Aνατόλι Nτομπρίνιν: Εμπιστευτικά – (Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2017) PDF Print E-mail

Ο Ανατόλι Ντομπρίνιν βρέθηκε στη θέση του Πρέσβη της Ε.Σ.Σ.Δ. στις Η.Π.Α., σχεδόν για ένα τέταρτο του αιώνα.

Στη διάρκεια της θητείας του συνάντησε, γνώρισε, συζήτησε, συμφώνησε και διαφώνησε με έξι Αμερικανούς προέδρους, κατά τη χρονική διάρκεια του αποκαλούμενου και Ψυχρού Πολέμου. Όπως επίσης γνώρισε, εργάστηκε και για ισάριθμους Σοβιετικούς ηγέτες.

Όταν έφθασε στην Ουάσινγκτον, τον Μάρτιο του '62, για να αναλάβει τον κορυφαίο ρόλο, στην πιο κρίσιμη πρεσβεία της χώρας του, ήταν 43 ετών, ο νεότερος πρεσβευτής που είχε ποτέ η Μόσχα στις Η.Π.Α.

Έζησε, μετείχε, και σε κάποιο βαθμό διαμόρφωσε, μερικά από τα πιο σημαντικά γεγονότα που επηρέασαν τη σύγχρονη ιστορία. Όταν μετά από καιρό, μοιραία πέρασε στο περιθώριο της υπηρεσίας και της επικαιρότητας, κάθισε με υπομονή, με ακρίβεια, με πίστη και κατέγραψε ότι του συνέβη σε αυτή την μυθιστορηματική, περιπετειώδη ζωή.

Το αποτέλεσμα είναι ένα εξαιρετικού κύρους βιβλίο, με καταπληκτικές λεπτομέρειες, με μια πολύ αντικειμενική, καθαρή, αξιοπρεπή περιγραφή, και με ένα στυλ που αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη ευθύς εκ πρώτης στιγμής, έως τελευταίας προτάσεως.

Ο Ντομπρίνιν καταφέρνει κάτι δύσκολο. Να συνδυάσει τη στεγνή ιστορική περιγραφή των γεγονότων με ένα πολύ λεπτό, ανθρώπινο προσωπικό ύφος, ζηλευτό σε όλη τη διάρκεια του πονήματος του.

Η αντίστοιχου επιπέδου μετάφραση, των 646 πυκνογραμμένων σελίδων είχε υπογράψει, ο προσφάτως απολεσθείς, Ερρίκος Μπαρτζινόπουλος. Όπως επίσης ο ίδιος ο Ντομπρίνιν δεν είναι ανάμεσά μας από τον Απρίλιο του ’10 όταν εγκατέλειψε τον μάταιο κόσμο μας. Πέρα όμως από τις σύνθετες, πολύπλοκες και συχνά ιδιαίτερα πιεστικές διπλωματικές του υπηρεσίες, άφησε και τούτο το βιβλίο, ως σημαντική παρακαταθήκη.

Υπάρχει και ένας ακόμα λόγος που το πόνημα του είναι άξιο θαυμασμού. Διότι έχει την ικανότητα να αναφέρεται σε πράγματα, θεσμούς, καταστάσεις, γεγονότα, να τα περιγράφει με ακρίβεια, χωρίς να θίγει, ενίοτε και χωρίς να παίρνει εμφανώς θέσεις αλλά να μεταφέρει στον αναγνώστη το κλίμα και το θέμα.

Όπως το κάνει από την πρώτη σελίδα με την περίφημη έκφραση «γεστ μνιένιγε», δηλαδή: «υπάρχει μια άποψη», χωρίς ποτέ να αποδαφηνίζεται ποιού, πως, πότε, εκφράστηκε και τελικά αποδείχτηκε χρησιμότατο εργαλείο στην πολιτική του Κ.Κ.Σ.Ε.

Έτσι με αυτή την άποψη μετακόμισε από το εργοστάσιο αεροπλάνων που εργαζόταν ως μηχανικός, για σπουδές στην Ανώτερη Διπλωματική Σχολή. Το «αλάθητο» κόμμα πάντως, σε τούτη την περίπτωση φαίνεται ότι όχι μόνον δεν έκανε λάθος αλλά πέτυχε διάνα.

Μας μεταφέρει το δαιδαλώδες της εξουσίας στην Σ.Ε., τον τρόπο που λειτουργούσε το πολιτικό γραφείο, τις επιφυλάξεις, τις φοβίες που υπήρχαν για τις Η.Π.Α, και τα ίδια προβλήματα, που απασχολούσαν με παρόμοιο τρόπο την άλλη πλευρά.

Είναι μετρημένος και προσεκτικός στις κρίσεις του, χωρίς να παρασύρεται από ιδεολογίες και δόγματα. Ο χρόνος του έδωσε το δικαίωμα μιας νηφάλιας κρίσης όπως π.χ. για τον Χρουτσώφ «... μπλοφάριζε αν και δεν μπορώ, ακόμα και σήμερα, να αποφανθώ αν το έκανε συνειδητά ή εξαιτίας της παρορμητικής ψυχοσύνθεσής του.» (σ.63)
«.... ανέπτυσσε συχνά τις πιο αντιφατικές ιδέες, ιδιαίτερα μετά από κάποιο Σαβατοκύριακο στη διάρκεια του οποίου, όπως έλεγε ο ίδιος, «έκανε βόλτες και σκεφτόταν». Οι ιδέες αυτές κυμαίνονταν από πραγματικά ενδιαφέρουσες μέχρι ανεφάρμοστες και αλλόκοτες.» (σ.64)
«... Ήταν δέσμιος ιδεολογικών ψευδαισθήσεων. Πίστευε ότι ο σοσιαλισμός προέλαυνε σε παγκόσμια κλίμακα με επικεφαλής τη Σοβιετική Ένωση, και ότι ο καπιταλισμός, με κυρίαρχη δύναμη τις Ηνωμένες Πολιτείες, συνεχώς υποχωρούσε. Ποτέ του όμως δεν σκέφτηκε να καταφύγει σε πόλεμο.» (σ.109)

για τον Ντιν Ράσκ «Ήταν πολύ σώφρων και απέφευγε τις περιττές συγκρούσεις. Με δυό λόγια, ήταν ένας αληθινός τζέντλεμαν από την Γεωργία» (σ.76.)

για την σκόπιμα ελλιπή πληροφόρηση του από την Μόσχα κατά τη διάρκεια της κρίσης της Κούβας: «Η σκόπιμη αυτή εκμετάλλευση ενός πρεσβευτή από την κυβέρνησή του προκειμένου να εξαπατηθεί η αμερικανική κυβέρνηση μου προκάλεσε ένα ηθικό σοκ και με κατέστησε, για τα επόμενα χρόνια, επιφυλακτικό έναντι των πληροφοριών που λάμβανα από την Μόσχα» (σ.91)

για τον Ρόμπερτ Κέννεντυ: «δεν ήταν ιδιαίτερα κοινωνικό άτομο και του έλειπε το χιούμορ. Επιπλέον ήταν παρορμητικός και ευερέθιστος.» (σ.99)

ο πρέσβυς με τον J.F.K. στο οβάλ γραφείο.

για τον J.F.K. «Ήξερε πως να συγκρατεί τα συναισθήματά του κατά τη διάρκεια των συνομιλιών. Ταυτόχρονα ήξερε να μένει ανυποχώρητος στις περιπτώσεις που διεξήγαγε έναν δραματικό διάλογο για διάφορα διεθνή θέματα.» (σ.126)

για την κουβανική κρίση: «... η ανθρωπότητα, και ιδιαίτερα οι μεγάλες δυνάμεις της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριφέρθηκαν, επιεικώς, παράλογα και ανεύθυνα.» (σ.129).

Για τα κοινά στοιχεία του L.B.J και του Μπρέζνιεφ, οι οποίοι ποτέ δεν συναντήθηκαν : «... περίπου συνομήλικοι κατάγονταν από απλές οικογένειες γνώριζαν καλά το εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι και δεν διέθεταν ιδιάιτερες γνώσεις σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Λάτρευαν και οι δυο το κυνήγι και τα γρήγορα αυτοκίνητα, δεν ενδιαφέρονταν για τα βιβλία, αλλά έβλεπαν πολύ τηλεόραση, τους άρεσαν τα γουέστερν και το ποδόσφαιρο, δεν δίσταζαν να πιούν λίγο παραπάνω, τους άρεσε να λένε αστεία και να κάνουν τους έξυπνους μπροστά στο κοινό, και επεδίωκαν να μένουν όλοι ικανοποιημένοι στις συζητήσεις που έκαναν. Ήταν ευέξαπτοι (αλλά όχι δημοσίως) και μνησίκακοι, αλλά ταυτόχρονα τους άρεσε να επιδεικνύουν την ευγένεια και την συμπόνια τους.» (σ.147) 

Μας αποκαλύπτει πως οι σοβιετικοί αποφάσισαν να προτείνουν στον Χιούμπερτ Χάμφρεϋ μυστικά κάθε είδους βοήθεια ακόμα και οικονομική, προκειμένου να κερδίσει τις εκλογές διότι έκριναν ότι θα μπορούσαν να συνεννοηθούν πιο εύκολα απ' ότι με τον Νίξον.  Ο δημοκρατικός υποψήφιος αρνήθηκε ευγενικά, δηλώνοντας ότι οι ευχές της Μόσχας αρκούσαν. (σ.191). Ο  Χάμφρεϋ έχασε τις εκλογές, αλλά οι σχέσεις Σ.Ε. και Η.Π.Α. γνώρισαν τις καλύτερες στιγμές τους, επί προεδρίας Νίξον. Τότε αναπτύχθηκε το εξωθεσμικό κανάλι επικοινωνίας μεταξύ του Ντομπρίνιν και του Κίσσιγκερ,

Περιγράφει την αδυναμία της Σοβιετικής πλευράς να κατανοήσει το σκάνδαλο Watergate, και οριοθετεί το σκάνδαλο σαν «την ωρολογιακή βόμβα που κατέστρεψε την καριέρα του ανθρώπου που, κατά την απόψή μας, αποτελούσε την κινητήρια δύναμη στις Η.Π.Α. υπέρ της πολιτικής της ύφεσης.» (σ.279)


Το ζεύγος Ντομπρίνιν με τον R.M. Nixon

 

Αναφέρεται λεπτομερώς στη συνάντηση ανάμεσα σε Νίξον και Μπρέζνιεφ στην Σάντα Πασίφικα, το σπίτι του Αμερικανού Προέδρου στο Σαν Κλεμέντε της Καλιφόρνιας, όπου στο περιθώριο αυτής, με τη συνδρομή του ουίσκυ, ελέχθησαν αρκετά περισσότερα ανάμεσα στους δύο ηγέτες. (σ.294). Δεν παραλείπει να θυμίσει ότι ο Μπρέζνιεφ έμεινε ο πιο πιστός φίλος του Νίξον στο σκάνδαλο του Watergate, o τελευταίος μεταξύ των ηγετών των μεγάλων χωρών. (σ.314)


Σχολιάζει την κρίση στην μέση Ανατολή με τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ όπου, οι Η.Π.Α. προσέφεραν στρατιωτικό υλικό αξίας 2,2 δισ. δολαρίων και αντίστοιχο η Σ.Ε., στους δικούς της συμμάχους, ενώ χρεώνει σημαντικό μέρος της αποτυχίας της διπλωματικής προσπάθειας στον Κίσινγκερ που δεν μετέφερε μήνυμα του προέδρου του στον Μπρέζνιεφ. (σ.304)

Επισημαίνει πόσο σπουδαία και σημαντικά γεγονότα ήταν οι συναντήσεις κορφής, πόσο κρίσιμο θα ήταν να είχαν προχωρήσει οι συζητήσεις για τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων, τι τεράστια ποσά θα είχαν διοχετευθεί αλλού και πόσο διαφορετική θα ήταν η εικόνα του κόσμου. Κριτικός επίσης είναι, και στην εμπλοκή της χώρας του στην Αγκόλα και οπωσδήποτε στην εισβολή στο Αφγανιστάν με τις σοβαρές επιπτώσεις που είχε.

«Αν η πολύχρονη αμερικανοσοβιετική αντιπαράθεση σχετικά με το Αφγανιστάν είχε αντικατασταθεί από μια ουσιαστική αμερικανοσοβιετική συνεργασία για την εμπέδωση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή, η κατάσταση στη ρημαγμένη αυτή χώρα, θα ήταν πολύ διαφορετική.» (σ.453)

Χαρακτηρίζει την ήττα του Κάρτερ ως επιτάφιο για την ύφεση, και δεν άργησε να σαστίσει με τον αντισοβιετισμό του Ρήγκαν, για τον οποιόν αναφέρει «η στάση του έναντι των Σοβιετικών προσδιοριζόταν από τις προσωπικές του απόψεις και όχι από κάποια πολιτική θέση.» (σ.511)

Αποκαλύπτει και πως ο πολιτικός προσαρμόζεται στις απαιτήσεις του κόσμου καθώς τον Φεβρουάριο του '86 συνάντησε σε δεξίωση τον τότε αντιπρόεδρο Μπους και παρατηρώνντας την στροφή του στον συντηρητισμό, τον άκουσε να ομολογεί: «Δεν κρύβω το γεγονός ότι θέλω να γίνω πρόεδρος. Σήμερα κάποιος που έχει τη φήμη του φιλελεύθερου δεν έχει καμιά ελπίδα να γίνει πρόεδρος. Δεν έχω άλλη επιλογή παρά να φερθώ ανάλογα.» (σ.585)

Ο πρέσβυς, ανάμεσα στον Ρήγκαν και τον Γκορμπατσώφ.

Κλείνει με τις κρίσεις του για τον Γκορμπατσώφ. Την βιασύνη να γίνει αποδεκτός, αρεστός  στην Δύση και τις παραχωρήσεις που έκανε π.χ.,  για την ενοποίηση της Γερμανίας δίχως κανένα αντάλλαγμα. Καταλήγοντας στο συμπέρασμα πως: «είχε πετάξει το καλύτερο χαρτί του από τη στιγμή που είχε αποδεχτεί αμέσως την ενοποίηση και η Δύση δεν έδειχνε να επείγεται να τον βοηθήσει.» (σ.633)

Καταθέτει τέλος την πληροφορία ότι ο Γκορμπατσώφ και ο Γιέλτσιν εκτιμούσαν τόσο τον Μπους ώστε τις κρίσιμες ώρες της διάλυση της Σ.Ε. του τηλεφώνησαν σαν να ήταν κλαποιος ανώτατος δικαστής. (σ.637)

Το πόνημα του Ντομπρίνιν είναι γεμάτο πληροφορίες, σωστά μέσα στο χρόνο τοποθετημένες, φωτίζει, ιστορικά γεγονότα, καταθέτει απόψεις και κινείται με μεγάλη προσοχή και σεβασμό. Σπάνια εργασία.