελικής πλευράς, από την πρώτη αμιγώς στρατιωτική συνωμοσία στο Γουδή, το 1909.

Παρακολουθεί στενά, εκείνη την περίοδο των πρώτων χρόνων του 20 αιώνα που μοιραία, άλλαξε τόσα στην Ελλάδα και εξίσου μοιραία προκαθορίζουν τις μελλοντικές εξελίξεις.

Παραθέτει το θετικό έργο της Β' Αναθεωρητικής βουλής και τονίζει την σημαντικότητα των αλλαγών που επέφερε, την προετοιμασία για τους επερχόμενους Βαλκανικούς Πολέμους, όπως και τα τόσο σημαντικά οφέλη που προέκυψαν για την Ελλάδα.

Σιγά, σιγά, αρχίζει να μας αποκαλύπτει το πλέγμα του δημιουργούμενου διχασμού. Αναφέρεται στα ημερολόγια του Μεταξά (σ.39) που:

«αποδεικνύουν τη στενή και διαρκή επαφή Σοφίας, Στρέιτ. Μεταξά, Δούσμανη όχι μόνον μεταξύ τους, αλλά και με τους επισήμους εκπροσώπους της Γερμανίας στην Αθήνα»

«ακόμα και με τον διαβόητο βαρόνο Σενκ (Schenk) τυπικά εκπρόσωπο της εταιρείας Κρουπ, αλλά στην ουσία υπεύθυνο της δραστήριας γερμανικής προπαγάνδας που εξαγόραζε εφημερίδες και δημοσιογράφους»

Χαρακτηρίζει τον Μεταξά «παθολογικά ανασφαλή και καχύποπτο» (σ.46), περιγράφει τον Γούναρη ως «αδίστακτο» με «ασυγκράτητη εμπάθεια», που «δεν είχε κανένα ενδοιασμό να ασκήσει ωμή βία, κρατική και παρακρατική, εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων» (σ.53)

Με υπότιτλο «Ιστορίες & Ειδήσεις 1947-1967» ο Διονύσης Χαριτόπουλος, μας κάνει μια γνωριμία του Πειραιά, τότε που τα πράγματα ήταν ζόρικα, αιχμηρά και επικίνδυνα.

Είναι η τρίτη δουλειά του Δ. Χ. που διαβάζω, μετά το «525» και τον «Άρη» του.

Σε κάποιο βαθμό αυτοβιογραφική, ή έστω βγαλμένη μέσα από προσωπικές εμπειρίες, η έκδοση αυτή έρχεται να προσφέρει πηγαίες δόσεις πληροφοριών για τις συνθήκες της ζωής, της βιοπάλης στο λιμάνι του Πειραιά αυτή την συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

Εμφανίζεται ένας ξεχασμένος κόσμος. Δεν είναι η πρώτη φορά που φιλοξενείται τούτος ο κόσμος στις σελίδες αυτού του site. Σχεδόν τρία χρόνια νωρίτερα είχε ξανασυμβεί, μέσα από τη «Χαμοζωή» του  Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου

Ο εκπαιδευτικός, κατέθεσε τις εντυπώσεις του αμέσως μετά την Γερμανική Κατοχή, για τον Πειραιά του 1913. Ο Χαριτόπουλος μας ξεκινά από τον Εμφύλιο και μας φτάνει μέχρι την χρονιά που εκδηλώθηκε το πραξικόπημα. Μια εποχή σαφώς πιο οικεία, για όσους γεννήθηκαν μέσα στη δεκαετία του '50 ή λίγο νωρίτερα.

Το κοινό τους στοιχείο πάντως, είναι η φτώχεια. Κι ότι παράγεται από αυτή. Απόγνωση ή ελπίδα. Κουράγιο ή ήττα, μα και πως όλα αυτά χωρούν σε μια μίζερη πραγματικότητα.

Oι «Πειραιώτες» είναι μια σύνθεση από ειδήσεις εποχής, αλιευμένες από τα φύλλα των εφημερίδων ή το αστυνομικό δελτίο και μια σειρά από αφηγήσεις όπου ο Δ.Χ. σκύβει με επιμέλεια. Αληθινές ή φανταστικές, ακριβείς, ή στο περίπου, μικρή σημασία έχει.

Μέλος και τμήμα της περίφημης γενιάς του '30, ο Άγγελος Τερζάκης, ξετυλίγει με χάρη και άνεση το ταλέντο του στην Μενεξεδένια πολιτεία. 

Την χάρηκα, σε μια έκδοση του '80 και όταν έκανα την αριθμητική, κατάλαβα ότι από τότε που τυπώθηκε αυτή η έκδοση, έως το σήμερα, το χρονικό διάστημα ήταν περίπου το ίδιο από τότε που η Μενεξεδένια πολιτεία πρωτοεκδόθηκε μέχρι το '80.

Το '80, που η Ελλάδα ζούσε στον ενθουσιαστικό πυρετό της υπογραφής ένταξης στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ήταν τέλη Μαίου του '79, να θυμίσω, όταν υπογράφηκε η συμφωνία ένταξης, στο Ζάππειο μετά πάσης επισημότητας.

Δυο μήνες και λίγες μέρες αργότερα, στις 3 Αυγούστου, του '79, ο Άγγελος Τερζάκης, στα '72 του ξεψύχησε. Η γενιά του, η βασανισμένη από Κατοχή, Εμφύλιο γενιά του, αποχωρούσε και παρέδιδε στις επόμενες.

Έχοντας καταβάλει βαρύ το τίμημα της ύπαρξης της, σε ένα κυκεώνα ανατροπών, βίας, και απωλειών έφευγε σε μια εποχή αισιοδοξίας, έτσι σαν η Ιστορία να ήθελε να την εμφανίσει ως πολύ αδικημένη. Έφευγε όμως, αφήνοντας πίσω εξαιρετικά δείγματα πολιτισμού, πολλά από αυτά απότοκα ακριβώς των ακραίων εμπειριών που βίωσε.

Χρειάστηκαν για αυτό άνθρωποι ταλαντούχοι, λεπταίσθητοι και ανθεκτικοί μαζί. Λεπταίσθητοι για να τα νιώσουνκαι ανθεκτικοί στην έκθεση και στην κριτική της εποχής τους.

Ο Παναγιώτης Κανελλάκης διακρίθηκε για διάφορα πράγματα τη ζωή του.

Σπούδασε νομικά, φέρει τον τίτλο του δόκτωρα, άσκησε  την δικηγορία, το καθεστώς των συνταγματαρχών ιδιαιτέρως τον «περιποιήθηκε»  στην Γενική Ασφάλεια και στα κρατητήρια της Ε.Σ.Α.

Yπήρξε επιπλοποιός, στα νιάτα του μετείχε επιτυχώς στους αγώνες αυτοκινήτου, ήταν πρόεδρος της Ελληνοευρωπαϊκής Κίνησης Νέων, πρόεδρος του Ελληνικού τμήματος της Greenpeace  και σίγουρα ξεχνώ κάτι. Περισσότερα όμως για αυτόν εδώ: Λίγα λόγια για τον Παναγιώτη

Ανάμεσα στα τόσα όμως, έγραφε κιόλας. Το 1996 εξέδωσε την πρώτη του δουλειά, μια αυτογραφικού περιεχομένου έκδοση (Ομβρός) με τίτλο Μαρτυρία και 18 χρόνια αργότερα, το 2004, επανέρχεται με: Το κεφάλι του Τούρκου.

Στο οπισθόφυλλο γίνεται γίνεται λόγος για «δώδεκα πυκνογραμμένα διηγήματα  (μυθογραφήματα) ανόμοια μεταξύ τους εντελώς κι απρόβλεπτα, αινιγματικά, περιπαιχτικά και περιπετειώδη, με συχνές ανατροπές και χωρίς ίχνος μελοδραματισμού.»

Κι έτσι ακριβώς είναι. Ο συγγραφέας πλανάται περί την Ελλάδα σε τοπωνύμια γνωστά ή άγνωστα, ταξιδεύει στο χρόνο και στήνει τις ιστορίες του ακροπατώντας ανάμεσα στην πραγματικότητα και το φανταστικό. Μεταξύ του υπαρκτού και του απίθανου.

Η αφήγηση του έρχεται κοντά στο μέτρο ενός Λατινοαμερικάνικου ρυθμού, θυμίζει  την κινηματογραφική γραφή του Tommy Lee Jones στο «Οι τρεις ταφές του Μελκιάδες Εστράδα».  Καθόλου δεν εννοώ ότι ο Παναγιώτης αντέγραψε το στυλ, καθώς η έκδοση του προηγήθηκε χρονικά της ταινίας.

Με υπότιτλο Η Ευρώπη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο Βρετανός ιστορικός συγγραφέας, καταπιάνεται με αυτό ακριβώς το αντικείμενο. Κι΄αν κάποιοι γνωρίζουν ή νομίζουν ότι γνωρίζουν τα στοιχειώδη για το 2ο Π.Π., τα πρώτα μεταπολεμικά χρονιά για τους περισσότερους παραμένουν στη σκιά. 

Είναι μια εξαιρετικά εμπεριστατωμένη εργασία, με πλήθος από εικόνες, χάρτες, ομολογίες και πάρα πολύ έρευνα από το δημιουργό της.
Χωρίζεται σε τέσσερα μέρη, Την κληρονομιά του Πολέμου, την Εκδίκηση, την Εθνοκάθαρση, τον Εμφύλιο Πόλεμο και το κάθε μέρος φιλοξενεί αρκετά κεφάλαια στο σύνολο της έκδοσης 28.

Ο Συγγραφέας ευθύς εξ’ αρχής (σ.21), κάνει μια σημαντική τοποθέτηση. «… η ιστορία της Ευρώπης στην αμέσως μετά τον πόλεμο περίοδο δεν αφορά τόσο την ανοικοδόμηση και την αποκατάσταση: είναι καταρχάς μια ιστορία διολίσθησης στην αναρχία.»

Συνεχίζοντας δε, στην επόμενη σελίδα καταθέτει ως στόχο της έκδοσης: «Από μια άποψη θα επιχειρήσει το ακατόρθωτο – να περιγράψει το χάος»

Μας δίνει μερικά σχετικά γνωστά στους πολλούς στοιχεία που έχουν να κάνουν με άλλα μικρότερης έκτασης ολοκαυτώματα, τους λιμούς, τους εκτοπισμούς, την μαύρη αγορά, τις λεηλασίες και την ηθική καταστροφή που προέκυψε που εύστοχα το περιγράφει ως «το ρήμαγμα της ανθρώπινης ψυχής».

(του και Β' αποκαλούμενου, ή τέως, ή Γλύξμπουργκ, ή Constantine de Crecia)

Από τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη (που από το τέλος του Δεκέμβρη του 2009 και τον θάνατο του Χρήστου δεν έχει τίποτα από Λαμπράκη και θα έπρεπε να ονομαζόταν Δ.Ο.Ψ.) κυκλοφόρησε προσφάτως, μια σειρά από τρεις εκδόσεις, κάτι σαν ιστορική καταγραφή, ή σαν εκπλήρωση ευθύνης του πρώην ανώτατου πολιτειακού άρχοντα του Ελληνικού κράτους.

Φροντισμένες, σε καλό χαρτί  με την συγγραφική αρωγή του Γεωργίου Π. Μαλούχου, με πλούσιο και σπάνιο φωτογραφικό υλικό, με μεγάλα στοιχεία, ώστε να μπορούν να διαβάσουν και οι υπερήλικες, μα και για να δώσουν τον απαιτούμενο όγκο, ώστε να βγουν οι τρεις τόμοι και να τραβήξει η προσφορά του «Βήματος», εβδομάδες τρεις.

Ξεκινά με το «Βλέμμα στους προγόνους», όπως τιτλοφορείται το πρώτο κεφάλαιο, του πρώτου τόμου, όπου κάνει τη γέφυρα με το παρελθόν, περιγράφει τις συνθήκες της εποχής.

Mας λέει, πως όταν ο Κάιζερ πίεσε τον παππού του, στον πρώτο Μεγάλο πόλεμο,  να πάρει το μέρος των Κεντρικών Δυνάμεων, διότι διαφορετικά θα του αφαιρούσε τη ράβδο του Στρατάρχη, ο Κωνσταντίνος του απάντησε εις άπταιστον αγγλικήν: «You can stuff it up your ass» όπερ μεθερμηνευόμενον «βάλτη στον κώλο σου».

Προσεκτικός, αναλυτικός, νηφάλιος και με θέσεις, ο συγγραφέας έχει το χάρισμα να κρατά το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Αναφέρεται σε ένα πολύ ενδιαφέρον, ταυτόχρονα δημοφιλές τμήμα της ιστορίας και ακόμα αρκετά ανεξερεύνητο.

Με κεντρικό πρόσωπο τον πρώην γ.γ. του Κ.Κ.Ε. Νίκο Ζαχαριάδη, ξεδιπλώνει το κουβάρι της Ιστορίας από το περίφημο «ανοιχτό γράμμα» και φτάνει ως την αυτοκτονία του. Ο άξονας της αφήγησης του έχει να κάνει με την τροχιά του Κ.Κ.Ε. και με τις χιλιάδες των  πιστών αγωνιστών του, που βρέθηκαν εκτός Ελλάδας μετά την ήττα στον Εμφύλιο.

Το μαρτυρά και ο μακρύς υπότιτλος: Ο Ν. Ζαχαριάδης, η Σοβιετική Ένωση και οι κομμουνιστές της Τασκένδης.

Παρακολουθεί από κοντά όλες τις εσωκομματικές συγκρούσεις, τις αντιπαραθέσεις και το πως ξοδεύτηκαν, για την ακρίβεια πως περιθωριοποιήθηκαν ακόμα και εκκαθαρίστηκαν  πλήθος άδολων πιστών στην σοσιαλιστική ιδέα, στο βωμό του Μαρξισμού – Λενινισμού και στο κομματικό σωστό.

Το Μπούλκες και πολύ περισσότερο η Τασκένδη είναι οι χώροι που ερευνά ο συγγραφέας. Κι αν ο Μιχάλης Πεταχτσίδης και οι συν αυτώ μαρκάρουν με πολύ βία και ωμότητα τα σχεδόν πέντε χρόνια και τις 6.000 ψυχές που βίωσαν την περιπέτεια του πειράματος στην πρώην γερμανόφωνη Μαγκλίτς, έρχεται η Τασκένδη, πάντα η Τασκένδη όπως υπογραμμίζεται, ώστε να μας δώσει το μέτρο της σύγκρουσης, της εσωκομματικής πάλης.

Ο Mitch Albom, είναι Αμερικανός συγγραφέας, δημοσιογράφος, ραδιοφωνικός παραγωγός, τηλεοπτικός αστέρας και μουσικός. Τα βιβλία του έχουν πουλήσει περισσότερα από 35 εκατομμύρια αντίτυπα και αυτό, είναι ένα δείγμα επιτυχίας.

Στην αντιπέρα όχθη του Ατλαντικού, και ειδικά στη δυτική ακτή, είναι ιδιαιτέρως αναγνωρίσιμος, μα στην ταπεινότητα μου ήταν παντελώς άγνωστος. Η ευγενική χειρονομία του Γιατρού, ο οποίος μου ενεχείρισε  ένα βιβλίο του, μου τον «σύστησε».

To story έχει ως εξής. Αγαπημένος καθηγητής του Albom στο κολέγιο, είναι ο Morrie Schwartz. Άνθρωπος δραστήριος, ζωντανός, ανοιχτόκαρδος. Τα αισθήματα είναι αμοιβαία. Στην τελετή αποφοίτησης ξετυλίγεται ανάμεσα στον μαθητή και τον δάσκαλο μια συγκινητική στιγμή. Ανταλλάσσουν υποσχέσεις για να διατηρήσουν την επαφή.

Όπως πολλά πράγματα έτσι κι΄ αυτή η υπόσχεση αναιρείται από την πραγματικότητα. Το αποκαλύπτει ο ίδιος συγγραφέας με μεγάλη δόση φιλαλήθειας.

Ομολογεί ότι τα χρόνια τον σκλήρυναν, γράφει για τις πρώτες προσπάθειες του να ασχοληθεί με την μουσική που δεν τελεσφόρησαν, την πρώτη απώλεια της ζωής του, ένας αγαπημένος θείος του που πέθανε, μα και το δρόμο προς την επιτυχία, που σημαδεύτηκε από φρενήρεις ρυθμούς και πολύ δουλειά. Πολύ αμερικάνικο.