Ηθική (06.06.2011)

Ίσως μαζί με την Ελευθερία και την Αγάπη να είναι οι πλέον ταλαιπωρημένες λέξεις. Ενδεχομένως μάλιστα να είναι η περισσότερο ελατή, η πιο όλκιμη απ’ όλες. Συχνά αλλάζει σχήμα και περιεχόμενο ανάλογα με αυτούς που την επιβάλλουν ή την εκμεταλλεύονται.

«Ηθική είναι απλώς η στάση που υιοθετούμε απέναντι σε ανθρώπους, τους οποίους αντιπαθούμε προσωπικά» διατείνεται στον «Ιδανικό σύζυγο» ο Oscar Wilde.

«Το μόνο που γνωρίζω είναι πως όταν κάνεις κάτι ηθικό, μετά αισθάνεσαι όμορφα και όταν κάνεις κάτι ανήθικο, μετά αισθάνεσαι άσχημα», διατύπωσε ο Ernest Hemingway που πριν μισό αιώνα νωρίτερα έθετε τέρμα στη ζωή του με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο.

Στην διμορφία της ηθικής αναφέρθηκε άλλο ένα έξοχο και πολυσχιδές μυαλό. Φιλοσοφημένα μαθηματική και με κοινωνικές ανησυχίες η σκέψη του Bertrand Russell άφησε το στίγμα της και σε αυτό σημείο. «Έχουμε, πράγματι, δύο είδη της ηθικής δίπλα – δίπλα . Η μία είναι εκείνη που κηρύττουμε αλλά δεν εφαρμόζουμε. Η άλλη είναι εκείνη που εφαρμόζουμε αλλά σπάνια κηρύττουμε».

Ανατρεπτικός ως συνήθως ο Friedrich Nietzsche,εκφράζει τη δική του άποψη

«Η ηθική είναι η καλύτερη από όλες τις επινοήσεις για να σέρνει την ανθρωπότητα από τη μύτη», και σαν μην ησύχασε ο Γερμανός φιλόσοφος ψάχνοντας για τις ρίζες της αποφαίνεται: «Ο φόβος, είναι η μητέρα της ηθικής»

«Το πιο καυτό σημείο στην κόλαση είναι κρατημένο για εκείνους που θα παραμείνουν ουδέτεροι σε περιόδους μεγάλης ηθικής σύγκρουσης». Με αυτό τον τρόπο προσέγγισε το θέμα ο Martin Luther King jr. Ο οποίος όχι μόνο έγινε γνωστός για την πάλη του περί των ανθρώπινων δικαιωμάτων μα μεταβλήθηκε και σε μάρτυρα για αυτά. Ο γνωσιολογικός του πυρήνας ήταν θρησκευτικός, μην ξεχνάμε ότι ήταν πάστορας, για αυτό και η ανάλογη τοποθέτηση.

Βέβαια η ανάμιξη των θρησκειών στην ηθική όχι μόνο γεννά μέγα θέμα αλλά και αντίστοιχες συγκρούσεις.

Ειδικά στο όνομα των μονοθεϊστικών δογμάτων και ακόμα ειδικότερα στην προάσπιση της ηθικής τους έχουν συμβεί και συμβαίνουν οι πιο ανήθικες ενέργειες. Πυρπόληση βιβλιοθηκών, λιντσαρίσματα, Σταυροφορίες, η λεηλασία της Λατινικής Αμερικής, η Ιερά εξέταση, οι καταδίκες στην πυρά, οι μηχανορραφίες του Βατικανού, ο φανατισμός του Ισλάμ, η εκδικητικότητα του Εβραϊσμού. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες ξεχνούν πολύ εύκολα στην πρακτική τους το θείο λόγο και καταδικάζουν την ηθική τους σε μια ανελέητη ανηθικότητα, όπου και ο ίδιος ο Machiavelli φαντάζει πρόσκοπος.

Κανένας λόγος όμως, καμιά διδασκαλία δεν θα αποδειχθεί τόσο ισχυρή, τόσο βαρύνουσα από εκείνη που θα μας συντροφεύει τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, μέσα στον πρώτο κοινωνικό μας κύκλο, την οικογένεια.

Και αν τα παιδιά είχαν βούληση θα απαιτούσαν ένα μόνο από τους γονείς:

Αυτό που φέρεται πως είπε ο Διογένης:

«αποσκότησων με!», δηλαδή: βγάλε με από το σκοτάδι.

Στο σημείο τούτο φαίνεται ότι ο πιο ασφαλής δρόμος προσέγγισης της ηθικής είναι η γνώση, αν και κάποιοι θα ισχυρίζονται ακριβώς το αντίθετο. Η ιστορία άραγε τους δικαιώνει;