Σεπτέμβριος ’55, μια μαρτυρία – (Σαββάτο 21 Σεπτεμβρίου 2024) PDF Print E-mail

 

Στα μέσα της δεκαετίας του ’50 η ζωή των παιδιών των εύπορων ελληνικών οικογενειών της Πόλης ήταν σχεδόν παραδεισένια. Ειδικά τα καλοκαίρια που περνούσαν στην Πρίγκηπο.


Η εμπειρία του, όπως την είχε αφηγηθεί μισό αιώνα αργότερα ο Περικλής, λίγο πριν τα εννιά του χρόνια τον Σεπτέμβρη του 1955, μας προσφέρει μια ακόμα μαρτυρία.

Το κτήμα με τα σπίτια των τριών συγγενικών Ελληνικών οικογενειών στην Πρίγκηπο, συμπύκνωναν μερικές από τις πιο εκλεκτές, ξέγνοιαστες αναμνήσεις από τον παιδικό του βίο. Το πρωί ξεκινούσε με τένις και κολύμπι στο Anatol club. Επιστροφή στο σπίτι και συνέχεια με ποδόσφαιρο μέχρι αργά το μεσημέρι. Ανάγκαζε έτσι την μητέρα του Αναστασία, να βγει στην αλάνα, στο τσαίρ και να τον φωνάξει για το μεσημεριανό τραπέζι.

Ήταν και οι μεγάλες βόλτες με τα ποδήλατα στις παραλίες, ο θερινός κινηματογράφος, για την 20μελή παρέα των σχεδόν συνομήλικων παιδιών και όλες οι , ξέγνοιαστες στιγμές που συνέθεσαν τα πιο ανέμελα καλοκαίρια της ζωής τους. Μιας παρέας που σε ότι αφορούσε την καταγωγή, τη φυλή, το θρήσκευμα, την οικονομική κατάσταση κάθε άλλο παρά ομοιογενής ήταν. Τουρκόπουλα, Ελληνόπουλα, Εβραιόπουλα, Μουσουλμάνο, και Χριστιανοί, παιδιά πλούσιων ή φτωχών οικογενειών δεν αποτελούσαν παρά ξεχωριστές πινελιές σε ένα καμβά που, απ’ ότι θυμάται ο Περικλής, με το απονήρευτο τουλάχιστον πνεύμα των παιδικών του χρόνων, ταίριαζαν μονιασμένα, χαρούμενα, χωρίς προβλήματα.

Ένα ενδιαφέρον πολιτιστικό στοιχείο ήταν ο ετήσιος χορός των μεταμφιεσμένων που διοργανωνόταν στο club. Ομάδες παιδιών, από κάθε νησί, των εννέα Πριγκηπονήσων της Προποντίδας είχαν την επιμέλεια ενός θέματος και ντύνονταν αντίστοιχα. Άλλες καλλιτεχνικές πρωτοβουλίες του Αnatol club που, απ’ ότι φαίνεται, γνώριζε δόξες τότε, ήταν οι παραστάσεις σημαντικών εμπορικών ερμηνευτών της εποχής, όπως οι Peppino di Capri, Sergio Εndrigo.

Όλα τούτα έμελλε να αλλάξουν το βράδυ της 6ης προς την 7η Σεπτεμβρίου του 1955. Η έκρηξη βόμβας, την προηγούμενη νύχτα που προκάλεσε μικρές ζημιές στο σπίτι όπου γεννήθηκε ο Κεμάλ στην Θεσσαλονίκη, ενέργεια η οποία αργότερα περίτρανα αποδείχτηκε ότι ήταν προβοκατόρικη, για να ακολουθήσει ένα καλά οργανωμένο, συντεταγμένο σχέδιο, στόχος του οποίου ήταν η απομάκρυνση του Ελληνικού στοιχείου από την Πόλη.

Εκείνα τα γεγονότα δεν θα μπορούσαν, εκ των πραγμάτων, να αφήσουν ανεπηρέαστο, κάθε Ελληνόπουλο και ασφαλώς τον Περικλή. Ωστόσο φάνηκε αρκετά τυχερός και απέφυγε τα χειρότερα. Την νύκτα των επεισοδίων οι γονείς του απουσίαζαν. Βρίσκονταν για ιαματικά λουτρά στο εξωτερικό. Ο Περικλής με την αδελφή του Φώφη, ήταν με τα ξαδέλφια τους στην Πρίγκηπο και την επιμέλεια τους είχε, ο θείος Νίκος και η θεία τους Ελπίδα.

Τα επεισόδια δεν άργησαν να ξεσπάσουν και εκεί, οπότε μια ομάδα Τούρκων παραβίασε την πύλη του κτήματος και εισέβαλε. Οι μεγαλύτεροι είχαν θωρακίσει τις πόρτες του σπιτιού με όποιο βαρύ έπιπλο μπορούσε να μετακινηθεί, έχοντας ασφαλίσει όσο μπορούσαν και τα παράθυρα. Ο Περικλής θυμόταν το φόβο που είχε νοιώσει καθώς τον είχαν κρύψει κάτω από το κρεβάτι του, όπως και τα υπόλοιπα παιδιά. Το σπίτι γλύτωσε από τη λεηλασία και η οικογένεια από τα χειρότερα από μια σύμπτωση και από μια ευφυή κίνηση του θείου του, ο οποίος ανέβηκε στην ταράτσα κουνώντας την κόκκινη σημαία με τη λευκή ημισέληνο προσπαθώντας να κατευνάσει τα πλήθη. Η προσπάθεια του όμως, ίσως να μην είχε πετύχει αν μέσα στην μαινόμενη ομάδα δεν βρισκόταν ο τοπικός χασάπης που προμήθευε τις οικογένειες και τις γνώριζε καλά, ο Αχμέτ, που έπεισε τους υπόλοιπους να αποχωρήσουν αφού αναγνώρισε τον Νίκο.

Οι συνθήκες στην Πόλη ήταν διαφορετικές. Εκείνη η νύκτα ήταν η πρώτη πράξη. Τα μηνύματα, ήταν σαφή. Δεν είναι παράδοξο που πολλοί Έλληνες δεν κατάφεραν να τα αντιληφθούν. Δεν είναι αφύσικο που δεν μπόρεσαν να συνειδητοποιήσουν ότι οι μέρες τους τελείωναν. Όσοι το κατάλαβαν έγκαιρα απεγκλωβίστηκαν με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Οι άλλοι ταλαιπωρήθηκαν περισσότερο. Δεν αποχωρείς τόσο εύκολα, από αυτό που θεωρείς μητρική γη, από εκεί που εργάζεσαι, που ζεις, που δημιουργείς, δεν ξεριζώνεσαι, ακόμα και αν ήταν σχετικά πρόσφατο το παράδειγμα της Σμύρνης.

Αν ανακαλέσουμε τα συμβάντα με αριθμούς έχουμε, 4348 καταστήματα που καταστράφηκαν ολοσχερώς, 2500 κατοικίες που υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές, άλλες 1004 που μεταβλήθηκαν σε σωρούς ερειπίων, ενώ την ίδια τύχη είχαν 73 εκκλησίες, 27 φαρμακεία, 26 σχολεία, 21 εργοστάσια, 12 ξενοδοχεία, 11 κλινικές, 5 πολιτιστικοί σύλλογοι και 3 εφημερίδες. Υπολογίζεται ότι φονεύθηκαν τουλάχιστον 30 Έλληνες, εκατοντάδες άλλοι κακοποιήθηκαν και αν επισήμως καταγγέλθηκαν μόνο 200 βιασμοί, η ομογένεια τους ανεβάζει σε 2000. Το δε οικονομικό αποτύπωμα της καταστροφής σε σημερινές τιμές, ξεπερνά το εν δις δολάρια.