Όλως τυχαίως Πέμπτη βράδυ είδα  «The best offer», μια ταινία του 2013 από τον Giuseppe Tornatore και 48 ώρες αργότερα «Lolita», τη γνωστή μαυρόασπρη δουλειά του Stanley Kubrick από το μακρινό 1962. Περισσότερο από μισός αιώνας χωρίζει τις δυο ταινίες και μοιραία η κινηματογραφική Τέχνη έχει δεχτεί τις σαρωτικές  επιδράσεις της τεχνολογίας και  τις τόσο σημαντικές κοινωνικές αλλαγές. H αφήγηση δεν μπορεί παρά να είναι διαφορετική.

Δεν είναι μόνο η μετάβαση από το οικονομικό μαυρόασπρο στο έγχρωμο φιλμ αλλά και οι άπειρες δυνατότητες που κόμισε η τεχνολογία στους δημιουργούς, η γιγάντωση του κινηματογράφου ως επιχείρηση που προσφέρει δεκάδες εκατομμυρίων δολαρίων σε κάθε παραγωγή αλλά και η ίδια η κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο, που βιώνει σε ένα επίπεδο σαφώς πιο ελεύθερο, ανεξάρτητα το όποιο κόστος έχει αυτή η ελευθεριότητα.

Σε μια ευνομούμενη πολιτεία, αυτό το θέμα με την Χ.Α. θα έπρεπε να είχε τελειώσει δυο τρεις μήνες μετά τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα. Από αυτή την άποψη η λαϊκή χαρά για την, κατ’ αρχάς, καταδίκη της Χ.Α., ερμηνεύεται ως πλήγμα στην αξιοπιστία της κοινωνίας και στη δομή του πολιτεύματος. Διότι πως αλλιώς να χαρακτηριστεί η επί επτά χρόνια αδυναμία της πολιτείας, της δικαιοσύνης, του κράτους, να αποδοθούν ευθύνες;

Βεβαίως το πρόβλημα είχε ξεκινήσει από τη στιγμή που σχεδόν τέσσερις εκατοντάδες χιλιάδων Ελλήνων πολιτών έδιναν τη ψήφο τους σε ένα τάχα πολιτικό, δήθεν κόμμα, σε τέσσερις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις από τον Μάιο του 2012 έως τον Σεπτέμβριο του 2015. Ας πούμε, λοιπόν, ότι είναι στατιστικά πιθανό να βρεθούν χίλια (1.000) άτομα στα δέκα εκατομμύρια που μπορούν να θαυμάζουν τα κρεματόρια, το ολοκαύτωμα, τις σφαγές στα Καλάβρυτα, στο Δίστομο, τις αντίστοιχες πράξεις στις Βαλτικές χώρες, τα στρατόπεδα θανάτου και τελειωμό δεν έχει αυτό το αίσχιστο σημείο που κατέβηκε το ανθρώπινο στοιχείο.

Έτσι παρότρυνε η σχωρεμένη σύζυγος του Έλληνα πρωθυπουργού, τον George Herbert Walker Bush,  41ο πρόεδρο των Η.Π.Α., όταν τον Ιούλιο του 1991, είχε τιμήσει με την παρουσία του την οικία του Επίτιμου, την μεγαλόνησο, την Ελλάδα.

Ιδιαίτερη μνεία έκανε ο πρόεδρος για τα ντολμαδάκια. Τα μέσα ενημέρωσης τότε, είχαν ξοδέψει πολύ χαρτί και μελάνι, καθώς δεν είχαν λανσαριστεί ακόμα τα μεγαμπάιτ, για να μας περιγράψουν το κλίμα φιλίας και οικειότητας  ανάμεσα στους δύο ηγέτες.

Δεν ήμουν θιασώτης της Τέχνης που πάντρευε το αληθινό με το φανταστικό. Καλό παράδειγμα για αυτή τη θεωρία είναι το Inglourious Basterds που ακόμα και με την επιτηδευμένη ανορθογραφία του, επισημαίνει ίσως και την ιστορική παραχάραξη. Δυνατή ταινία, εμπορικά υπερεπιτυχημένη, καλλιτεχνικά συνέλεξε οκτώ υποψηφιότητες για Όσκαρ και ένα χρυσό αγαλματίδιο που κατέληξε, δίκαια, στον Christoph Waltz.

Ήταν, όμως, κάτι που θεωρούσα και κάπως επικίνδυνο, ιδιαίτερα για τις νεότερες γενιές και για όσους δεν είχαν εντρυφήσει αρκετά στα ιστορικά γεγονότα. Με τη λογική ότι θα έμεναν με την εντύπωση πως όσα είδαν αντανακλούσαν την πραγματικότητα και όχι το σενάριο που ταλαιπώρησε τον Tarantino για μια δεκαετία.

Έτσι λοιπόν με μια προδιάθεση απόρριψης άνοιξα το «λίγες και μία νύχτες». Πολύ λίγες σελίδες χρειάστηκαν προκειμένου να ανατραπεί η προδιάθεση. Γρήγορα πήρε τη θέση της ένα ολοένα διογκούμενο ενδιαφέρον, τόσο για την εξέλιξη της υπόθεσης, όσο και για το ιδιαίτερο, το ζωντανό, το γλαφυρό, ύφος αφήγησης.

Σε ότι αφορά μάλιστα την ιστορία ο συγγραφέας όχι μόνον δεν την παραχαράσσει, αλλά αποτελεί το βασικό δομικό υλικό της πλοκής του, όπου πάνω της δομεί το πολυδιάστατο του σενάριο. Παρακολουθεί τον ήρωά του για μια εβδομηκονταετία, που ξεκινά από το 1909 και ολοκληρώνεται το 1979.

Τη χρησιμοποιεί, την προφυλάσσει, την αναδεικνύει και ταυτόχρονα τη διδάσκει. Την Ιστορία. Το μεγαλύτερο μέρος της υπόθεσης ξετυλίγεται στη Θεσσαλονίκη, όπου μέσα στη χρονική ροή, ο αναγνώστης γίνεται μέτοχος των αλλαγών και των ανατροπών.

Στο αρκετά δύσκολο για συνολική αντίληψη βιβλίο του «Ιράκ Η δανεική χύτρα», γραμμένο το 2004, ένα χρόνο μετά την εισβολή ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλάβοϊ Ζίζεκ (Slavoj Žižek) κάνει μια σειρά από πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις. Οξυδερκής, παρατηρητικός, βαθιά καλλιεργημένος και αντίστοιχα ενημερωμένος, ο Ζίζεκ μας δίνει μια αρκετά διαφορετική εικόνα για πολλά γεγονότα που σπάνια φτάνουν στην αντίληψή μας από τις συνήθεις πλατφόρμες ενημέρωσης. Ελάχιστα από αυτά είναι ευχάριστα.

Η πρωτεύουσα της Σλοβενίας, Λιουμπλιάνα.

Στις πρώτες σελίδες γράφει «…θυμάμαι δεκάδες Δυτικούς αριστερούς που στις αρχές του 1990 περήφανα αποφαίνονται, ότι γι’ αυτούς, η Γιουγκοσλαβία υπήρχε ακόμα, και με κατηγορούσαν ότι πρόδιδα την μοναδική ευκαιρία διατήρησης μιας ενωμένης Γιουγκοσλαβίας – σ’ αυτούς πάντα απαντούσα ότι δεν ήμουν ακόμη έτοιμος να ρυθμίσω τη ζωή μου με τέτοιο τρόπο ώστε να μη θρυμματίσω τα όνειρα των Δυτικών αριστερών». Για να μην μπερδευόμαστε με την  ιδεολογική ταυτότητα του Ζίζεκ αρκεί να θυμηθούμε τη δήλωσή του για το ελληνικό δημοψήφισμα του θέρους του 2015.  «Το «όχι» του δημοψηφίσματος μπορεί να επιβιώσει μόνο εάν οι Έλληνες συνεχίσουν τον υπομονετικό πόλεμο εναντίον της οικονομικής κατοχής».

Τέτοιες μέρες πριν από έναν σχεδόν αιώνα, ο ελληνισμός κατέβαλε ένα αφόρητα βαρύ πλήγμα ως αποτέλεσμα λανθασμένων επιλογών. Χιλιάδες χρόνια παρουσίας στην ακτή της Ιωνίας τερματίζονταν με τον πλέον βίαιο, αλλά και αμετάκλητο τρόπο.

Η ιστορία έχει σκύψει με τη δέουσα προσοχή, πάνω σε από ένα τόσο σημαντικό, καθοριστικό γεγονός, που σημάδεψε την τύχη εκατομμυρίων ανθρώπων. Το ίδιο και η λογοτεχνία. Και συχνά ο δικός της λόγος να είναι πιο άμεσος. Ενίοτε και πιο διδακτικός.

Ζούμε μια παράξενη εποχή. Αλλόκοτη. Την αποκοτιά της, υπογραμμίζει με τον πλέον εμφατικό τρόπο η πανδημία. Φθινόπωρο 2020. Μια χρονιά, όπως εύστοχα και χαριτωμένα παρατήρησε κάποιος ότι θα πρέπει να αφαιρεθεί από την ηλικία μας, αφού κατ’ ουσίαν δεν (την) ζούμε. Ασφαλώς, υπάρχει και η ακριβώς αντίθετη άποψη που υποστηρίζει ότι αυτός ο ύπουλος και, προς ώρας, αθεράπευτος covid-19, είναι ένα ακόμα σκαλοπάτι αυτογνωσίας, μια ακόμα, επί μέρους, ανάβαση στο ευρύτερο ανηφόρι της ζωής.

Μonza. Σεπτέμβριος 2018. Άλλες εποχές, μακρινές.

Στο διεθνές motorsport, οι δυο πιο δημοφιλείς θεσμοί των τεσάρων τροχών, βρίσκονται σε εξέλιξη, προσπαθώντας να μην χαθεί η χρονιά.  Έτσι το πρώτο Σαβατοκύριακο του Σεπτέμβρη η F1 βρέθηκε στην Monza και το W.R.C. πήγε για πρώτη φορά στην Εσθονία.

Τα θέματα με την Τουρκία είναι δικό μας πρόβλημα. Οι νατοϊκοί σύμμαχοι ήταν και παραμένουν αδιάφοροι, οι συνέταιροι στο ευρωπαϊκό μαγαζί κοιτάν τα συμφέροντά τους και όχι το όποιο δίκαιο. Περίπου αναμενόμενα όλα αυτά από το παρελθόν. Το παρελθό που εγγυάται για το μέλλον.

Είναι βέβαια και πρόβλημα των Τούρκων. Άλλοι ποτισμένοι με τα φαρμάκι που τους προσφέρει ο ηγέτης τους, και άλλοι, οι περισσότεροι υποθέτω, που θέλουν μόνο να ζήσουν μια ήσυχη ζωή και όχι να διεκδικούν οτιδήποτε, φονευόμενοι και φονεύοντες. Αλλά ο θάνατος της Τουρκάλας δικηγόρου Ebru Timtik, μετά από 238 μέρες απεργίας πείνας ήταν και θα παραμείνει πρόβλημα του πολιτισμού αυτού του πλανήτη.

Κάτι τέτοιο ήταν το φετινό καλοκαίρι. Το πρώτο στη δίνη της  πανδημίας, μα  και το τελευταίο. Όχι ότι του χρόνου θα το έχουμε λύσει το πρόβλημα, αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει η εκτίμηση ή έστω η αισιοδοξία ότι θα ήμαστε πιο πληροφορημένοι και καλύτερα προετοιμασμένοι.  Το φετινό είχε την μοναδικότητα του πρώτου μετά την γενική καραντίνα, που ύστερα από τον καταθλιπτικό της φόβο, περάσαμε μάλλον γρήγορα σε μια επιπόλαια αντιμετώπιση. Όχι όλοι, αλλά και οι λίγοι είναι αρκετοί για να προκαλέσουν μεγάλες ανατροπές. Για τον σωστό τρόπο αντιμετώπισης γίνεται μεγάλη κουβέντα, για τις επιλογές της εξουσίας ακόμα μεγαλύτερη και για τις παράλληλες θεωρίες δύσκολα το παρακολουθεί κανείς.

Εικόνα ασυνήθιστη. Βασιλικός και αντισηπτικό που κρύβει το κεράκι, δίπλα – δίπλα πάνω στο τραπέζι, της ταβέρνας. Καλοκαίρι 2020.

Αν σε αυτά προστεθούν το παιχνίδι του ηγέτη των εξ ανατολών γειτόνων, την έλλειψη κάθε ουσιαστικής αλληλεγγύης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την εκ των πραγμάτων αδιαφορία του  Ν.Α.Τ.Ο., για δυο κράτη μέλη του που φλερτάρουν με ένοπλη εμπλοκή και τα μονίμως παρόντα εδώ και μια δεκαετία οικονομικά αδιέξοδα, είναι δύσκολο να αποφύγεις το σκοτεινό κλίμα. Μολαταύτα  το καλοκαίρι ήρθε, με το τέλος του Αυγούστου αναχωρεί και η κοινωνία προετοιμάζεται για ένα ασυνήθιστο φθινόπωρο και έναν απρόβλεπτο χειμώνα.  Στο γύρισμα της καλοκαιρινής εποχής μια μικρή σειρά από εικόνες και λίγες λέξεις για τους θερινούς μήνες. Έτσι σαν μια διαφορετική παρακαταθήκη.

Για τα αθλητικά τεκταινόμενα γίνεται η αναφορά. Σε ένα ποδοσφαιρικό γήπεδο χωρίς θεατές, έγινε το τελικός της πιο σπουδαίας αναμέτρησης σε συλλογικό επίπεδο της γηραιάς ηπείρου. Του περίφημου Champions League, ή κυπέλλου πρωταθλητριών όπως ήταν η ονομασία του όταν ξεκίνησε το 1955 μέχρι το 1992 που πήρε το σημερινό του όνομα και την τρέχουσα μορφή.

Το έπαθλο διεκδίκησε η Bayern από το Μόναχο της βαθιάς Γερμανίας και η Paris Saint-Germain από την πόλη του Φωτός, το Παρίσι. Επαληθεύοντας για μια ακόμη φορά την ρήση του Gary Lineker ότι «το ποδόσφαιρο είναι απλό άθλημα, 22 παίκτες κυνηγούν μια μπάλα για 90 λεπτά και στο τέλος κερδίζουν οι Γερμανοί», η Βαυαρική ομάδα κατέκτησε το τρόπαιο. Το πόσο Γερμανική ήταν αυτή η ομάδα βέβαια, είναι ένα ερώτημα.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του ΄60, εδώ στην Ελλάδα, υπήρχε ένας μόνον τρόπος να αποκτηθεί οποιαδήποτε είδους δημοσία εικόνα. Ο Τύπος. Είτε ο ημερήσιος, βλέπε εφημερίδες, είτε ο περιοδικός βλέπε περιοδικά γενικού ή ειδικού ενδιαφέροντος. Υπήρχε και το ραδιόφωνο, αλλά αφενός μεν είχε κρατική δομή, αφετέρου δεν είχε το πιο σπουδαίο εργαλείο της προβολής. Tην εικόνα.

Το κράτος είχε εννοήσει την τεράστια επίδραση της εικόνας, την οποία έσπευσε να εκμεταλλευτεί με τα «Επίκαιρα» που προβάλλονταν στις κινηματογραφικές αίθουσες και ασφαλώς με την τηλεόραση η οποία στα τριάντα πρώτα χρόνια της λειτουργίας της στην Ελλάδα ήταν κρατική εξυπηρετώντας τις επιδιώξεις της εκάστοτε εξουσίας. Από το μυστρί του «αντιπροέδρου της Εθνικής κυβερνήσεως» έως τις θριαμβευτικές προεκλογικές ομιλίες του πρωτομάστορα της «Αλλαγής».

Τα στοιχειώδη να γνωρίζεις για τους μεταπολεμικούς Αμερικανούς προέδρους, δεν ήταν και πολλοί δεκατρείς όλοι κι όλοι, εύκολα καταλήγεις στο συμπέρασμα ότι ο τρέχων είναι ο πλέον ακατάλληλος. Για τους προληπτικούς ότι είναι ο 13ος, θα είναι μια ένδειξη ακόμη.

Αν στην παραπάνω υπόθεση προστεθεί ότι ανάμεσα σε αυτούς τους δεκατρείς, ήταν και ο μοναδικός πρόεδρος στην ιστορία των Η.Π.Α. που αναγκάστηκε σε παραίτηση, ο R.M.  Nixon, ότι  ο διάδοχος του δεν είχε ψηφιστεί ούτε ως αντιπρόεδρος, καθώς βρέθηκε στην θέση του, εκ των Γαργαλιάνων, παραιτηθέντος αντιπροέδρου Spiro Theodore Agnew. Ήταν και παραμένει ο μοναδικός που αναγκάστηκε να παραιτηθεί από την Αντιπροεδρία μετά την αποκάλυψη ότι είχε δωροδοκηθεί από κατασκευαστικές εταιρείες. Κατόπιν  συμφωνίας με τις δικαστικές αρχές, η κατηγορία περιορίστηκε σε φοροδιαφυγή, την οποία αποδέχτηκε και ακολούθως παραιτήθηκε. Να μην λησμονηθεί και ο H. Truman που βρισκόταν στο περιθώριο κάθε σημαντικής δραστηριότητας και απόφασης από το προεδρικό περιβάλλον ως ζούσε ο F. D. Roosevelt. Αγνοούσε ακόμη και την ύπαρξη της ατομικής βόμβας.

...όλιγον άσχετη σε πρώτη ματιά, αλλά 45 χρόνια μετά την μέρα που τραβήχτηκε, αποτυπώνει τέσσερα νεανικά, χαμογελαστά πρόσωπα που συνολικά θα μετρούσαν 6 παγκόσμιους τίτλους και 54 νίκες στην F1. Κοινό τους στοιχείο τα μπλε τζόκεϋ, με το λογότυπο της Goodyear. Από αριστερά, ο Νοτιοαφρικανός Jody Schecter, ο Αυστριακός Niki Lauda, ο Βραζιλιάνος Emerson Fittipaldi, ο Ελβετός Clay Regazzoni.

Τελευταίο, προς το παρόν, δείγμα της ακαταλληλότητας του  45ου προέδρου, του 74χρονου ρεπουμπλικάνου, βαθύπλουτου μεγαλοεργολάβου, επιχειρηματία και τηλεπαρουσιαστή Donald Trump από την Νέα Υόρκη, ήταν η τοποθέτησή του για την εσωτερική πολιτική της βιομηχανίας κατασκευής ελαστικών Goodyear.