Μποστ, Φρειδερίκη & Εθνάρχης - (Σαββάτο 2 Οκτωβρίου 2021) Print

Πέρασε αρκετός καιρός χωρίς να σημειωθούν εντυπώσεις για βιβλία που διαβάστηκαν και άξιζαν αναφορά.


Ιδού λοιπόν τρεις εκδόσεις.

 

Μποστ: Έκδοση της θεατρικής Εταιρείας Στοά. Κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1996, ένα περίπου μήνα μετά το θάνατο του Μέντη. Την επιμέλεια είχε ο γιος του Κώστας Μποσταντζόγλου, που εγκατέλειψε τα εγκόσμια φέτος το Φεβρουάριο, ένα τέταρτο του αιώνα μετά τον Μέντη.

Είναι, τρόπον τινά, μια απογραφή της ζωής και των έργων του φημισμένου Μποστ. Οι λέξεις «τρόπον τινά», τέθηκαν όχι για να μειώσουν την αξία και το περιεχόμενο της έκδοσης που ούτως ή άλλως είναι κορυφαίου επιπέδου, αλλά να δηλώσουν ότι ολοκληρωτική απογραφή της δουλειάς αυτού τόσο σημαντικού καλλιτέχνη εκ των πραγμάτων δεν είναι δυνατή.

Έτσι μετά από τα σημειώματα του επιμελητή Κώστα Μποσταντζόγλου, του «εκδότη» Θανάση Παπαγεωργίου, ακολουθούν 16 κείμενα που υπογράφουν οι φίλοι του. Με αλφαβητική σειρά είναι: Ρ. Αγγουρίδου, Π. Αμπτατζόγλου, Κ. Αντωνοπούλου, Αρχέλαος, Χ. Μπακονικόλα – Γεωργοπούλου, Π. Καλιότσος, Γ. Κατηφόρης, Γ. Κοντός, Κυρ, Γ. Ξανθούλης, Θ. Παπαγεωργίου, Η. Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Η. Πετρόπουλος, Λ. Πρωτοψάλτη, Π. Τακόπουλος, Μ. Χρηστίδης.

Ακολουθεί ένα βιογραφικό, που έγραψε ο γιος του Κώστας, στολισμένο με εξαίρετες φωτογραφίες και έπονται άλλες 200 περίπου σελίδες με έργα του. Για να μην υποκύψω στο κοινότυπο και πιθανότατα λανθασμένο συμπέρασμα ότι τέτοιου είδους καλλιτέχνες δεν υπάρχουν πια, ας καταθέσω την άποψη ότι οι περιρρέουσες συνθήκες δεν βολεύουν στην ανάδειξη τέτοιων προσωπικοτήτων.

Ο Μποστ πέρα από την ευρύτερη καλλιτεχνική και συγγραφική του ποιότητα και πληθωρικότητα πρέπει να πιστωθεί για την πρωτόγνωρη ευφυΐα όχι μόνο να επιβιώνει σε τόσο αντίθετα καθεστώτα, αλλά να περνά τα μηνύματά του χωρίς εκπτώσεις στις ιδεολογίες του, να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες με χιούμορ και στωικότητα.

Προς επίρρωση  όλων των προηγουμένων, ας αναφερθεί πως σε ένα από πολλά «ντου» που έγιναν επί δικτατορίας, οι ασφαλίτες έπεσαν πάνω σε μια σωρεία έργων του, τα επεξεργάστηκαν και είχαν σκάσει στα γέλια. Όταν έφυγαν τα πήραν μαζί τους και δεν βρέθηκαν ποτέ.

Τυχεροί όσοι έχουν ένα αντίτυπο από τις 2.000 που τυπώθηκαν σε εκείνη την πρώτη έκδοση. Δεν είναι μόνον οι στιγμές του Μποστ. Είναι το αποτύπωμα της Ελλάδας όπως το εκτίμησε ένας ιδιοφυής, ευαίσθητος, προικισμένος άνθρωπος.


Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου: Φρειδερίκη Η αμφιλεγόμενη βασίλισσα

Ευθύς εκ πρώτης στιγμής είχα την άποψη ότι η Φρειδερίκη δεν υπήρξε αμφιλεγόμενη. Η και Βασιλομήτωρ, μετά τον θάνατο του συζύγου της, αποκαλούμενη, το χρονικό διάστημα που ήταν στο προσκήνιο, δεν δικαιολόγησε κανενός τύπου αμφιθυμία των υπηκόων της.

Η Γερμανίδα άνασσα των Ελλήνων, είχε ή πιστούς ή πολέμιους. Δεν είναι τυχαίο που στον Εμφύλιο τα χωνιά του Δ.Σ.Α. από τα αμπριά στο Γράμμο και στο Βίτσι αναφερόντουσαν προς  τους αντιπάλους τους του Εθνικού Στρατού ως «κωλόπαιδα της Φρειδερίκης» μαζί με άλλα όχι και τόσο κόσμια.

Η Frederica of Hanover έζησε στον τόπο μας ένα τέταρτο του αιώνα. Από τα 64 χρόνια του βίου της τα 25 τα πέρασε στην Ελλάδα. Από αυτά τα πρώτα 5 ως πριγκίπισσα, τα επόμενα 17 ως βασίλισσα και τα τελευταία 3 ως βασιλομήτωρ.

Έχει εκτιμηθεί ότι αν η βασιλεία έσβησε στην Ελλάδα, η Φρειδερίκη έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο ως προς τούτο. Σαν να μην ήθελε να κερδίσει το μετεμφυλιακό λαϊκό αίσθημα, πηδώντας από λάθος σε λάθος. Όχι από έλλειψη ευφυΐας, αλλά από μεγαλοϊδεατισμό, αδυναμία κατανόησης της πραγματικότητας, πείσμα,  και την πεποίθηση ότι «τα βασιλικά γένη είναι ένα είδος του ζωικού βασιλείου διαφορετικό από τους υπόλοιπους θνητού», όπως είχε επισημάνει ο Κ. Τσάτσος, άνθρωπος κάθε άλλο παρά αριστερών ιδεολογιών.

Η συγγραφέας στο πόνημά της στρογγυλεύει τις συμπεριφορές της, δικαιολογεί τις πρακτικές της, μας την τυλίγει σε ένα ρομαντικό αμπαλάζ. Στην απόπειρα αυτή δεν αποφεύγει τα ολισθήματα. Όπως π.χ. στη σ. 64, προσδίδει έναν ηρωικό χαρακτήρα στην αποχώρησή από την Ελλάδα, γράφοντας πως όταν αναχώρησε με υδροπλάνο τον Απρίλιο για την Κρήτη κινδύνευσε από τα γερμανικά αεροπλάνα. Η μάχη της Κρήτης, επιχείρηση Ερμής, ξεκίνησε έναν μήνα αργότερα. Στη σ.  106 μας λέει «και της πρόσφατης καταστροφής της Σμύρνης το 1923». Σεπτέμβριος του ’22 ήταν, ως γνωστόν.

Σε κάθε περίπτωση το περιεχόμενο θα γίνει θετικά αποδεκτό από τους εναπομείναντες λάτρεις της βασιλείας και αντίστοιχα θα εκνευρίσει όσους για οποιοδήποτε λόγο στέκονται ενάντια στο θεσμό.  Δεν υπάρχει τίποτα το αμφιλεγόμενο.


Τάκης Λαμπρίας: Καραμανλής ο φίλος

Πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση για αρκετούς λόγους. Κατ’ αρχάς λόγω της  διττής ιδιότητας του συγγράψαντα. Αφενός βρισκόταν πολύ κοντά στον πολιτικό, αφετέρου κατείχε την τέχνη της γραφής.

Ακολούθως διότι η σχέση ανάμεσα στον αφηγούμενο και τον πολιτικό, ξεκινά από μια στάση θαυμασμού και καταλήγει σε μια αμφίδρομη φιλία για την οποία δεν επαίρεται ο Λαμπρίας ενώ ταυτόχρονα την προστατεύει με τον ευγενικό του λόγο.

Ακολουθεί τον πολιτικό κυρίως από τη χρονική περίοδο της χούντας, όπου από ένα σημείο και μετά αρχίζει η ουσιαστική τους σχέση στο εξωτερικό, και όταν πλέον βρίσκονται αμφότεροι στην πατρίδα, από εκείνη την νύχτα της 24ης Ιουλίου του ’74, η σχέση δομείται και ισχυροποιείται έως το φυσικό τέλος του Καραμανλή.

Μας περνάει μια διαφορετική εικόνα του πολιτικού, όπου αφήνεται να αναδυθούν άγνωστα στοιχεία του χαρακτήρα του, όπως τρυφερότητα και ευαισθησίες οι οποίες δεν ήταν εμφανείς.

Όσοι συμπαθούσαν τον πολιτικό Καραμανλή θα τον συμπαθήσουν έτι περαιτέρω. Για όσους ο Καραμανλής είχε αρνητικό πρόσημο σε ότι αφορούσε τον τρόπο που εξασκούσε την εξουσία του, ο Λαμπρίας κάνει την προσπάθεια να τους μεταπείσει. Σε κάποιους θα συμβεί, έστω και σε μικρό βαθμό.

Η έκδοση εστιάζει σε μια σειρά σημαντικών γεγονότων αλλά και καθημερινών προβλημάτων άσκησης κυβερνητικού έργου, σε εποχές λιγότερο πολύπλοκες αλλά σαφώς πιο τραχιές και μας περνάει εύστοχα το κλίμα εκείνων των γεγονότων.

Σε κάθε περίπτωση, ο ιδρυτής του κόμματος της Ν.Δ. θα εκπέμψει περισσότερο φως από τους διαδόχους του. Υπάρχει δε και η άποψη, ότι το κόμμα είχε πάντα κάτι να ζηλέψει από το προηγούμενο χρονικό σκαλοπάτι. Το αυτό ισχύει, δυστυχώς, και για τους αρχηγούς του σε μια μάλλον ξεκάθαρη πτωτική τάση.

Το βιβλίο κυκλοφόρησε δυο χρόνια μετά τον θάνατο του Καραμανλή και δυο χρόνια πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια ο συγγραφέας του. Στο τέλος φιλοξενεί το επίμετρο με τρία εξίσου ενδιαφέροντα κεφάλαια όπου ο ίδιος ο Καραμανλής περιγράφει τις σχέσεις του με το Στέμμα, με το Κεφάλαιο, με τους πολιτικούς του αντιπάλους.