Η ΛΑΡΚΟ στην Ελλάδα των Μνημονίων – Κυριακή 6 Οκτωβρίου 2013 Print

Λίγα λόγια για ότι είδα, άκουσα και ένιωσα σε ένα διήμερο επίσκεψης, στην μητέρα της Ευρωπαϊκής εξώρυξης, παραγωγής και επεξεργασίας του σιδηρονικελίου.

 

Η βιομηχανία δεν έχει ανάγκη ευχών (Benjamin Franklin)


Το σκοτάδι είχε πέσει. Άπνοια και ζέστη. Στο φόντο, μετά τη μικρή θαλασσινή λουρίδα, που σβήνει στο μοιχό του κλειστού κόλπου, δίπλα από τα αρχαία τείχη της Λάρυμνας, κυριαρχεί η φιγούρα του Θηρίου. Της ΛΑΡΚΟ. Ενίοτε, από τις καμινάδες κάποιας ηλεκτροκάμινου, ξεχύνει γλώσσες φωτιάς στο σκοτεινό ουράνιο θόλο.

Στο πρώτο πλάνο ένας νεαρός με πράσινο ανοικτό κοντομάνικο στέκεται στο έδρανο και μπροστά του σχεδόν όλη η Λάρυμνα αν εξαιρεθεί η βάρδια που εργάζεται απέναντι. Είναι η λαϊκή συνέλευση που συγκάλεσε ο δήμος Λοκρέων για την τύχη του εργοστασίου. Μίλησε τρία λεπτά άνευ χειρογράφου, χωρίς να κομπιάσει, με ένα τέμπο μουσικό, αλάνθαστο και είπε όσα δεν είπε κανείς από τόσους βουλευτές, πολιτικούς, συνδικαλιστές, δημάρχους που είχαν ήδη παρελάσει από το βήμα και είχαν μιλήσει πολύ περισσότερο.

Εν πρώτοις εξέφρασε την απορία του για την παρουσία των βουλευτών στη συνέλευση, των ίδιων βουλευτών που ψήφισαν τα Μνημόνια. Στη συνέχεια μίλησε για την κηδεία των δυο εργαζομένων στο δυστύχημα του 2009 και την εκεί παράσταση των πολιτευτών του νομού. “Δεν θα σας θέλουμε στις κηδείες, σας θέλουμε πριν από αυτές για να μην φτάσουμε σε αυτές” είπε και ολοκλήρωσε με λόγο ήρεμο, ψύχραιμο με τόνο χαμηλό κερδίζοντας τις εντυπώσεις. Δεν ζήτησε ψήφο, δεν μοίρασε επαγγελματικές κάρτες, δεν υποσχέθηκε, δεν σήκωσε το λάβαρο της εξέγερσης. Δεν ήταν παρά ένας εκπρόσωπος του εργατικού κέντρου Λιβαδειάς, εργάτης κι' αυτός στην πρώην Πεσινέ, αλλά στο πρόσωπό του αντικατοπτρίσθηκε ο τίμιος, ο σοβαρός, ο αληθινά αγωνιστής, ο εργατικός, ο μετρημένος Έλληνας. Αυτός, που σε τίποτα δεν ευθύνεται για τη δεινή θέση του τόπου, του κόσμου και της ΛΑΡΚΟ.


Είκοσι έξι ώρες νωρίτερα,

αντίκριζα για πρώτη φορά το Θηρίο. Απόκοσμο και θεόρατο έστεκε φωτεινό και θορυβώδες μες στο σκοτάδι. Ο εμπορικός διευθυντής Βασίλης Καμπάς και ο διευθυντής παραγωγής Γιώργος Βαλωμένος, μετά από ένα γευστικό δείπνο, ανέλαβαν το ρόλο του υπομονετικού και φιλόξενου οικοδεσπότη σε μια πρώτη, μεταμεσονύκτια προσέγγιση του εργοστασίου.


Όταν λίγο μετά τις 2 τη νύκτα προσπαθούσα να βγάλω πάνω από το δέρμα μου τη σκόνη των μετάλλων βλέποντας το σκουρόχρωμο μείγμα νερού και σκόνης την ώρα που πλενόμουν, είχα εννοήσει για μια ακόμα φορά ότι όπως και τα στρατεύματα που πρέπει να διοικούνται από τη γραμμή του πυρός, έτσι και αυτά τα εργοστάσια, πρέπει να διαχειρίζονται από ανθρώπους που είναι ικανοί να σταθούν σε αυτή τη γραμμή. Στη πρώτη γραμμή της παραγωγής, της εξόρυξης, εκεί από όπου παράγει, αναπνέει, ζει και τελικά εισπράττει το εργοστάσιο.

Το επόμενο πρωινό,

ήρθε ηλιόλουστο και από τα δωμάτια που φιλοξενούμαστε μέσα στις εγκαταστάσεις της ΛΑΡΚΟ, με θέα εκτός όμως εργοστασίου ο βόρειος Ευβοϊκός ξεπρόβαλε με όλη του την ομορφιά και ένας Λεβάντες ίσα που ρυτίδωνε τη θάλασσα.


Σε λίγο ξεκινούσε η πρωινή επίσκεψη. Σε μεγάλο μέρος του εργοστασίου όμως, το φως της μέρας δεν φτάνει. Για τις υπηρεσιακές ανάγκες έχουν τοποθετηθεί ισχυροί προβολείς με πορτοκαλί απόχρωση. Η ταινία μεταφέρει ασταμάτητα την πρώτη ύλη, χώμα δηλαδή από τα διάφορους εξορυκτικούς τόπους και το εναποθέτει εκεί από όπου θα φτιαχτούν τα χαρμάνια για να ταΐσουν τους κυλινδρικούς κλιβάνους. Με μήκος περισσότερο από 100 μέτρα και διάμετρο έξι σε μόνιμη περιστροφική κίνηση οι πέντε αυτοί κλίβανοι προθερμαίνουν το υλικό στους 650 βαθμούς Κελσίου.


Στέκομαι τέσσερα μέτρα ψηλότερα από τη βάση της ηλεκτροκαμίνου, όπου δυο εργάτες φορούν να πυρίμαχα και μπαίνουν στο στίβο μάχης. Με κρουστικό αερόκλειδο ανοίγουν κατ' αρχήν τη δίοδο στην ηλεκτροκάμινο. Ακολουθεί μια κόλαση πυρός από σπίθες, και καπνούς. Παρά το μεταλλικό παραπέτασμα οι σπίθες πλήττουν τους εργαζόμενους που αν δεν φορούσαν τα πυρίμαχα δεν θα μπορούσαν ούτε να πλησιάσουν. Σε λίγο το ρευστό μέταλλο χύνεται με βία, κοχλάζον στους 1.560 βαθμούς στον κάδο. Οι εργάτες παραμένουν επί τόπου φροντίζουν να κρατούν την δίοδο ανοικτή, συλλέγοντας ταυτόχρονα δείγμα από τη συγκεκριμένη παρτίδα. Στο μεταξύ μεγάλοι κάδοι με υλικό προθερμασμένο από τους κυλινδρικούς κλιβάνους υπερίπτανται και αποθέτουν το περιεχόμενό τους πάνω από τους άλλους παρακείμενους ηλεκτροκλιβάνους, Το χώμα ρέει μέσα στους σχεδόν κατακόρυφους σιδερένιους σωλήνες τροφοδοσίας, προσθέτοντας ακόμα περισσότερο θόρυβο στο πανδαιμόνιο που επικρατεί.

Παρά το γεγονός ότι είμαστε αρκετά μακρύτερα από το χώρο εργασίας αρκούν δέκα λεπτά για να μουσκέψω, ενώ οτιδήποτε μεταλλικό κρατώ (φωτογραφική μηχανή), έχει ήδη μια θερμοκρασία που δεν αποκτά ούτε τις πιο ζεστές μέρες υπό τον ήλιο. Λίγα λεπτά αργότερα, ο κάδος με το καυτό μέταλλο γεμίζει και ταπώνουν τη δίοδο με το “κανόνι” μια βαριά περιστρεφόμενη κατασκευή που θυμίζει κανόνι.


Ακολούθως το λιωμένο μετάλλευμα μεταφέρεται πρώτα με βαγονέτο και ακολούθως εναέρια στον μεταλλάκτη, όπου άλλο ένα εντυπωσιακό θέαμα λαμβάνει χώρα με καταιγισμό από σπίθες. Το μέταλλο σε υγρή μορφή με μιαι ανταύγεια ανάμεσα σε λευκό και πορτοκαλί προχωρά στην τελική επεξεργασία. Η καρδιά της Λάρκο, χτυπά εδώ στο πιο δύσκολο, απαιτητικό και επικίνδυνο τμήμα της παραγωγής. Η εξόρυξη, προπαρασκευή, παραγωγή, ζύγιση και τελικά εξαγωγή του σιδηρονικελίου είναι μια πολύ σύνθετη δραστηριότητα που δομήθηκε από το '63, με πολύ κόπο, με θυσίες, με τεράστια τεχνογνωσία που σε πολλά ήταν και παραμένει πρωτοπόρα. Το δημιούργημα του Πρόδρομου Μποδοσάκη Αθανασιάδη, πέρασε από τότε πολλές περιπέτειες αλλά τώρα, μάλλον, αντιμετωπίζει τη σοβαρότερη απειλή για το μέλλον του.


Τεχνολογικά - Γεωπολιτικά

Η ΛΑΡΚΟ αποτέλεσε πεδίο εφαρμογής και έρευνας στους τομείς της Μεταλλουργίας, της Βιομηχανικής Χημείας και της Μεταλλειολογίας, της Μεταλλογνωσίας και της Γεωλογίας. Ανέπτυξε καινοτομίες που άλλαξαν το τεχνολογικό επίπεδο του κλάδου διεθνώς και σήμερα βρίσκουν εφαρμογή σε όλον τον κόσμο, όπως η κοκκοποίηση του σιδηρονικελίου, ο ειδικός σχεδιασμός των περιστροφικών καμίνων, οι μέθοδοι ηλεκτροδότησης και τροφοδοσίας των καμίνων, οι μεταλλάκτες με εμφύσηση από τον πυθμένα και η υδρομεταλλουργία. Εκείνη εφοδίασε πρώτη την ευρωπαϊκή βιομηχανία ανοξείδωτου χάλυβα με υψηλής ποιότητας σιδηρονικέλιο έτσι ώστε να καταστεί η πρώτη διεθνώς σε χάλυβες υψηλών προδιαγραφών. Η σχέση αυτή διατηρείται ανέπαφη σε βαθμό που μπορεί να χαρακτηριστεί σχέση εξάρτησης, καθώς οι μεγαλύτερες μεταλλουργίες της Ευρώπης θεωρούν την ΛΑΡΚΟ ως τον καλύτερο προμηθευτή από πλευράς ποιότητας και συνέπειας. Επιπροσθέτως, η Ελλάδα κατέχει το 90% των αποθεμάτων της Ε.Ε. με το υπόλοιπο 10% στην Φινλανδία.

Το σύνολο του βασικού εξοπλισμού του εργοστασίου είναι σχεδιασμένο για την κατεργασία Λατεριτικών κοιτασμάτων που ανήκουν στη ΛΑΡΚΟ. Τα μεταλλεύματα αυτά συνδυάζονται σε μείγματα από τις τρεις περιοχές εξόρυξης. Η σχετικά χαμηλή περιεκτικότητα σε Νικέλιο, αναπληρώνεται από άλλες εξίσου σημαντικές ιδιότητες, όπως η απουσία ανεπιθύμητων ενώσεων όπως τα δύστηκτα οξείδια του Μαγνησίου, και του Πυριτίου, η χαμηλή περιεχόμενη υγρασία και η απουσία σημαντικών ρυπαντών όπως το Αρσενικό.


Σε κάθε περίπτωση το τελικό αποτέλεσμα είναι προϊόν πολλών παραγόντων που ευθυγραμμίζονται με την ισχύουσα ισορροπία. Δεν μπορεί να διαχωριστεί η εξορυκτική από την παραγωγική διαδικασία, δεν μπορεί να μεταφερθεί, όπως θα κάνει π.χ. η Βιοχάλκο, δεν χωρά άλλη αλλαγή, παρά χρηστή διαχείριση και ένα κράτος με σωστές, καθαρές προθέσεις.

Με βάση την έκθεση αποθεμάτων της 31.12.2012 οι μεταλλευτικοί πόροι της εταιρείας εκτιμώνται σε 113 εκατομμύρια τόνους με μέση περιεκτικότητα Νικελίου 0.94%. Τα αποθέματα αυτά περιέχουν 1.000.000 τόνους Νικελίου οι οποίοι έχουν τρέχουσα αξία 16 δισεκατομμύρια δολάρια.

Πρόσφατα δημοσιεύματα αναφέρουν ότι η κύρια ανταγωνίστρια εταιρεία της ΛΑΡΚΟ, που εδρεύει στην Ολλανδία και έχει εργοστάσια στα Σκόπια και στο Κόσσοβο, λειτουργεί μάλιστα με κλεμμένη από την ΛΑΡΚΟ τεχνογνωσία, απασχολεί δε τεχνικό προσωπικό που έχει αποχωρήσει από την ΛΑΡΚΟ, φέρεται να έχει έρθει σε συμφωνία με το ΤΑΙΠΕΔ και το ΥΠΟΙΚ για την εξαγορά της ΛΑΡΚΟ. Εξαγορά μιας κλειστής και χωρίς προσωπικό ΛΑΡΚΟ. Στόχος της, η καταβολή χαμηλού τιμήματος , το σβήσιμο του ανταγωνισμού και η ληστρική εκμετάλλευση των μεταλλείων Καστοριάς και Σερβίων Κοζάνης τα οποία βρίσκονται πιο κοντά στα Σκόπια, παρά στην Λάρυμνα.


Οικονομικά – λογιστικά.

Η ΛΑΡΚΟ βρίσκεται στο μέσον της Μνημονιακής καταιγίδας που σαν φαινόμενο αδυνατεί να διαχωρίσει το σωστό από το λάθος, το καλό από το κακό και σαρώνει τα πάντα με μια μονολιθική τεχνική η οποία εφαρμόζεται τυφλά. Το πρόβλημα ξεκίνησε με την προπώληση της παραγωγής (2004 – 2008) σε φιξαρισμένες τιμές (hedging), που μπορεί να εξασφάλισαν κάποια έσοδα, άφησαν όμως την εταιρεία εκτός νυμφώνος από τεράστια κέρδη, καθώς την περίοδο εκείνη οι τιμές του νικελίου απογειώθηκαν. Αν αποδειχθεί ότι συνέβη από ιδιοτέλεια, είναι εγκληματικό, ενώ αν αποδειχθεί ότι σε αυτό το παιχνίδι είχαν ενεργό συμμετοχή ανώτερα κυβερνητικά στελέχη η πράξη αποκτά χαρακτήρα προδοτικό. Δεν αναπαράγω τα ονόματα που κυκλοφορούν σεβόμενος το τεκμήριο της αθωότητας και συστήνοντας ένα μέτωπο ψυχραιμίας σε εποχές βαρβαρικές. Πάντως το όργιο της κακοδιαχείρισης με τους δεκάδες διευθυντές, τα αυτοκίνητα, τις πιστωτικές κάρτες και τα προνόμια σταμάτησε μόλις το 2010, επί διοικήσεως Μπαράκου. Η ζημιά είχε ήδη προχωρήσει. Μολοντούτο όχι μόνον είναι αναστρέψιμη αλλά, όπως ισχυρίζονται διοίκηση και εργαζόμενοι, με τους κατάλληλους χειρισμούς μπορεί να δοθεί πνοή μακράς ζωής και κερδοφορίας.


Η υπόθεση θυμίζει λιγάκι Μήδεια σε σκηνικό εταιρικό, 21ου αιώνα. Δέκα χρόνια μετά το θάνατο του, άκληρου, Μποδοσάκη, η ΛΑΡΚΟ υφίσταται εκκαθάριση και αλλάζει ιδιοκτησιακό καθεστώς. Οι Μέτοχοι στη νέα εταιρεία είναι η Εθνική Τράπεζα, η Δ.Ε.Η και ο Οργανισμός Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων (ΟΑΕ). Είναι ένα είδος κρατικοποίησης. Έχει προηγηθεί, το '77 μια απεργία διαρκείας σχεδόν τεσσάρων μηνών που θεωρήθηκε ως επιτυχία των εργαζομένων η οποία συχνά γίνεται αντικείμενο αναφοράς στις σημερινές διεκδικήσεις. Σήμερα λοιπόν και μετά από τρεις θανάτους εργαζομένων που έπληξαν το εργοστάσιο τον Αύγουστο του 2009, η μοναδική βιομηχανία που παράγει σιδηρονικέλιο στην Ε.Ε. (υπάρχουν μια στη F.Y.R.O.M. μια στο Κόσσοβο και μια στην Ουκρανία στο ευρύτερα Ευρωπαϊκό έδαφος) σπρώχνεται κάτω από ένα καθεστώς παραπληροφόρησης στο λάθος. Στο κυνήγι μαγισσών, το Ελληνικό Δημόσιο αντί να εκσυγχρονιστεί και να μεταλλαχτεί σε παραγωγικό, ευέλικτο, δίκαιο στήριγμα της κοινωνίας προτιμά την εύκολη λύση της της προσφοράς των αποθεμάτων των 12 δισ. ευρώ (16 δισ δολ), συν την αξία του εργοστασίου αντί πινακίου φακής, ή ακόμα χειρότερα το κλείσιμο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της διοίκησης το ΤΑΙΠΕΔ μέσα από μια πρωτοφανή απροθυμία να συζητήσει, επιταχύνει τις καταστροφικές διαδικασίες χωρίς να λαμβάνει υπ' όψιν του τις υπέρογκες οφειλές του Δημοσίου προς την εταιρεία, ούτε τα εικονικά πρόστιμα που είναι λογιστικά φορτωμένο το εργοστάσιο, μήτε τις παράλογες χρεώσεις της Δ.Ε.Η., η οποία είναι και μέτοχος χρεώνοντας μάλιστα σχεδόν τα διπλάσια απ' ότι στην πρώην “Πεσινέ”. Μέτοχος και πελάτης δε, καθώς προμηθεύεται από τη ΛΑΡΚΟ λιγνίτη.

Για όσους επιμένουν να κάνουν λόγο για υψηλά λειτουργικά κόστη, η έμμεση και άμεση εργασία καθώς και οι αμοιβές τρίτων είναι μόλις 9.5% του συνολικού κόστους. Η έλλειψη προσωπικού καλύπτεται συστηματικά με υπερεργασία, ενώ πλέον των μισών εργαζομένων αμείβεται σε επίπεδα χαμηλότερα των κλαδικών συμβάσεων.

Από την πλευρά της, η Επιθεώρηση Μεταλλείων κατόπιν ελέγχων που πραγματοποιεί, καταθέτει συνεχώς εκθέσεις, καταλογίζοντας στην εταιρεία τις τεράστιες ελλείψεις σε προσωπικό, καλώντας την διοίκηση σε απολογία. Μεγάλη σημασία έχει και το γεγονός ότι το προσωπικό της ΛΑΡΚΟ είναι μεσοπρόθεσμα αναντικατάστατο. Στην βασική μεταλλουργία ο εμπειρισμός είναι κύρια πηγή τεχνογνωσίας στους λειτουργικούς χειρισμούς. Στις χαμηλές και μεσαίες θέσεις ευθύνης στην παραγωγή και την υποστήριξη του εξοπλισμού, η 5ετία είναι ο ελάχιστος χρόνος ωρίμανσης.

Κάποια συμπεράσματα

Στη σύγχρονη οικονομική ζωή, η εξόρυξη, η μεταφορά πρώτων υλών, η επεξεργασία, η παραγωγή του τελικού προϊόντος και η εξαγωγή του σιδηρονικελίου είναι μια τεχνολογικά εξαιρετικά πολύπλοκη και άκρως απαιτητική δραστηριότητα. Η ΛΑΡΚΟ έχει όλα τα δεδομένα ώστε να είναι μια υγιής, κερδοφόρα επιχείρηση χωρίς να επιβαρύνει σε τίποτα το Ελληνικό Δημόσιο. Μπορεί να παραμείνει ένας οικονομικός πνεύμονας για την ευρύτερη περιοχή, μια από τις ελάχιστες εναπομείνασες βαριές βιομηχανίες στην Ελλάδα και η μόνη του είδους της στην Ε.Ε.

Αν δεν υπάρξει επισήμως μια κυβερνητική άποψη που να προσκομίσει άλλα στοιχεία από αυτά που γνωρίζουν το φως της δημοσιότητας και παραδοθεί έναντι ψιχίων, ή αν δεν κρατηθεί στη ζωή θα είναι ένα πελώριο, ένα ολέθριο σφάλμα που θα βαρύνει τις συνειδήσεις εκείνων που έλαβαν τις αποφάσεις, αν υποτεθεί, με όσα συμβαίνουν, ότι διαθέτουν.

Τελευταίες εντυπώσεις

Για να επιστρέψουμε εκεί που ξεκινήσαμε. Λίγο μετά τις δέκα το βράδυ και ενώ η λαϊκή συνέλευση βρίσκεται σε εξέλιξη, παίρνουμε το δρόμο του γυρισμού. Στέκομαι για λίγο στο μοιχό του κόλπου και ατενίζω το Θηρίο που παράγει ασταμάτητα. Κοιτώ τις γλώσσες φωτιάς που ξεπηδούν από τις καμινάδες των ηλεκτροκαμίνων και θυμάμαι τους εργάτες που με τόσο δύσκολο, αντίξοο τρόπο δίνουν ζωή σε αυτό το επιβλητικό οικοδόμημα. Υποπτεύομαι ότι οποιοσδήποτε Έλληνας παρέμενε 24 ώρες εδώ και μελετούσε τα στοιχεία θα έφτανε στα ίδια, παραπάνω, συμπεράσματα.