Με περίμενε με ένα ελκυστικό εξώφυλλο, πάνω στο ράφι που αφήνονται δεκάδες βιβλία, στη δουλειά, προκειμένου να τα διαβάσουν και άλλοι πέραν των πρωτογενών, αν είναι σωστός ο όρος, αναγνωστών.

Θυμόμουν, από παιδάκι, το επιβλητικό του κήτος, δεμένο στο προγυμναστήριο του Πόρου. Αργότερα συνδέθηκε, μέσα στη συνείδησή μου με ένα θριαμβευτικό παρελθόν. Το ξαναθυμήθηκα το θέρος του ΄15, που επισκέφτηκα το Μούδρο, στη Λήμνο. Η ιστορία, του είχε φερθεί με έναν ιδιαίτερο σεβασμό. Κι η τύχη το βοήθησε ώστε να μην πληγεί ποτέ θανάσιμα από εχθρικά πυρά, μα ούτε να τελειώσει τον μεταλλικό του βίο σε κάποιο άσημο διαλυτήριο πλοίων.

Το θωρηκτό Αβέρωφ.

Να λοιπόν, που ο Βρετανός, γεννημένος το ’48, δημοσιογράφος J.C. Carr, ασχολήθηκε μαζί του, έγραψε το ιστορικό του και μας το παρέθεσε τον Οκτώβριο του ’15.

Πέρα από το όμορφο εξώφυλλο, μας προσφέρει μερικές συγκινητικές περιγραφές των ημερών δράσης και δόξας του θωρηκτού τότε που μετέτρεψε το Αιγαίο σε Ελληνική θάλασσα, ελευθερώνοντας νησιά και επικρατώντας σε κάθε πολεμική εμπλοκή.

Η αφήγηση ξεκινά από πολύ νωρίτερα, τις οικογενειακές ρίζες του ναυάρχου Παύλου Κουντουριώτη, την καταγωγή του, το ρόλο των προγόνων του στην επανάσταση του ’21. Μας θυμίζει την συμβολή του Βασίλη Ζαχαρίου ή Ζαχάρωφ ή Ζεντζεντ, στην σχεδόν μυθιστορηματική προμήθεια πυρομαχικών για το «Αβέρωφ».

«Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, αυτό ακριβώς επιτυγχάνουν τα τετράδια. Δεν βρίσκει κανείς πολλά έργα με παρόμοιες λεπτές κοινωνικές αναλύσεις και ευαισθησία», καταγράφει στο πρόλογο της έκδοσης του 2014, ο Mark Mazower.

O Γιώργος Θεοτοκάς εγκατέλειψε τα εγκόσμια το '66, στα 61 του χρόνια όταν ο Mazower, ήταν επτάμιση χρονών. Οι μελέτες και η ειδικότητα του Βρετανού πανεπιστημιακού στα θέματα της Βαλκανικής, τους έφεραν κοντά, τουλάχιστον σε ακαδημαϊκό επίπεδο.

Ο Γ.Θ. όταν αρχίζει την συγγραφή των ημερολογίων, τον Γενάρη του '39, είναι 34 χρονών ήδη αναγνωρισμένος συγγραφέας, κυρίως με τη «Αργώ», αποδεκτός και καλοδεχούμενος στον μικρό κύκλο της γενιάς του '30. Είναι άνθρωπος καλλιεργημένος, γλωσσομαθής, με κουλτούρα  που διέπεται από ευρωπαϊκούς ανέμους και όπως το σύνολο σχεδόν των Ελλήνων θα βρεθεί στη δύνη γεγονότων που ήταν αδύνατον να προβλεφθούν, αλλά και αδύνατον να αποφευχθούν.

Τα όσα τότε σημείωσε, ίσως σε κάποιους ακούγονται κοινότυπα, συνήθη, αλλά θα πρέπει να κριθούν στο πλαίσιο της εποχής τους. Και στην ηθική της. Όχι σε ότι μάθαμε, καταλάβαμε, βιώσαμε αργότερα. 

Η παρέα του, ο κύκλος του, αποτελείται από τους Τερζάκη, Σικελιανό, Κατσίμπαλη, Καζαντζάκη, Σεφέρη, Παλαμά, Τσάτσο, Καστανάκη, Εμπειρίκο, Εγγονόπουλο, Μυριβήλη, Βενέζη, Χατζηκυριάκο, Πρεβελάκη. Είναι, όπως είπαμε, η περίφημη γενιά του '30. Όρος κι αυτός δικός του. 

Ανήκε σε μια ορφανή πολιτική τάξη. Έπρεπε να κινηθεί ανάμεσα από τις δυνάμεις που τότε διαμορφώνονταν. Ήταν μια βασανιστική θέση καθώς δεν βολευόταν με τις προοπτικές της όποιας αστικής δημοκρατίας, ασφαλώς βρισκόταν μακρυά από οποιαδήποτε Μεταξική επιρροή, αλλά παρέμενε και σφόδρα κατακριτικός απέναντι στο τότε διαμορφούμενο σταλινικό κομμάτι της αριστεράς, που οι εξελίξεις έδειχναν ότι θα είχε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Η πολιτική του κουλτούρα, και η βαθιά του καλλιέργεια είχε καθαρά ευρωπαϊκές ρίζες, καθώς σπούδασε, ανδρώθηκε πνευματικά και καλλιτεχνικά στο Παρίσι του μεσοπολέμου.
Στα «τετράδια» λοιπόν, ξεκινά με σημειώσεις πριν την Ιταλική εισβολή, πριν καν την κήρυξη του πολέμου και πραγματεύεται με διάφορα θέματα. Όπως:

Τούτη η έκδοση κινείται σε δύο επίπεδα. Το κυρίαρχο είναι βεβαίως, τα έργα και οι ημέρες του Αlfred Rosenberg, ενός θεωρητικού του Ναζισμού, μιας σκοτεινής προσωπικότητας που αν όχι δημιούργησε, συνέβαλε τα μέγιστα στην διάρθρωση της απάνθρωπης ιδεολογίας που έσυρε την ανθρωπότητα σε έναν παγκόσμιο εφιάλτη με 50τόσα εκατομμύρια νεκρούς.

Το άλλο επίπεδο είναι η τιτάνια προσπάθεια, το αμείωτο πείσμα μιας ομάδας ανθρώπων, οι οποίοι παρά τις απογοητεύσεις, τα εμπόδια, τις αναποδιές, κατάφεραν να εντοπίσουν και τελικά να πάρουν στα χέρια τους το ημερολόγιο του A.R. περισσότερο από 60 χρόνια, μετά την καταδίκη και τον απαγχονισμό του.

Η αφήγηση και των δυο επιπέδων είναι άκρως ενδιαφέρουσα όχι μόνο γιατί μας δίνει ένα σαφές ιστορικό πλαίσιο των πεπραγμένων με όλη τη θηριωδία των χρόνων που βίωσε η Ευρώπη, αλλά διότι παράλληλα πετυχαίνει, μέσα από πλείστα δεδομένα την αποκάλυψη και αποδόμηση κάθε θεωρητικής βάσης του Ναζισμού.

«…ο τυπικός Ναζί, ήταν αδύνατος όσο ο Γκέρινκγ, αθλητικός όσο ο Γκέμπελς, ξανθός όσο ο Χίτλερ, και ναι, Άριος όσο ο Ρόζενμπεργκ», όπως ανέφερε ένα διαδεδομένο γερμανικό ανέκδοτο (σ.90).

Δίπλα στον αρχηγό από τα πολύ πρώτα βήματα, από τότε που η θεωρία ήταν υπό διαμόρφωση, παρών στο πλάι του, στο αποτυχημένο πραξικόπημα της μπυραρίας στο Μόναχο. Κι όταν ο αρχηγός φυλακίστηκε, προς έκπληξη πολλών, του έγραψε: «αγαπητέ Ρόζενμπεργκ, εφεξής εσύ θα ηγείσαι του κινήματος» (σ.121)

Από το ’94 τούτη η καλοδουλεμένη έκδοση από ένα ακαδημαϊκό που φαίνεται ότι έχει μελετήσει, εργαστεί πολύ πάνω στα Βαλκανικά θέματα.

Οι αλλοδαποί ερευνητές, όταν κινούνται πάνω σε επιστημονικές τροχιές, κι όχι σε διατεταγμένες αποστολές, έχουν το πλεονέκτημα ότι καθώς ήταν αμέτοχοι στο καμίνι της ιστορίας, περιβάλλονται από το φωτοστέφανο των ίσων αποστάσεων.

Ανθρώπινο είναι, να εκφράσουν μια υποψία συμπάθειας ή αντιπάθειας προς μια πλευρά, ή προς κάποια πρόσωπα, αλλά έως εκεί. Εξ άλλου η ιστορία δεν καταγράφεται από μηχανήματα.

Ο καθηγητής από τις Η.Π.Α., κατέθεσε τη δική του άποψη η οποία στηρίζεται σε πλούσια βιβλιογραφία και αντίστοιχη έρευνα και δεν μπορεί παρά να μας κεντρίσει το ενδιαφέρον.

Ξεκινά την αφήγησή του από τις πρώτες μέρες της Γερμανικής Κατοχής, κάνοντας και μια αναδρομή, στα προηγούμενη χρόνια.

Ολοκληρώνει το πόνημά του με την αναφορά των Δεκεμβριανών. Οι περιγραφές του βρίθουν στοιχείων, αναφέρεται στα γεγονότα με ημερομηνίες, ονοματεπώνυμα.

Πλέκει άριστα τα δεδομένα και φθάνει σε μερικά σημαντικά και στηριγμένα συμπεράσματα. Όπως:

Ο Γ.Π. πραγματεύεται , στα 34 του, το πρώτο του βιβλίο, το 2014, με ιστορίες από την μεγάλη κρίση ως λέγει και ο υπότιτλος. Με εφόδιο τις σπουδές του, κάνει μια ενδελεχή έρευνα, συνομιλεί με ανθρώπους που με διάφορους τρόπους βρέθηκαν στην δίνη των γεγονότων, παραθέτει πολλά στοιχεία, επικουρούμενα από νούμερα και ποσοστά.

Είναι σαφές ότι έχει εργαστεί. Σε αρκετές καταστάσεις προχωρεί και σε συμπεράσματα. Εξ ίσου σαφές είναι ότι καταβάλει προσπάθειες να κρατά αποστάσεις. Έτσι, πρώτη ανάγνωση δεν σου δίνει περιθώριο να αποφασίσεις αν υποστηρίζει κάποια παράταξη, ή κάποιες πολιτικές.

Αρθρογράφος της «Καθημερινής», εύκολα θα μπορούσε ο αναγνώστης να τον χαρακτηρίσει ή να τον κατατάξει, αλλά ο ίδιος προστατεύεται και μόνον οι φανατικοί θα τον τοποθετούσαν και κατά το μάλλον ή ήττον, άδικα κάπου. Ο λόγος του είναι στη βάση του, μια καταγραφή της ειδησεογραφίας της κρίσης. Πλην όμως ρίχνει συχνά γέφυρες στο παρελθόν, ανιχνεύει τις αιτίες των προβλημάτων, με μια γραφή γεμάτη επιχειρήματα.

Η δουλειά του δεν έχει αόριστο ή θεωρητικό χαρακτήρα. Λειτουργώντας ερευνητικά και δημοσιογραφικά συνομιλεί με πρόσωπα που πήραν αποφάσεις ή επηρέασαν γεγονότα. Καθηγητές Πανεπιστημίου, συνδικαλιστές, ποδοσφαιριστές, εφοπλιστές, διευθυντές εργοστασίων, μηχανικούς, καταστηματάρχες. Και δεν είναι λίγα:

Γεννημένος το ΄84 ο συγγραφέας. Το '06, αποφοίτησε από το τμήμα Ιστορίας – Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και το βιβλίο του: «Το τιμωρό χέρι του λαού» είναι βασισμένο στην διπλωματική του εργασία. Ταυτόχρονα βραβεύτηκε από το ίδρυμα Βασιλικής και Όλγας Σταυροπούλου το '11.
Ένα χρόνο αργότερα, κυκλοφόρησε και δεύτερη έκδοση, συμπληρωμένη.

Πέρα από τον τίτλο, το θέμα του, ορίζεται με λίγες λέξεις στο εξώφυλλο. «Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ, στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942 – 1944».

Μια πρώτη διαπίστωση που έρχεται από τις πολύ πρώτες σελίδες και μένει σταθερή αν όχι διογκούμενη, μέχρι τελευταίας παραγράφου, είναι ότι ο Ι.Χ. εργάστηκε. Δούλεψε, κόπιασε και το αποτέλεσμα τον δικαιώνει. Το πόνημά του είναι γεμάτο από στοιχεία, που έχει διασταυρώσει και τα παραθέτει, προσφέροντας στον αναγνώστη μια δομημένη και επιστημονική προσέγγιση, χωρίς να χάνει την ανθρώπινη πλευρά.

Μια άλλη επιτυχία που πρέπει να πιστωθεί, είναι ότι καλύπτει ένα ευρύ φάσμα αναγνωστών. Από πολύ ενημερωμένους και διαβασμένους, έως εκείνους που κάνουν τα πρώτα τους βήματα στη συγκεκριμένη ιστορική καμπή, αρκεί να είναι εκπαιδευμένοι ως αναγνώστες.

Η στοιχειοθετημένη αφήγηση του Ι.Χ. μας οδηγεί, κατόπιν εορτής βέβαια, σε δύο συμπεράσματα. Κατ' αρχήν ότι σε εκείνη την Αθήνα της Κατοχής «μια νεαρή πόλη 1.100.000 κατοίκων με τεράστιες ανισομερείς, ετερόκλητες πληθυσμιακές, κοινωνικές και πολιτισμικές πραγματικότητες και μεγάλες ταξικές διαφορές», όπως επισημαίνει ο συγγραφέας, και ειδικά σε κάποιες συνοικίες της, ήταν δύσκολο να μείνεις ουδέτερος.

Με στοιχεία αυτοβιογραφικά, τον δέοντα σεβασμό στον Δημήτρη Χατζή και τον Νίκο Χουλιάρα, την νοσταλγία για τον τόπο του και τα νιάτα του, αλλά με παρούσες και τις ελπίδες, για να μην πούμε την βεβαιότητα, για κάποιο πολιτικό - κοινωνικό συμμάζεμα. Τότε, βέβαια, σε μια άλλη εποχή.

Αυτά είναι εν ολίγοις τα συστατικά του βιβλίου του  Β.Σ. με τίτλο: «Με μια χιλιάρα Καβασάκι» και με αυτά στήνει το σκηνικό του και μας προσφέρει τα πρώτα του δεκαοκτώ διηγήματα.

Γεννημένος πριν 65 χρόνια στα Γιάννενα, ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές στη Ζωσιμαία Σχολή.

Έτσι, οι αρχές της δεκαετίας του '70 και η δικτατορία τον πετυχαίνει στην Φλωρεντία, όπου σπούδασε Αρχιτεκτονική. Εκεί οργανώθηκε στο «Ρήγα», διατελώντας και μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της οργάνωσης, έως το 1977. Τότε, εγκατέλειψε την ενεργό πολιτική δράση, όχι όμως και τις απόψεις του για την ανανεωτική ευρωπαϊκή Αριστερά.

Επαγγελματικά, τον κέρδισε η δημοσιογραφία. «Αυγή», «Αθήνα 9.84», «MEGA», «ΑΝΤ1» «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», «ΑΠΕ» ήταν η πορεία.

Έρχεται λοιπόν με ένα νοσταλγικό τόνο, με μια τρυφερή ματιά και ανακατεύει το παρελθόν. Μας περιγράφει την αστικοποίηση, μας περιδιαβαίνει στις δοξασίες, τον συντηρητισμό, την υποκρισία, τις δεισιδαιμονίες μιας μακρινής για όσους δεν την έζησαν εποχή, αλλά όχι και τόσο ξεχασμένης για όσους την έζησαν. Τότε «που οι χωριάτες είχαν γίνει νοικοκυραίοι»

Ο Ανατόλι Ντομπρίνιν βρέθηκε στη θέση του Πρέσβη της Ε.Σ.Σ.Δ. στις Η.Π.Α., σχεδόν για ένα τέταρτο του αιώνα.

Στη διάρκεια της θητείας του συνάντησε, γνώρισε, συζήτησε, συμφώνησε και διαφώνησε με έξι Αμερικανούς προέδρους, κατά τη χρονική διάρκεια του αποκαλούμενου και Ψυχρού Πολέμου. Όπως επίσης γνώρισε, εργάστηκε και για ισάριθμους Σοβιετικούς ηγέτες.

Όταν έφθασε στην Ουάσινγκτον, τον Μάρτιο του '62, για να αναλάβει τον κορυφαίο ρόλο, στην πιο κρίσιμη πρεσβεία της χώρας του, ήταν 43 ετών, ο νεότερος πρεσβευτής που είχε ποτέ η Μόσχα στις Η.Π.Α.

Έζησε, μετείχε, και σε κάποιο βαθμό διαμόρφωσε, μερικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα που επηρέασαν τη σύγχρονη ιστορία. Όταν μετά από καιρό, μοιραία πέρασε στο περιθώριο της υπηρεσίας και της επικαιρότητας, κάθισε με υπομονή, με ακρίβεια, με πίστη και κατέγραψε ότι του συνέβη σε αυτή την μυθιστορηματική, περιπετειώδη ζωή.

Το αποτέλεσμα είναι ένα εξαιρετικού κύρους βιβλίο, με καταπληκτικές λεπτομέρειες, με μια πολύ αντικειμενική, καθαρή, αξιοπρεπή περιγραφή, και με ένα στυλ που αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη ευθύς εκ πρώτης στιγμής, έως τελευταίας προτάσεως.

Ο Ντομπρίνιν καταφέρνει κάτι δύσκολο. Να συνδυάσει τη στεγνή ιστορική περιγραφή των γεγονότων με ένα πολύ λεπτό, ανθρώπινο προσωπικό ύφος, ζηλευτό σε όλη τη διάρκεια του πονήματος του.

Η αντίστοιχου επιπέδου μετάφραση, των 646 πυκνογραμμένων σελίδων είχε υπογράψει, ο προσφάτως απολεσθείς, Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. Όπως επίσης ο ίδιος ο Ντομπρίνιν δεν είναι ανάμεσά μας από τον Απρίλιο του ’10 όταν εγκατέλειψε τον μάταιο κόσμο μας. Πέρα όμως από τις σύνθετες, πολύπλοκες και συχνά ιδιαίτερα πιεστικές διπλωματικές του υπηρεσίες, άφησε και τούτο το βιβλίο, ως σημαντική παρακαταθήκη.

Πολυδιαβασμένο, πολυαγαπημένο, που αν το προβάλουμε στην εποχή όπου δημιουργήθηκε γίνεται πρωτοπόρο, εριστικό, αποκαλυπτικό, «Ο φύλακας της Σίκαλης» του Jerome David  Salinger είναι μια νεανική ακτινογραφία που περιγράφει τις δυσκολίες, τα αδιέξοδα της ηλικίας.

Ο συγγραφέας, που απέφευγε έως τέλους της ζωή του (Γενάρης '07) την όποια δημοσιότητα, μας περιγράφει, ένα 48ωρο παραμονές - καλή ώρα -  Χριστουγέννων του ήρωλα του Holden Caulfield ο οποίος εμφανίζει έντονα σημάδια δυσπροσαρμοστικότητας.
Μέσα από αυτή τη συνθήκη ο J.D.S. μας αποκαλύπτει μια ακολουθία από τις ψυχώσεις που ταλαιπωρούν την μεταπολεμική Αμερική και ειδικότερα το νεανικό της κομμάτι.

Η γλώσσα του ήρωά του περιορίζεται σε μια κάπως φτωχή διάλεκτο, με την οποία αποκαλύπτει την εν βρασμώ νεότητά του, αλλά αυτή η εκφραστική φτώχεια σε πολλές περιπτώσεις κρύβει ένα πλούσιο σε γνώσεις πυρήνα, με έντονο το συναισθηματικό στοιχείο, όπως όλη η προσωπικότητα  του, που ακολουθεί όλο πιο συνειδητά ένα μονοπάτι προς την περιθωριοποίηση.

Με ελάχιστη ή καθόλου αυτοεκτίμηση, ο Holden, παραπατά από ολίσθημα σε ολίσθημα χωρίς ερείσματα, δίχως βοήθειες. Η μοναξιά τον οδηγεί, στην απομόνωση και από εκεί σε μια βαθιά απογοήτευση. Ταυτόχρονα μας δείχνει το μέτρο της ευφυίας του καθώς διαχωρίζει τον πνευματώδη από τον διανοούμενο.

Οι αλλεπάλληλες σχολικές αποτυχίες τον σέρνουν στους δρόμους της μεγαλόπολης, την οποία όμως γνωρίζει καλά, πολύ καλά για την ηλικία του, και τότε του δίνονται, μέσα από τις εμπειρίες του, οι τελευταίες ωθήσεις για μια ανορθόδοξη συνέχεια.