Έκτοτε πέρα από τις πολλές δεκαετίες που μεσολάβησαν, ήρθαν και άλλες εκδόσεις, πολλά ντοκυμαντέρ, δεκάδες ταινίες που πρόσφεραν πληροφορίες και γνώσεις σε αυτή την πλέον αιματηρή, καταστροφική περίοδο της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Σε όλα τούτα ας προστεθεί εσχάτως και το πόνημα του Frank McDonough «τα χρόνια του Χίτλερ», που δυο χρόνια μετά την αγγλόφωνη έκδοση, μοιράζεται δωρεάν με την Κυριακάτικη έκδοση της εφημερίδας «Η Καθημερινή». Καλύπτει την χρονική περίοδο από το 2018 και την εμφάνιση του Αδόλφου Χίτλερ στη δημόσια σφαίρα, έως το 1945 και το φυσικό του τέλος.

Μέχρι στιγμής έχουν κυκλοφορήσει 6 τόμοι και η σειρά θα ολοκληρωθεί τον Γενάρη. Αυτό που κάνει το έργο να ξεχωρίζει είναι κατ’ αρχάς η ρέουσα αφήγηση που έλκει τον αναγνώστη, εύσημα εδώ δικαιούται προφανώς και η μεταφράστρια, ακολούθως όμως και η παροχή διασταυρωμένων πληροφοριών με εκατοντάδες παραπομπές σε κάθε τόμο.

Όσο πιο σύγχρονες είναι οι εκδόσεις τόσο πιο πολύ αξιοποιούν το πλεονέκτημα να πλουτίζουν από πληροφορίες οι οποίες αναδύονται μέσα από ιστορική έρευνα και από κρατικά αρχεία που αποχαρακτηρίζονται και τίθενται στη διάθεση των ερευνητών.

Στο ένθετο «Τέχνες & γράμματα» της Κυριακάτικης (9 Αυγούστου) εφημερίδας «Η καθημερινή», εντόπισα μια παρουσίαση - κριτική τούτης της έκδοσης. Την είχε υπογράψει ο Ν. Κ. Αλιβιζάτος. Τρίστηλο, κατέλαβε μισή σελίδα. Ανάμεσα στα πολλά και ενδιαφέροντα εντόπισα το πιο ζουμερό, ίσως, τμήμα της: «Το βιβλίο, πάντως, δεν είναι απλώς μια σάγκα για μια ακόμα χαμένη ευκαιρία της Αριστεράς. Ξεχειλίζει από πρωτότυπες ιδέες και τολμηρές σκέψεις, με αφορμή γεγονότα από όλον τον κόσμο, σε μια εποχή που οι δεξαμενές των ιδεών έχουν στερέψει. Και τούτο χωρίς ο συγγραφέας να απογειώνεται από την «πεζή» πραγματικότητα, επειδή αυτή δεν μας βολεύει».

Την επόμενη μέρα, το βιβλίο βρισκόταν στο κομοδίνο και το ίδιο απόγευμα ξεκίνησε η ανάγνωση των 565 πυκνογραμμένων σελίδων του. Το περιεχόμενο αποτελείται από 98  αφηγήσεις γεγονότων κατανεμημένες σε 20 ενότητες και 4 μέρη. Αποτελούν θέματα που έχουν κεντρίσει την προσοχή του συγγραφέα, ο οποίος στις περισσότερες από αυτές δεν είναι ένας απόμακρος παρατηρητής, κάποιος άμοιρος καταγραφέας αλλά μετέχων και επηρεάζων την εξέλιξη των πραγμάτων, με σύνεση και πίστη. Τα κομμάτια αυτά, όπου μας προσφέρει με άνεση ένα πελώριο πλούτο ουσιαστικών πληροφοριών, έχουν αναρτηθεί ή δημοσιευτεί σε πληθώρα εντύπων ή ιστότοπων τα τελευταία δέκα χρόνια, εξ ού και ο τίτλος.

Πολύ ενδιαφέρουσα πολυσυλλεκτική έκδοση, μας μεταφέρει στους χώρους όπου ασκήθηκε ή ασκείται ακόμα κάθε μορφή εξουσίας. Η αναφορά δεν γίνεται μόνον για τα κατ’ εξοχήν κυβερνητικά κτίρια όπου φιλοξενούνται οι δομές της νομοθετικής ή εκτελεστικής εξουσίας του τόπου, όπως το Κοινοβούλιο, το Μαξίμου, το Προεδρικό Μέγαρο τα οποία ασφαλώς περιλαμβάνονται στη λίστα, αλλά και σε ένα σύνολο από 20 άλλα τοπόσημα, που δικαιωματικά παίρνουν τη θέση τους ως χώροι όπου ασκήθηκε με τον ένα ή άλλο τρόπο εξουσία.

Καλογραμμένα, πονεμένα κείμενα από 23 διαφορετικούς δημοσιογράφους, με χάρη, με πληροφορίες, συχνά με νοσταλγία τόσο για τα περασμένα χρόνια, όσο και για τους χώρους που δεν υπάρχουν πια, είναι αδύνατον να μην συγκινήσουν τον αναγνώστη ειδικά όσους έχουν αρκετές δεκαετίες παρουσίας και έχουν ζήσει τις ανάλογες εποχές. Διακριτικά διακριτές οι ιδεολογικές τους τοποθετήσεις αλλά τόσο πολιτισμένα εκφρασμένες που δείχνουν τον δρόμο για εύφορο διάλογο και συνεννόηση, καθώς ταιριάζουν μεταξύ τους σαν ένα καλοδουλεμένο μωσαϊκό. Προϋπόθεση για κάτι τέτοιο, ήταν η βαθιά γνώση ενός εκάστου εξ αυτών πάνω στο αντικείμενό του.

Να γίνει αναφορά επίσης και στην επιλογή των τόπων, που πέρα από την δικαιολογημένη υπόστασή τους ως τόποι εξουσίας, διακρίνονται για την πρωτοτυπία τους και την άρτια αιτιολόγησή τους από πλευράς των συντακτών, για όσους αναγνώστες με το πρώτο άκουσμα ίσως το αμφισβητήσουν.

Με βεβαιότητα δεν μπορεί κάποιος να το χαρακτηρίσει συναρπαστικό. Δεν είναι το είδος της έκδοσης που περιμένεις πως και πώς να απαλλαγείς από τις ευθύνες και τη σκόνη της καθημερινότητας για να χαθείς στις λέξεις του. Είναι μια μελέτη νομικού και ιστορικού επιπέδου για το πώς ένα κράτος, εν προκειμένω η Ελλάδα, μπορεί να αποκτήσει, εφαρμόσει και όποτε απαιτείται να αναθεωρεί το πλέον δομικό στοιχείο μιας δίκαιης, ευνομούμενης πολιτείας. Το Σύνταγμα.

Ο κατεξοχήν καθ’ ύλην αρμόδιος, καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Ν. Κ. Αλιβιζάτος, μας ξεναγεί στην πορεία αυτού του τόπου να συγκροτηθεί συνταγματικά ξεχωρίζοντας τέσσερις προσωπικότητες τις οποίες χαρακτηρίζει ως αρχιτέκτονες του πολιτεύματος. Είναι οι Αλ. Μαυροκορδάτος, Χ. Τρικούπης, Ελ. Βενιζέλος. Κ. Καραμανλής. Και αυτό γιατί με διαφορετικές καταβολές ο καθένας τους μπόρεσε να υπερβεί απίστευτες δυσκολίες και να αφήσει το στίγμα του στο πολίτευμα και τη λειτουργία του. Διότι επίσης είχαν την ευφυΐα να τοποθετούν την Ελλάδα στον διεθνή της περίγυρο και να βλέπουν πιο μακριά από την εποχή τους.

Ανάμεσα από το πλούτο και το πλήθος των αναφορών και των γεγονότων που σημάδεψαν το πολίτευμα έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ο τρόπος που οι πολιτικές συνθήκες όριζαν τις ενδεχόμενες αναθεωρήσεις του Συντάγματος. Ο συγγραφέας αντλεί από το προσωπικό αρχείο του Κ. Τσάτσου κείμενα, κατά πάσα πιθανότητα από το Φθινόπωρο του 1962, στα οποία ο μετέπειτα Π.τ.Δ., εξέθετε τους σκοπούς της προτεινόμενης αναθεώρησης. Στο συγκεκριμένο εδάφιο ήταν και η μη υποβληθείσα τελική πρόταση για την κατάργηση όχι μόνο των ορκωτών αλλά και των μικτών ορκωτών δικαστηρίων. Διαβάζουμε:

Με υπότιτλο «Μια πολιτική ανατομή της κρίσης 2009 – 2019», ιδού μια ακόμα έκδοση που έρχεται να συμβάλλει τα μάλα στην κατανόηση της υπερδεκαετούς και τόσο ταραχώδους εκείνης χρονικής περιόδου. Τα γεγονότα καταγράφονται με πληθώρα στοιχείων, που δομούν ένα ισχυρό σύνολο και τοποθετούνται σε χρονολογική σειρά ώστε να γίνει κατανοητό τι προηγήθηκε, τι έπεται και κυρίως την επίδραση του παρελθόντος στα μελλούμενα.

Γρήγορα επικεντρώνεται στο ερώτημα γιατί η κρίση στον τόπο μας είχε υπερτριπλάσια χρονική διάρκεια από τις άλλες πληγείσες χώρες και μια από τις απαντήσεις, με την οποία δεν έχει διαφωνήσει κανείς από όσους έχουν ασχοληθεί σοβαρά, επιστημονικά με το θέμα είναι ότι, διότι δεν υπήρξε ποτέ σύμπνοια με το σύνολο των εκπροσωπουμένων κομμάτων στο ελληνικό κοινοβούλιο.

Τούτο αποδεικνύει το βαθύ και ως φαίνεται ακόμα αγιάτρευτο ρήγμα από τα ταραχώδη γεγονότα του 20ού αιώνα, αλλά και την έλλειψη κάθε φροντίδας από τα ίδια τα κόμματα να εργαστούν πάνω σε μια πολιτική συναίνεσης, λειτουργώντας μικροκομματικά και επί της ουσίας αντεθνικά και αντιλαϊκά.

Επίσης κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα, εύστοχη παρατήρηση που αποτελεί ένα κρίσιμο βοήθημα για την ανάσχεση των φτηνών πολιτικών που βαθαίνουν το ρήγμα και φουντώνουν την αντιπαλότητα.

Η τελευταία πρόταση στο οπισθόφυλλο μας προσφέρει την ουσία της έκδοσης:  «Το βιβλίο απευθύνεται σε κάθε πολίτη που θέλει να γνωρίσει, αν είναι νέος, τη δραματική αυτή περίοδο ή, αν έχει την ηλικία, να εμβαθύνει όσα έζησε και να τα βάλει στη μεγάλη εικόνα της εποχής». Με υπέρτιτλο «Κρίση, Πολιτικοί Σεισμοί» και «υπότιτλο Ελλάδα 2007 – 2019, Ακροβασίες Διέξοδος», κάνει ευθύς εξ αρχής σαφές το περιεχόμενό του.

Έτσι ακριβώς είναι. Για να περιγραφεί με ένα ταπεινό ρήμα: Ξεστραβώνει. Και αυτό διότι ο συγγραφέας προσεγγίζει το σύνθετο, ακανθώδες θέμα με νηφαλιότητα, λογική, επιχειρήματα, πλούσιο λόγο και υπευθυνότητα. Είναι τα απαραίτητα συστατικά για φτάσει κανείς σε ώριμα, στέρεα και κυρίως έντιμα συμπεράσματα.

Όλα τα παραπάνω δομούνται με έναν πακτωλό από πληροφορίες, ημερομηνίες, ονοματεπώνυμα, γεγονότα, δραστηριότητες που κατανέμονται σε δέκα κεφάλαια τα οποία καλύπτουν λεπτομερώς και με σαφήνεια όλες τις εξελίξεις από το 2007 έως το 2019. Τα 13 αυτά χρόνια που συντάραξαν τη χώρα.

Βαθιά και εξ απαλών ονύχων ο Α.Π. ως επαγγελματίας στα γράμματα και στη γλώσσα με πλουσιότατο βιογραφικό σε ότι αφορά την εμπλοκή του στο χώρο ως επιμελητής, διορθωτής, μεταφραστής, διευθυντής συνιδιοκτήτης εκδοτικής εταιρείας, δάσκαλος μεταφράσεων, συνεργάτης εφημερίδων.

Ακροβατεί επιτυχημένα ανάμεσα στην λεπτή, ορθή, ακριβή χρήση του λόγου και την προσπάθεια να παραμείνει επίκαιρος με όλη τη ταλαιπωρία που υφίσταται η γλώσσα στην πορεία του χρόνου.

Συχνά αυτοαναφορικός, προσεκτικά οξύς, φλεγματικά ειρωνικός, αλλά ενίοτε σαν να επιχειρεί πλήξει την όποια χρησιμότητα της έκδοσης. Κάποια κομμάτια, αν είχαν μιλιά, θα μπορούσαν να εκφράσουν ένα είδος διαμαρτυρίας, πως ο δημιουργός τους τα χρησιμοποιεί προσχηματικά προκειμένου να εκφράσει αλλότριες απόψεις.

Αν το περιεχόμενο της έκδοσης παρουσιαζόταν ως καλογραμμένο σενάριο και όμορφα σκηνοθετημένη ταινία, ίσως να μην γινόταν ευμενώς αποδεκτή καθότι η θεματολογία της θα χαρακτηριζόταν ως υπερβολικά παραμυθένια. Και όμως οτιδήποτε εξιστορείται στις 253 σελίδες του βιβλίου είναι μια ακριβής περιγραφή αληθινών γεγονότων που ούτε ο πιο ευφάνταστος σεναριογράφος θα μπορούσε να υφάνει. Είναι η ιστορία μεγαλόπρεπων αγαλμάτων που φιλοτεχνήθηκαν στην ιλιγγιώδη άνοδο του χιτλερικού καθεστώτος.

Την εποχή που ο ναζισμός έμοιαζε ανίκητος, τότε που ο φανατισμός και η μισαλλόδοξη μεγαλοπρέπεια, έβαλαν την υφήλιο στην μεγαλύτερη περιπέτεια του εικοστού αιώνα, διακεκριμένοι καλλιτέχνες, πιστοί ή υποτεταγμένοι στις ιδεολογίες περί της ανωτερότητας της Αρίας φυλής φιλοτέχνησαν έργα που παρέπεμπαν στην ισχυροποίηση της και ταυτόχρονα ικανοποιούσαν τον μεγαλοϊδεατισμό καλλιτεχνικό και όχι μόνο του Χίτλερ.

Ο λόγος για τους γλύπτες Josef Thorak, Arno Breker, που εκτέλεσαν τις επιθυμίες του καθεστώτος. Δεν είναι τυχαίο που στο τέλος του Ιουνίου του 1940, όταν ο Χίτλερ επισκέφτηκε το Παρίσι το οποίο οι γερμανικές δυνάμεις είχαν καταλάβει ποζάρισε μπροστά στο πύργο του Άιφελ, ανάμεσα στον αγαπημένο του αρχιτέκτονα Albert Speer και τον Breker. Ο δε Thorak γνωστός για τα μεγαλοπρεπή μνημεία του, είχε από νωρίς την εύνοια του καθεστώτος συγκεντρώνοντας κολακευτικά σχόλια από τα κορυφαία στελέχη του ναζισμού όπως ο συνονόματός του, J. Goebbels.

Με υπότιτλο: Τα λάθη της Ιατρικής και πως επηρεάζουν, ο MD Marty Makary επιχειρεί τολμηρές, βαθιές αλλά ταυτόχρονα πολύ προσεκτικές και κυρίως τεκμηριωμένες τομές στις απόψεις, στις αντιλήψεις και κυρίως στις πρακτικές της σύγχρονης Ιατρικής.

Με μια ντουζίνα ενότητες, καλογραμμένες, κατανοητές και σε όσους δεν έχουν εντρυφήσει στους ατελείωτους δαιδάλους της Ιατρικής, αποκαλύπτει δομικά λάθη που έχουν συμβεί οδηγώντας σε καταφανώς λανθασμένες ενέργειες σε βάθος γενεών του ιατρικού προσωπικού, επιβαρύνοντας με δισεκατομμύρια τους φορολογούμενους, δημιουργώντας ταυτόχρονα στρατιές ασθενών.

Πέρα από αυτά τα δυσάρεστα αποκαλύπτει το άκαμπτο σύστημα, τον ασήκωτο μηχανισμό που τόσο πολύ βολεύεται με το αρνείται και να περιφρονεί οτιδήποτε έρχεται με φρέσκες, πρωτοπόρες τεκμηριωμένες ιδέες.

Είναι απίθανο το τι αποκαλύπτει και αδύνατο να μην εκνευριστεί ο αναγνώστης με αυτά που γεμίζουν τις 240 σελίδες του πονήματος. Γίνονται δε έτι περαιτέρω απειλητικά διότι ο συγγραφέας είναι καθηγητής στην Ιατρική σχολή του Τζονς Χόπκινς και μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Ιατρικής των Η.Π.Α. Χειρουργός στην ειδικότητα έχει συγγράψει δυο βιβλία, έχει δημοσιεύσει περισσότερα από 300 επιστημονικά άρθρα. Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες έρευνες, έχει παλέψει ώστε οι ευάλωτοι πληθυσμοί να αποκτήσουν αξιόπιστη και προσιτή περίθαλψη, ενώ του έχουν απονεμηθεί πολυάριθμα βραβεία διδασκαλίας.