Ο θάνατος του πρώην πρωθυπουργού, νικητή δις σε εθνικές εκλογές και κυβερνήτη του τόπου επί οκταετία μοιραία ενεργοποίησε μνήμες για τα πεπραγμένα του, ενώ οδήγησε την κυβέρνηση στην απόφαση να κηρύξει τετραήμερο εθνικό πένθος.

Η κουβέντα της αποτίμησης του έργου του εκλιπόντος είναι μεγάλη αν όχι αχανής. Διότι άλλα καταθέτουν οι μεν, άλλα υποστηρίζουν οι δε και κυρίως άλλα θα λέγονταν αν είναι είχε εγκαταλείψει τα εγκόσμια νωρίτερα, π.χ. το 2005, και πιθανότατα άλλα θα διατυπωθούν μετά από 20 έτη, ιδιαίτερα αν προστεθούν χρήσιμα στοιχεία που τώρα είναι άγνωστα ή υπο-υπερτιμημένα.

Ο αποθανών βρέθηκε στο πηδάλιο της χώρας σε πολύ καθοριστικές στιγμές, αν και όποιος παρέμενε στην εξουσία αυτού του τόπου επί τόσο μακρόν, με βεβαιότητα θα βρισκόταν ενώπιον πληθώρας κρισίμων αποφάσεων που θα επηρέαζαν σημαντικά το παρόν και το μέλλον του τόπου.

Μια πρόχειρη ματιά στο παρελθόν, μάς ανοίγει την βεντάλια των προκλήσεων που αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει, χωρίς να έχει τη λάμψη, τη γοητεία να συνεπάρει το πλήθος του προκατόχου του στην προεδρία, χωρίς το κύρος και την ολομέτωπη στήριξη του κομματικού μηχανισμού που έτυχε ο πρώτος μεταπολιτευτικός πρωθυπουργός.

Δεν συγκίνησε ποτέ ο εκλιπών, μα τούτο δεν είναι αμάρτημα. Αν μάλιστα θυμηθούμε ποιος μπορούσε να βρισκόταν στη θέση του, μέσα από τις κομματικές επιλογές, τότε υπήρξαμε τυχεροί. Υπήρξε σοβαρός και συγκροτημένος, μα ηγέτης με τη στενή έννοια του όρου δεν έγινε. Τα ακαδημαϊκά εφόδια και ο ορθολογισμός του τον βοήθησαν να αντιληφθεί την πολυπλοκότητα της λειτουργίας των πραγμάτων, αλλά του απουσίαζε το πεζοδρομιακό στοιχείο και η βούληση ώστε να κλείσει κάποιες, έστω, τρύπες της διαφθοράς. Όπως οι προκάτοχοί του υπήρξε δέσμιος, τόσο στο κόμμα όσο και στην κυβέρνηση, από διαφορετικούς δεσμώτες, βέβαια.

Θα είχε ενδιαφέρον η θεωρητική προσέγγιση του πως θα ήταν τα πράγματα, αν Ίμια, 28^οι θερινοί Ολυμπιακοί αγώνες, Χ.Α.Α., ενιαίο νόμισμα, εξοπλιστικά, ασφαλιστικά και εκκλησιαστικά είχαν διαχειριστεί από άλλον ηγέτη με άλλο τρόπο και κυρίως με το λαό να ήταν συνειδητά αποφασισμένος και ουχί αποκοιμισμένα βολεμένος. Ωστόσο μια ματιά στον πάγκο εκείνης της εποχής, θα ήταν απογοητευτική. Εξάλλου κάτι παρόμοιο είχε εκφράσει και ο ίδιος: «Αυτή είναι η Ελλάδα» είχε πεί. Άραγε η φράση είχε οικουμενικότητα; Περιέκλειε και τον ίδιο;

Όπως και να έχει, σε ότι αφορά την κυβερνητική πρωτοβουλία περί τετραήμερου εθνικού πένθους, συνοδευόμενη με τιμές ενεργεία πρωθυπουργού και τελετή δημοσία δαπάνη, επειδή ο όρος «κυβέρνηση» είναι απρόσωπος, όλοι καταλαβαίνουν ότι τις αποφάσεις λαμβάνει ο πρόεδρος αυτής και τις εκτελούν οι αρμόδιοι φορείς. Επί της ουσίας δεν σημαίνει κάτι αυτή η απόφαση, πέρα από ένα πολιτικό ελιγμό με ταυτόχρονο κλείσιμο του λιγότερο δεξιού ματιού προς την αξιωματική αντιπολίτευση. Ο περισσότερο δεξιός οφθαλμός είχε ανοιγοκλείσει δυο εβδομάδες ενωρίτερον με την αναγνώριση ελληνικής ιθαγένειας σε πρώην αλλοδαπή, τέως γαλαζοαίματη οικογένεια. Λέγεται πολιτική.

Ως εκ τούτου η λέξη του τίτλου parole, «λόγια», στα ελληνικά αν μεταφραστεί από την ιταλική γλώσσα, περιγράφει με ακρίβεια τούτο το τμήμα της επικαιρότητας. Αν μεταφραστεί και από την αγγλική με άλλη προφορά σημαίνει «αποφυλάκιση υπό όρους», απευθυνόμενη κυρίως  σε όσους έχουν λόγους να αισθάνονται έτσι, τα τελευταία 50 χρόνια.