Με υπότιτλο Από την: «Αχρίδα στις Πρέσπες», ο ρεπόρτερ της εφημερίδας «Καθημερινή», γράφει μια προσεκτική και κυρίως νηφάλια μελέτη για το θέμα που απασχολεί περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, δυο όμορα κράτη.

Είναι εμφανές από την πρώτη σελίδα, ότι ο συγγραφέας, είναι γνώστης του θέματος, ότι το παρακολουθεί με αφοσίωση πολλά χρόνια από κοντά και κυρίως έχει οικοδομήσει σχέσεις με αρκετούς από τους πρωταγωνιστές, συνεπώς έχει πρόσβαση σε πληροφορίες.

Ξεκινά την αφήγησή του από τις πρώτες στιγμές της δημιουργίας του γειτονικού κράτους, μέσα από την πορεία διάλυσης της πρώην Γιουγκοσλαβίας.

Φέρνει το θέμα της πρότασης Μιλόσεβιτς προς Μητσοτάκη για διαμελισμό των Σκοπίων, για να λάβει την απάντηση από τον Έλληνα πρωθυπουργό:

«Μαζέψου, τέτοια πράγματα δεν γίνονται. Μην ξεχνάς ότι ήμαστε Ευρώπη και εγώ τέτοια πράγματα δεν κάνω. Και προπαντός είδα και έπαθα να γλυτώσουμε από τους Σλαβομακεδόνες και θα τους ξαναβάλω εγώ πάλι μέσα στην Ελλάδα, τρελός είσαι;» (σ.28)

Ο ίδιος πολιτικός, καταθέτει για την περίφημη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών του Δεκεμβρίου του ’91.

Τότε που η Γερμανία πίεζε ασφυκτικά τους εταίρους για την αναγνώριση της Κροατίας και ήταν η καλύτερη, ίσως, ευκαιρία για την Ελλάδα να πάρει κάτι καλό:

Αρχές της δεκαετίας του ’70, κάποιες εφημερίδες είχαν στην ύλη τους σκακιστικά προβλήματα, τα περισσότερα των οποίων κοιτούσα με δέος. Έτσι, ως πιτσιρικάς, αντιμετώπιζα τους σημαντικούς σκακιστές ως υπέρτατα όντα. Τους δε πρωταθλητές, ως θεότητες. Έκτοτε δεν άλλαξε κάτι. Συνεχίζω να πιστεύω ότι έχουν κάτι ιδιαίτερο.

Ίσως διότι ποτέ δεν έπαιξα σκάκι της προκοπής. Κυρίως όμως διότι όντως αιτιολογούν τον θαυμασμό των μικρών και τον σεβασμό των μεγαλύτερων.  Σε πνευματικό επίπεδο. Το τι χαρακτήρες είναι, αποτελεί άλλο κεφάλαιο.

Ο Γκάρυ Κασπάροφ κατέκτησε το παγκόσμιο στέμμα στα 22 του και αποτέλεσε κορυφαία μορφή στο ανώτατο επίπεδο του επαγγελματικού σκακιού για μια εικοσαετία. Μετά το 2005 που αποσύρθηκε, ανάμεσα στις πολλές δραστηριότητές του, όπως πολιτικός ακτιβιστής, συνέγραψε και μια σειρά από βιβλία.

Το «Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι», αποτελεί μια μίξη αυτοβιογραφίας, παρουσίασης των πιο σημαντικών σκακιστικών προσωπικοτήτων, ιστορικών αναδρομών καθώς και οικονομικών, πολιτικών  και κοινωνικών αναλύσεων.

Το ότι ο γεννημένος στο Μπακού της τότε Ε.Σ.Σ.Δ., Γκ. Κασπάροφ ήταν ένα προικισμένο αγόρι δεν χωρά αμφιβολία.

Θα ήταν όμως πελώριο σφάλμα να μην υπολογιστεί το αμέτρητο πλήθος ωρών που αφιέρωσε στην μελέτη, όχι μόνον για να γίνει καλύτερος σκακιστής, αλλά για να γίνει πληρέστερος άνθρωπος και κυρίως ανθεκτικός στις απαιτήσεις του πρωταθλητισμού.

^{…έτερον μικρόν σημείωμα προς επίρρωσιν του: Πίστη & Γνώση}

Ο πολυγραφότατος, πολυτάλαντος Νίκος Τσιφόρος ανάμεσα στο πλούσιο έργο του, μας άφησε και την δική του εκδοχή για την Ελληνική Μυθολογία.

Ένα μεγάλο σε όγκο έργο, δοσμένο με τρόπο ευχάριστο, εύπεπτο αλλά όχι επιφανειακό.

Ο συγγραφέας, που πέθανε στα 61 του, το ’70, κάνει συχνά παραβολές στην εποχή του, κινείται ελεύθερα, πολύ ελεύθερα σε σχέση με το πότε έγραψε και πότε εξέδωσε.

Στην εποχή του, όπου πάρα πολλά πράγματα λέγονταν πολύ πιο απρόσεκτα από σήμερα και άλλα τόσα δεν λέγονταν καθόλου.

Δύσκολο να εστιάσεις τι ακριβώς είναι πρόοδος σε αυτό το ταμπλό.

Τέλος πάντων, στο κεφάλαιο: «Γιατί μας λένε Έλληνες»  κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα, σκαμπρόζικη παρ’ όλα αυτά βαθύτατη ανάλυση και ξεκινά γράφοντας για τους ναούς και την λατρεία:

Είναι απολύτως κατανοητό ένας άνθρωπος να θέλει να γράψει κάτι σαν αυτοβιογραφία, αν φθάνει στα 90 του. Μερικές φορές είναι περίπου και επιβεβλημένο. Είτε διότι επιθυμεί να βγάλει κάτι από μέσα του, είτε διότι αξίζει να μαθευτεί κάτι ευρύτερα.

Ο Δ.Χ. συγκεντρώνει όλους τους προηγούμενους λόγους, ώστε να θελήσει να βάλει σε 641 σελίδες έναν ενδιαφέροντα βίο, συν ένα ακόμα. Έχει να μας πει ιστορίες και πολλά περιστατικά από έναν περιπετειώδη, πολυκύμαντο βίο μέσα στην Πολεμική αεροπορία που δεν είναι ευρύτερα γνωστά. Ταυτόχρονα ξεδιπλώνει και την Ιστορία αυτού του Τόπου μέσα από την δική του ματιά.

Δεν είναι απαραίτητο να συμφωνήσει κανείς ιδεολογικά μαζί του για να χαρεί το ανάγνωσμα. Εννοώ, ότι ακόμα και οι 137 πρώτες σελίδες όπου αναπτύσσεται ένας αρκετά έντονος αντικομμουνισμός, μπορούν να γίνουν αποδεκτές ακόμα και από όσους διαφωνούν με τις θέσεις του συγγράψαντα.  Αρκεί να γίνουν κατανοητές οι αιτίες, οι ρίζες τούτης της τοποθέτησης. Και από εκεί και πέρα υπάρχουν και θέματα αντίληψης και ιστορικών ερμηνειών.

Ακόμα και σε αυτές τις σελίδες όμως, ξετυλίγονται ιδιαίτερα χρήσιμα και ενδιαφέροντα στοιχεία, για την ζωή των παιδιών, των εφήβων, στην Ελληνική επαρχία του μεσοπολέμου.

Το αντικείμενο βέβαια δεν είναι αυτό. Είναι το περιεχόμενο και η ουσία της έκδοσης. Είναι οι εμπειρίες μιας ζωής και η όλη η μετάβαση του, πως ένα παιδί αγροτικής οικογένειας της Ελληνικής υπαίθρου, του μεσοπολέμου, έφτασε στα ανώτατα αξιώματα της πολεμικής αεροπορίας, μέσα από εποχές μεγάλων αναταράξεων και μεγαλύτερης οδύνης.

Ξεκινώντας με μια απόπειρα πυκνής, σύντομης περιγραφής, θα μπορούσε να λεχθεί, πως, η συγκεκριμένη δουλειά του Foer, μπορεί κάλλιστα να γίνει αντικείμενο ζήλειας, οποιουδήποτε ερευνητή – γραφιά σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Ζήλιας και όχι φθόνου.

Αυτό που συχνά επαναλαμβάνεται μέσα στην ύλη του βιβλίου, ότι  χρειάστηκε τρία χρόνια ερευνών είναι πασιφανές. Τρία χρόνια κοπιώδη, ενίοτε με κινδύνους, τα όποια έντυσε με όμορφες προτάσεις και το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Όχι  μόνον σε αποκαλύψεις, αλλά και σε προτάσεις.

Είναι περίπου βέβαιο ότι ο μέσος αναγνώστης, και πιο πολύ εκείνος με οικολογικές και όχι μόνον ανησυχίες θα αλλάξει τη σχέση του με τις διατροφικές του συνήθειες. Το θέμα είναι: Για πόσο;

Πρώτη εκτίμηση, πως όσο πιο νέος τόσο πιο πολύ. Η δεύτερη εκτίμηση έχει να κάνει με τον τόπο. Διότι προφανώς έχει τεράστια διαφορά,  αν π.χ. κατοικείς σε μια Αμερικάνικη μεγαλούπολη, με το αν μεγαλώνεις σε ένα νησί του Αιγαίου.

Ο Foer, συνεπής ερευνητής και ωραίος αφηγητής, φορτωμένος με βραβεία και διακρίσεις, ζει και εργάζεται στο Μπρούκλιν της Ν. Υόρκης. Συνεπώς, η βαρυσήμαντη εργασία του στο «Τρώγοντας ζώα», επεξεργάζεται την Αμερικάνικη πραγματικότητα, που είναι διαφορετική από αυτή που διέπει την χώρα μας.

Και ναι αυτό μπορεί να αποτελεί και ένα είδος εύκολου άλλοθι για όσους, εκτός Αμερικής, δυσκολεύονται να τραβηχτούν από την συνήθεια να τρώνε ζώα, αλλά ταυτόχρονα είναι και μια ακριβής αλήθεια.

Αυτός, που διαχέεται ως υδράργυρος, γνωστός και ως Q, συνεχίζοντας την παράδοση, μου πέρασε μια ακόμα έκδοση Ιταλού συγγραφέα, εν μέσω του θέρους. Άγνωστος, εις εμέ, ο δημιουργός, εξίσου άγνωστο και το περιεχόμενο με τίτλο: Τα οκτώ βουνά.

Οκτώ νύκτες αργότερα, γυρίζοντας την 291η και τελευταία σελίδα του δημιουργού, ο οποίος στο προλογικό σημείωμα στο «αυτί» του βιβλίου, εικονίζεται έχοντας κάτι από το βλέμμα του Colin Farell, δεν μπορώ να πως ότι τον γνώρισα, οφείλω όμως να καταθέσω ότι το μυθιστόρημά του ήταν συναρπαστικό. Και ανθρώπινο. Και ανατομικό. Και πλήρες.

Απλό στη σύλληψη, ολίγον αυτοβιογραφικό υποθέτω, περίτεχνο στην εκτέλεση, εξαιρετικό στο σύνολο του.

Δυο παιδιά από δυο ολότελα διαφορετικές οικογένειες, έχουν κοινό τόπο το βουνό. Μαζί και λίκνο. Ταυτόχρονα το ίδιο βουνό αποτελεί πλατφόρμα επικοινωνίας ανάμεσα στις δυο γενιές. Ανάμεσα στο παιδί και στον πατέρα. Μέχρι που η εφηβεία, έρχεται να το τελειώσει και αυτό.

Οι δρόμοι τους χωρίζουν, με ότι στέκεται ανάμεσα σε ένα παιδί της πόλης και σε ένα παιδί του βουνού. Με ότι στέκεται ανάμεσα σε έναν πατέρα και σε ένα αγόρι που γίνεται έφηβος. Όχι και πολύ ομαλά, όλα αυτά. Δεν είναι και η πιο εύκολη διαδικασία.

Είναι η ίδια η ζωή που έρχεται να ανατρέψει, που έρχεται να προσπεράσει ότι ξέραμε. Αυτό είναι το πλαίσιο που στήνει την πλοκή του ο P.C.

Σε ένα κάποιο σημείωμά μου, ανάμεσα σε εκείνους που εκδήλωσαν την άποψή τους ότι τους άρεσε εντόπισα και το όνομα Αχιλλέας Σωτηρέλλος. «Ρε, ο Αχιλλέας»! μουρμούρισα.

Ω της μεγάλης συμπτώσεως δε, λίγες ώρες αργότερα, επεστράφησαν σπίτι λίγα δανεισμένα βιβλία, και μαζί τους κάποια άλλα προς ανάγνωση. Ένα από αυτά είχε τίτλο «Ο τελευταίος Μάης», υπότιτλο Αστυνομικό μυθιστόρημα και συγγραφέας ήταν, ο Αχιλλέας Σωτηρέλλος.

Ούτως ή άλλως θα το διάβαζα, αλλά οι δυο απανωτές αναφορές του ονοματεπώνυμου, μετά από τόσα χρόνια, επέβαλαν σχεδόν την ανάγνωση

Ήξερα και εκτιμούσα τα αρκετά μεγαλύτερα, ηλικιακά, αδέλφια του, με τα οποία χαθήκαμε στην δύνη της καθημερινότητας, αλλά με τον  ίδιο δεν κάναμε ποτέ παρέα. Τον  θυμάμαι νήπιο στις αρχές της δεκαετίας του ’80, και ‘γω στα 25μου.

Να λοιπόν ο τελευταίος Μάης του, που μου κράτησε συντροφιά 2- 3 εικοσιτετράωρα, και για μην μακρηγορούμε για την ετυμηγορία, το φχαριστήθηκα.

Κατ’ αρχάς δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι ο χαρακτηρισμός αστυνομικό μυθιστόρημα είναι ακριβής. Και για τις δυο λέξεις.

Ναι έχει κεντρικό πρόσωπο αστυνόμο, ναι είναι φιξιόν ιστορία, αλλά γρήγορα πάει αλλού.

Είναι ευθύς αμέσως αντιληπτό, ότι χρησιμοποιεί το φιξιόν στοιχείο για να περάσει τα μηνύματα για την εποχή του, να κάνει τις κρίσεις του για όσα ζούμε.

Απαραίτητο βοήθημα για την κατανόηση των όσων συμβαίνουν, ενδεχομένως και για καλύτερη υποδοχή των όσων θα συμβούν εις το μέλλον, τούτη η έκδoση.

Θα βοηθήσει όσους θελήσουν να ξεδιαλύνουν την υπόθεση.

Ακριβείς, ευθύς εξαρχής για τον σκοπό της δημιουργίας αυτού του, μικρού σε διαστάσεις, βιβλίου οι δημιουργοί του:

«Στόχος μας είναι να μπορεί να διαβαστεί από τον καθένα και την κάθε μία που προβληματίζεται γύρω από περίφημο Μακεδονικό ζήτημα».

Σημειώνουν στην πρώτη τους παράγραφο.

Εξίσου κατατοπιστική είναι και η αφιέρωση που προηγείται:

«…Σε αυτές και αυτούς που όρθωσαν την ιδιότητα του πολίτη».

Να σημειωθεί πως εκδόθηκε λίγες εβδομάδες πριν την συμφωνία των δυο χωρών.

Ας έχουμε πάντα κατά νου, πως πρόκειται για μια ακαδημαϊκή εργασία.

Aν και βέβαιο είναι, πως ούτε αυτό θα γίνει αποδεκτό σε όσους διαφωνούν με το περιεχόμενο της έκδοσης.

Ας δούμε τα ερωτήματα και επιγραμματικά, συνοπτικότατα τμήματα των απαντήσεων.

Περίεργο που μας ήρθε κοντά μας, από την Αλτερ εγκο, περισσότερο κατανοητό να μας ερχόταν από τον πάλαι ποτέ Δ.Ο.Λ.

Ας προστεθεί στα πολλά περίεργα της εποχής. Κι ας καταχωρηθεί στα θετικά περίεργα.

Με αφορμή λοιπόν την συμπλήρωση μισού αιώνα, από την διάσπαση του Ελληνικού κομουνιστικού κόμματος,  τρείς δεκάδες, διανοούμενοι, ιστορικοί,  πολιτικοί, δημοσιογράφοι, καταθέτουν την άποψή τους.

Κι όπως περιγράφει στην εισαγωγή του, ο Μιχάλης Μητσός που είχε και την επιμέλεια της έκδοσης, «…σκοπό δεν είχε να απαντήσουν στο ερώτημα «Τι κάνατε εσείς όταν διασπάστηκε το Κ.Κ.Ε.;». Αλλά να συμβάλουν με ένα προσωπικό, συναισθηματικό, βιωματικό ή πολιτικό κείμενο, σε μια συζήτηση που δεν έχει σταματήσει ποτέ και αφορά τις αρχές, τον χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία της Αριστεράς.»

Αυτό που καταλαβαίνουμε σήμερα, είναι ότι η περίφημη 12η ολομέλεια χώρισε το Κ.Κ.Ε. δημιουργώντας  ένα σχίσμα στην αριστερά. Αυτό σε πολιτικό – ιδεολογικό επίπεδο.

Το αντίκτυπο σε ανθρώπινο όμως επίπεδο, είχε ήταν ασύγκριτα ακριβότερο τίμημα. Μετέβαλε άμεσα, βαθιές, ειλικρινείς συντροφικότητες, σε σκοτεινές, φανατικές έχθρες.

Ακολουθούν λίγες αναφορές στο περιεχόμενο της έκδοσης, όπως καταγράφηκαν από όσους έζησαν τα γεγονότα.