Πως αισθανόταν, τι  να φοβόταν άραγε ένας ενημερωμένος πολίτης τέτοια εποχή πριν 88 χρόνια;  Καλοκαιράκι του 1937.  Ο κόσμος βίωνε τα προμηνύματα του Β΄Π.Π., καθώς στην άπω Ανατολή οι Ιάπωνες είχαν ήδη εισβάλει στην Μαντζουρία, ενώ υπό την επωνυμία «Operation Rügen» (Επιχείρηση Επίπληξη), η Λεγεώνα Κόνδωρ στα τέλη του Απριλίου αποτελούμενη από Γερμανικά και Ιταλικά πληρώματα είχε σπείρει τον θάνατο και την καταστροφή από αέρος, πάνω σε άμαχους στην χώρα των Βάσκων, στη Γκερνίκα. Την οδύνη αποτύπωσε ο Picasso στον πιο γνωστό, ομώνυμο, πίνακά του.

Η Γερμανική Κατοχή στη Γαλλία, βρήκε τον Picasso στο Παρίσι και υπάρχει αυτή η ευρέως διαδεδομένη ιστορία, πως ένας Γερμανός αξιωματικός είδε μια φωτογραφία της Γκερνίκα στο διαμέρισμα που κατοικούσε ο Ισπανός καλλιτέχνης και τον ρώτησε: «Εσείς το κάνατε αυτό;» για να λάβει την απάντηση από τον καλλιτέχνη: «όχι, εσείς».

Μπορεί η Ιβηρική να μην υπέφερε από τον Β΄Π.Π., αλλά ο τερατώδης Ισπανικός Εμφύλιος και οι πολύχρονες δικτατορίες που προέκυψαν, δεν ήταν αυτό που επιθυμούσε ο πληθυσμός, έτσι για να τεθεί πολύ ήπια. Σε επίπεδο ενός αόριστου ιστορικού δικαίου, μπορεί να ακουστεί και σαν το ελάχιστο τίμημα των δεινών της αποικιοκρατίας αν και δεν κατεβλήθη από τις ηγεσίες αλλά βάρυνε και πάλι το πόπολο. Παρεμπιπτόντως η Γκερνίκα παρέμεινε στις Η.Π.Α. κατ΄εντολήν του δημιουργού της και επανήλθε στην Ισπανία μετά τον εκδημοκρατισμό της χώρας, γεγονός που δεν πρόλαβε εν ζωή ο Picasso.

Για να γυρίσουμε στο καλοκαίρι του ’37, η ηττημένη Γερμανία κυλούσε γοργά στον κατήφορό της, με τις τρομακτικές εορτές της Νυρεμβέργης, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που μετά από τέσσερα χρόνια θα αναβαθμίζονταν σε στρατόπεδα εξόντωσης. Ήδη υπήρχαν, το Dachau, από το 1933, το Sachsenhausen (1936) και το Buchenwald (1937). Buchenwald, το δάσος με τις οξιές. Ειδυλλιακό. Ο Αδόλφος και οι συν αυτώ, όρα ο μορφινομανής υπέρβαρος Η. Göring, o χωλός δημαγωγός J. Goebbels, ο μύωψ ορνιθοτρόφος Η. Himmler, όχι ακριβώς οι έμβιες αποδείξεις της υπεροχής της Άριας φυλής, έσπρωχναν την υφήλιο στις πλέον καταστροφικές σελίδες της Ιστορίας της.

Αυτά τότε. Σήμερα, μετά από 88 καλοκαίρια πορείας του ανθρώπινου πολιτισμού, τι; Και για να επαναληφθεί ετεροχρονισμένο το ερώτημα της εισαγωγής: Πως αισθάνεται, τι φοβάται άραγε ένας ενημερωμένος πολίτης σήμερα;  Καλοκαιράκι του 2025, αρκετά βεβαρημένο μάλιστα το ερώτημα καθώς εννέα κράτη κατέχουν πλέον και πυρηνικό οπλοστάσιο (Η.Π.Α., Κίνα, Ρωσία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Βόρεια Κορέα).

Τι να νιώθει ειδικά από χθες, όταν και εκδηλώθηκε η επιχείρηση «Ανατέλλων Λέων», με το Ισραήλ να κάνει το επιθετικό βήμα προς το Ιράν, με απρόβλεπτες εξελίξεις. Και αυτό καθώς μαίνεται η σύρραξη μεταξύ Ρωσίας Ουκρανίας, ενώ στην Παλαιστίνη συσσωρεύεται η απάνθρωπη δολοφονική παράνοια, για να μην ξεχνάμε ότι συμβαίνει σε Μεξικό, Αϊτή, Μάλι, Νιγηρία, Μπουργκίνα Φάσο, Σομαλία, Σουδάν, Κονγκό, Μιανμάρ, Λίβανο, Συρία, Η.Π.Α. όπου, δημιουργείται κάτω από μια επικίνδυνα απρόβλεπτη ηγεσία το περιβάλλον ενός έστω τοπικού, περιορισμένου Εμφύλιου, αλλά και όπου αλλού η ανεξέλεγκτη, ένοπλη βία αφαιρεί ανεμπόδιστα, ατιμώρητα ζωές.